Société Générale bankının uzun illər strategiya üzrə mütəxəssisi kimi fəaliyyət göstərən və qurum daxilində "alternativ baxış" təqdim etməsi ilə tanınan Albert Edvards hesab edir ki, Zohran Mamdani kimi fiqurların son siyasi uğurları korporativ sektorun qəddarlıq inflyasiyasına qarşı özünə vurduğu zərbənin göstəricisidir. Karyerası 1982-ci ildən başlayan və uzun illərdir ki, investisiya bankının "rəsmi mövqeyi" ilə üst-üstə düşməyən Edvards, bazar hekayələrinə şübhəli yanaşması ilə bir növ pərəstişkar kütləsi qazanıb. O, post-pandemiya inflyasiyası fonunda rekord mənfəət marjalarını – "qəddarlıq inflyasiyası"nı – kəskin şəkildə tənqid edərək, 2023-cü ildə yazdığı bir qeyddə bunu "kapitalizmin sonu" adlandırmışdı və "Fortune" jurnalı ilə söhbətində bu fikrində qətiyyətlə dayanıb.
Edvards o zaman inflyasiyanın əsasən Ukrayna müharibəsi səbəbindən xammal qiymətlərinin və əmək bazarının bahalaşması ilə əlaqələndirildiyini, lakin çox az insanın mənfəətə əsaslanan inflyasiyadan danışdığını qeyd edib. O, fərqli bir yanaşma nümayiş etdirərək bunu "misli görünməmiş" bir vəziyyət adlandırıb. Edvards bildirib ki, tarixdə həmişə vahid xərclər artanda, vahid marjalar düşüb. Onun sözlərinə görə, bu dəfə belə olmamalı idi və bunun səbəbi hökumətin verdiyi hədsiz stimul paketləri idi ki, bu da "şirkətlərə inflyasiyanı ört-basdır etmək imkanı verib."
Bu pul çapının və fiskal xərcləmələrin nəticəsi "korporativ sektor üçün bonanza"ya çevrildi və pandemiyadan sonra korporativ mənfəət marjaları "sonsuzluğa" doğru sıçradı. Edvards müəyyən sektorların xeyli fayda götürdüyünü vurğuladı və Sent-Luis Federal Ehtiyat Bankının araşdırmasını xatırlatdı. Bu araşdırmaya görə, inflyasiya sıçrayışından sonra korporativ mənfəətin milli gəlirdəki payı digər ölkələrlə müqayisədə tamamilə fərqli bir səviyyədə artmışdı.
Edvardsın fikrincə, bu korporativ həddən aşma dövrü ciddi siyasi qeyri-sabitlik və ictimai qəzəb üçün zəmin yaratdı. Nyu-Yorkdakı seçkiyə nəzər salsaq, Edvards deyir ki, bu, tamamilə yaşayış xərcləri ilə bağlı idi. Zohran Mamdaninin seçilməsi "hələ də böyük bir problem olduğuna işarədir." Edvards "əlçatanlıq" və ABŞ mənzil bazarının hazırkı mühüm mövzu olduğunu təsdiqləyərək, "Bu, nə baş verdiyini göstərən bir nümunədir" deyə qeyd edib.
Edvards bu populist dönüşdəki son inkişafı mütləq qeyd etməyə tələsmədi. İqtisadçı olaraq, Mamdaninin demokratik sosialist keçmişindən qaynaqlanan icarə nəzarəti və qiymət nəzarəti kimi siyasətlərini "dəlilik" hesab etdiyini, çünki bunları 1970-ci illərdə özü yaşadığını bildirib. Buna baxmayaraq, kapitalizmdəki funksional pozğunluqların cəmiyyəti "tamamilə bu nöqtəyə geri qaytaracağını" söylədi. Gənc nəsillərin mənzil bazarına çıxışının məhdudlaşdırılması və sərvət konsentrasiyası ilə idarə olunan artan nəsillərarası çəkişmələr, xüsusilə də valideynlərindən daha yaxşı vəziyyətdə hiss etməyən amerikalılar arasında ilkin xəyanət hissi yaratmışdır.
Edvards bu şərhləri verərkən, ilk dəfə ev alanların orta yaşının 40-a çatması, Mamdanini seçən əsasən gənc seçici kütləsinin bazardan necə kənarda qaldığının bariz simvolu idi. Amerikanın ən böyük institusional ev sahiblərindən biri olan Amherst Group-un baş icraçı direktoru Şon Dobson bu yaxınlarda Edvardsı qəzəbləndirən eyni post-COVID iqtisadi mənzərənin "bir nəsil amerikalılar üçün mənzili əlçatmaz etdiyini" təxmin etmişdi.
Əkdiyini biçirsən: Korporativ Tamahkarlıq və İctimai Narazılıq
Edvards kapitalizmin tənqidinə qayıdaraq bildirdi ki, Mamdaninin seçilməsi "korporativ sektorun hədsiz dərəcədə acgöz olması, yəni qəddarlıq inflyasiyası səbəbindən öz məhvinin toxumlarını səpməsinin nəticəsidir." Edvards əlavə etdi ki, "getdikcə daha çox insan korporativ həddən aşmanı müəyyənləşdirir."
"Nəsillərarası çəkişmə" adlandırdığı mövzudan danışan Edvards hesab edir ki, bu, "insanların özlərini valideynlərindən daha yaxşı görmədikləri ilk nəsildir." Müasir kapitalizmdə hər yerə baxanda "gənclər mənzil pilləkəninə çıxa bilmir, sərvətin həddindən artıq cəmləşdiyini görürlər... gənclər iştirak etmədiklərini hiss etsələr, iqtisadiyyatda stimullaşdırma yox olur."
Edvardsın bu arqumenti, Peter Til kimi şəxslərlə də səsləşir, hansı ki, illərdir bu stimullaşdırma problemi barədə xəbərdarlıq edir. Mamdaninin seçilməsi Silikon Vadisinin sağçı kontingentini silkələmiş kimi göründü, çünki Çamat Palihapitiya Peter Tilin 2020-ci ildə Mark Zukerberqə və Mark Andrisenə göndərdiyi elektron məktubu paylaşdı. Məktubda "qırılmış nəsillərarası müqavilə" barədə xəbərdarlıq edilir və belə əsaslandırılır ki, "əgər kimsə kapitalist sistemdə pay sahibi deyilsə, o, buna qarşı çıxa bilər." Bir neçə gün sonra verdiyi müsahibədə Til "The Free Press"ə dedi: "Əgər gəncləri proletarlaşdırsanız, onların sonda kommunist olmalarına təəccüblənməməlisiniz."
Hüquqi düşüncənin sol cinahında, Kolumbiya Hüquq Məktəbinin professoru Tim Vu bu yaxınlarda "Fortune" jurnalına bildirdi ki, o, yeni "Ekstraksiya Əsri" (The Age of Extraction) adlı kitabını oxşar bir hisslə yazıb. Vu dedi: "Mənim Amerika haqqında anlayışım, hər şeyin yaxşılaşmalı olduğu yer olmasıdır," lakin bunun əvəzinə biz "iqtisadiyyat səviyyəsində bir problem" olan bir dövr yaşayırıq, harada ki "hər şey bir növ sürünür." O əlavə etdi ki, hazırda Amerika siyasəti "çox qəzəblidir" və "iqtisadi narazılıqla" yanaşı, həm də "hər şeyi bir az çox irəli aparmağımız" və "amerikan yolu olan geniş sərvət ənənəsi ilə əlaqəni itirdiyimiz" ümumi bir hiss var.
Qəddarlıq inflyasiyası mövzusunda Edvards fəlsəfi düşünürdü, lakin 2023-cü ildə baş verənlərin bir səhv olduğunu təkid edirdi. "Yaxşı, başa düşürəm ki, bu kapitalizmdir, belə işləyir," o, mənfəət motivinin arxasınca qaçmaqdan danışarkən dedi, "lakin hökumət müdaxilə etməsə," o zaman bir əks-reaksiya qaçılmazdır. Edvards bunun xüsusilə Demokratik və ya Respublikaçı bir məsələ olduğunu deməkdən çəkindi, lakin Amerika mədəniyyətində korporativ sektora diktə etməkdə "istəksizlik" olduğunu bildirdi. Hər halda, bunun nəticəsi olaraq "hesab günü yaxınlaşır," deyə o, vurğuladı.
Süni intellektin (AI) bir köpük içində olduğuna inanan Edvards, öz rolunu "Sezarın qulu"na bənzədir. Bu, antik dövrdəki Roma İmperatorunun qələbələr zamanı qulağına həmişə "Sən fanisən" (Latınca "Məmənto mori") pıçıldayan qul hekayəsinə istinad edir. Edvards öz rolunu da tez-tez həddindən artıq optimist olan bazar üçün belə görür. O, makro səviyyədəki həddən aşmaların ümumilikdə görünməyə biləcəyi, lakin dərinə getsək, "yerin altında hər şeyin olduqca pis" olduğunu xəbərdar edir. Mamdaninin əlçatanlığa diqqət yetirməsi ilə təcəssüm olunan siyasi reaksiya, korporativ tamahkarlıqın iqtisadi nəticələrinin indi əsas siyasi dəyişikliyə səbəb olduğunun açıq əlamətidir.
Edvards 2020-ci illərdəki kapitalizm funksional pozğunluqları üçün uyğun bir ifadə ilə yekunlaşdırdı: "Əkdiyini biçirsən."
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz