Kritik zirvə astanası: Dünya liderləri Çində ŞƏT üçün toplaşır

Çinin ev sahibliyi etdiyi zirvəyə təşkilata üzv Rusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Özbəkistan, Hindistan, Pakistan, İran, Belarus və müşahidəçi üzv Monqolustanın liderləri ilə yanaşı, Çin Dövlət Başçısı Şi Cinpinqin dəvəti ilə Türkiyə Cümhurbaşqanı Rəcəb Tayyib Ərdoğan da qatılacaq.

Ərdoğan Çıxış Edəcək

Cümhurbaşqanı Ərdoğan ŞƏT Zirvəsi çərçivəsində genişləndirilmiş "ŞƏT Prizma" Toplantısında bir çıxış edəcək. Bu günə qədər keçirilmiş ən genişmiqyaslı ŞƏT Zirvəsi olacaq bu toplantıya üzv, müşahidəçi üzv, dialoq tərəfdaşı və qonaq qismində 20-dən çox ölkə lideri və 10-dan çox beynəlxalq təşkilatın rəhbərləri iştirak edir. ABŞ prezidenti Donald Trampın yeni hakimiyyət dövründə yürütdüyü siyasətlərin Qərbdə ənənəvi ittifaq əlaqələrini sarsıtdığı bir zamanda Asiyada Çin və Rusiyanın öncülük etdiyi alternativ qruplaşma olan ŞƏT-in qlobal geosiyasi balansdakı çəkisi artmaqdadır. Pekin rəhbərliyi ev sahibliyi edəcəyi ŞƏT Zirvəsini Trampın siyasətlərinin səbəb olduğu iqtisadi və siyasi qeyri-müəyyənliklərə qarşı Çini qlobal sabitliyi təmsil edən bir qütb kimi mövqeləndirmək üçün fürsət sayır.

Gələcək On İlliyin Yol Xəritəsi Müəyyən Ediləcək

Çin Dövlət Başçısı Şi Cinpin ŞƏT Zirvəsində üzv ölkələrin qatıldığı ŞƏT Dövlət Başçıları Şurası Toplantısına və müşahidəçi üzv, dialoq tərəfdaşlarının da iştirak etdiyi genişləndirilmiş "ŞƏT Prizma" Toplantısına sədrlik edəcək. Şi bu toplantılarda ölkəsinin müharibədən sonrakı beynəlxalq nizamın qorunması və qlobal idarəetmənin konstruktiv şəkildə təkmilləşdirilməsi ilə bağlı təkliflərini, habelə ŞƏT əməkdaşlığının bu istiqamətdə inkişaf etdirilməsi üçün atılacaq addımları açıqlayacaq. Üzv ölkə liderləri Dövlət Başçıları Şurası Toplantısından sonra "Tyancin Bəyannaməsi"ni qəbul edəcək və ŞƏT-in gələcək 10 ildəki yol xəritəsini əks etdirən inkişaf strategiyasını təsdiqləyəcəklər.

Beynəlxalq Qeyri-Müəyyənliklərə Qarşı Sabitlik Faktoru

Çin Xarici İşlər Nazirinin müavini Liu Bin ŞƏT Zirvəsi ilə bağlı jurnalistlərə verdiyi brifinqdə bildirib ki, bugünkü dünyada beynəlxalq mühit getdikcə mürəkkəbləşir və kövrək hala gəlir, bu səbəbdən ölkələr arasında həmrəylik və əməkdaşlıq hər zamankından daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Tyancin Zirvəsinin beynəlxalq mühitdəki qeyri-müəyyənliklərə ŞƏT-in sabitliyi və müqaviməti ilə cavab verməli, bütün ölkələr üçün davamlı sülhə, universal təhlükəsizliyə və ictimai rifaha uyğun mühiti inkişaf etdirməli olduğunu ifadə edən nazir müavini Liu, ABŞ-ı üstüörtülü tənqid edərək qeyd edib: "Bu gün hegemonluq və güc siyasəti hələ də tərəfdar tapır, müəyyən bir ölkə öz milli maraqlarını bütün ölkələrin milli maraqlarının üzərinə qoyaraq qlobal sülhün və sabitliyin təməlini sarsıdır. Lakin beynəlxalq əlaqələrdə daha çox demokratiya zamanımızın qarşısıalınmaz tendensiyasıdır. Bloklararası qarşıdurma, hündür hasarlı kiçik bağlar artıq dəstək tapmır, bərabərlik və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq yeganə doğru yoldur." Bu ifadələr, əslində, qlobal siyasətdə yeni bir çağırışın əlamətidir.

Putin Zirvədə

Rusiya prezidenti Vladimir Putin ŞƏT Zirvəsinə qatılmaq üçün Çinə səfər edəcək. Putin, Tyancindəki zirvədən sonra 3 sentyabrda İkinci Dünya Müharibəsinin başa çatmasının 80-ci ildönümü çərçivəsində Pekində keçiriləcək hərbi parad mərasiminə də qatılacaq. Çin və Rusiya liderləri İkinci Dünya Müharibəsinin bitməsinin 80-ci ildönümündə bu il qarşılıqlı səfərlərdə bulunurlar. Şi Cinpinqin may ayında Rusiyaya səfəri və Qələbə Günü qeyd etmələrinə qatılmasından sonra Putin də sentyabrda Çində keçiriləcək mərasimlərə qatılaraq cavab səfəri edir. Putinın səfəri, ABŞ prezidenti Donald Trampın tarif siyasəti səbəbindən dünyada ticarət gərginlikləri və iqtisadi qeyri-müəyyənliklərin artdığı, bir tərəfdən transatlantik ittifaqında zəifləmə əlamətləri müşahidə olunduğu, digər tərəfdən isə Vaşinqton ilə Moskva arasında yaxınlaşmanın görüldüyü, lakin Ukrayna böhranının həllində hələ irəliləyiş əldə edilmədiyi bir dövrə təsadüf edir. Rusiya lideri səfəri öncəsində Çinin Xinhua xəbər agentliyinə verdiyi yazılı müsahibədə İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı beynəlxalq nizama bağlılığını vurğulayaraq, Qərb dövlətlərini cari geosiyasi maraqları üçün tarixi gerçəklikləri təhrif etməkdə ittiham etdi. Putin, "Bəzi Qərb ölkələri İkinci Dünya Müharibəsinin nəticələrini faktiki olaraq yenidən nəzərdən keçirirlər. Rusiya və Çin, İkinci Dünya Müharibəsinin tarixini təhrif etmək istəyən hər cür cəhdi qınayır" ifadələrini işlətdi. Bu, qlobal siyasətdə önəmli bir mövqedir.

Hindistan Baş Naziri Modinin İştirakı

Bu ilki ŞƏT Zirvəsinin diqqət çəkən başlıqlarından biri Hindistan Baş Naziri Narendra Modinin zirvəyə şəxsən qatılma qərarı oldu. Çin Dövlət Başçısı Şi Cinpinqin 2023-cü ildə Yeni Dehlidə keçirilən G20 Zirvəsinə qatılmamasından sonra Modinin də Çindəki ŞƏT Zirvəsində iştirakdan çəkinəcəyi gözlənilirdi. Modinin zirvəyə qatılma qərarı iki ölkə arasında Himalaylardakı mübahisəli sərhəd xəttindəki gərginliklərin həllinə yönəlik addımlarla başlayan yumşalma prosesini əhəmiyyətləndirdi. Hindistan lideri 7 il aradan sonra Çinə səfər edəcək. Öncəki ABŞ rəhbərliyinin Sakit okeanda Çinə qarşı tarazlaşdırıcı müttəfiq gördüyü Hindistan, ABŞ prezidenti Donald Tramp dövründə tarif artımlarına və siyasi təcridə məruz qalarkən, Çin ilə əlaqələrini tarazlıq içində yürütməyə yönəlir. Digər tərəfdən, ŞƏT üzvü Hindistan ilə Pakistan arasında may ayında baş verən sərhəd toqquşması ilə yüksələn gərginlik də zirvədə toxunulması gözlənilən mövzulardan biri olacaq.

Şanghay Əməkdaşlıq Təşkilatı Haqqında

Şanghay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) ilk olaraq 1996-cı ildə sərhəd təhlükəsizliyi və iqtisadi əməkdaşlıq ittifaqı olaraq Çin, Rusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan tərəfindən təsis edildi. O illərdə "Şanxay Beşliyi" olaraq tanınan qrupa 2001-ci ildə Özbəkistanın da daxil edilməsi ilə təşkilatın əsası qoyuldu. 2017-ci ildə Qazaxıstanda keçirilən Astana ŞƏT Zirvəsində Hindistan və Pakistanın üzvlük prosesləri tamamlanarkən, 2021-ci ildə Tacikistanda keçirilən Düşənbə Zirvəsində İranın, 2024-cü ildə Qazaxıstanda keçirilən Astana Zirvəsində Belarusun qatılımı ilə təşkilatın üzv sayı 10-a çatdı. Monqolustan və statusu 2021-ci ilin sentyabrından bəri aktiv olmayan Əfqanıstan təşkilatda "müşahidəçi" kimi yer alır, ŞƏT-in aralarında Türkiyənin də olduğu 14 ölkə ilə "dialoq tərəfdaşlığı" mövcuddur. Təşkilat üzvü ölkələrin ərazi sahələrinin cəmi Avrasiya qitə parçasının təxminən yüzdə 65-ni əhatə edir, dünya əhalisinin yüzdə 40-nı və qlobal ümumi daxili məhsulun yüzdə 30-nu təmsil edir. Bu regional əməkdaşlıq çərçivəsi qlobal siyasətdə getdikcə artan bir rol oynayır.

24 saat