ABŞ-ın İrana Zərbələri: Orta Şərqdə Gərginlik Yüksəlir
ABŞ prezidenti Donald Trampın İrandakı nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələrdən sonra regionda vəziyyət gərginləşib. "Margaret Brennanla 'Millətin Üzü' verilişinin xəbər verdiyi kimi, bu hərbi əməliyyatın "tək-gediş" missiyası olub-olmaması, yoxsa onsuz da qeyri-sabit Orta Şərq münaqişəsini daha da böyütməsi suallar doğurur.
ABŞ prezidenti Donald Tramp, B-2 bombardmançılarının bunkerdəlicisi bombalarla həyata keçirdiyi əməliyyatın Amerika hərbi gücünün nümayişi olduğunu bildirib. O qeyd edib ki, zərbələr "möhtəşəm hərbi uğur"la nəticələnib və İranın əsas nüvə zənginləşdirmə obyektləri tamamilə məhv edilib. Prezident Tramp əlavə edib ki, regionun "zorakısı" olan İran indi sülhə gəlməlidir, əks halda gələcək hücumlar daha güclü və asan olacaq.
Zərbələrin nə dərəcədə uğurlu olduğu və ABŞ-ın daha da dərinləşən münaqişədən necə uzaq qala biləcəyi barədə suallar açıq qalır. İran isə bu hücumu diplomatiyaya xəyanət adlandıraraq cavab verəcəyini bəyan edib. ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio bu məsələləri müzakirə edib.
"Gecə Çəkici" Əməliyyatının Detalları və Nüvə Proqramına Zərbə
Dünən gecə İrandakı üç nüvə obyektinə endirilən zərbələrdən sonra ABŞ administrasiyası yüksək dərəcəli məxfi bombardman missiyasının uğurla başa çatmasından məmnunluğunu ifadə edib. Lakin Tehranla bağlı növbəti addımlar barədə narahatlıqlar da mövcuddur. "Gecə Çəkici" əməliyyatı yüksək məxfi planlaşdırma ilə həyata keçirilib. B-2 bombardmançılarının iki zərbə qrupu cümə gecəsi ABŞ-dan əks istiqamətlərdə uçuşa başlayıb. Şənbə günü müdafiə rəsmiləri CBS News-a bildiriblər ki, Missuridəki bazalarından qərbə, Quama doğru uçan B-2-lər decoy (aldatma) məqsədi daşıyıb. Əsas hədəfə, İrana doğru isə eyni yerdən şərqə uçan ayrı bir B-2 donanması göndərilib.
Pentaqon rəsmiləri missiyanın "böyük uğur" olduğunu bildirərkən, İranın nüvə qabiliyyətinin tamamilə aradan qaldırılıb-qaldırılmadığını qiymətləndirmək üçün hələ tez olduğunu etiraf ediblər. Fordovdakı yeraltı nüvə obyektinə və Nətənzdəki əsas uran zənginləşdirmə mərkəzinə on dörd 30,000 funtluq Kütləvi Dəlici Silahlar (MOPs) atılıb. Əlavə olaraq, Amerikanın Tomahawk raketləri İsfahandakı üçüncü obyekti vurub.
ABŞ Müdafiə naziri Pete Hegseth bildirib ki, Tehran təyyarələrin tamamilə aşkarlanmadan ölkənin ən həssas obyektlərinin üzərindən uçaraq nüvə qabiliyyətlərini məhv etdiyini nəzərə alır. Bu, İranın gələcəyə baxışında aydın psixoloji təsir göstərəcək.
Diplomatiya və ya Nüvə Silahı Siyasəti
Dövlət katibi Marko Rubio qeyd edib ki, ABŞ-ın İranın nüvə proqramına dair narahatlıqları uzun müddətdir mövcuddur. O, İranın 60% zənginləşdirilmiş urana sahib olmasının və yeraltı obyektlər tikməsinin narahatedici olduğunu vurğulayıb. Rubioya görə, bu, nüvə silahı əldə etmək niyyətini göstərir. O, "silah əldə etmək niyyəti" ifadəsini işlətsə də, İranın ali rəhbərinin nüvə silahının hazırlanması üçün birbaşa əmr verib-verməməsi ilə bağlı sualı cavabsız qoyaraq, bunun "əhəmiyyətsiz" olduğunu bildirib. Dövlət katibi vurğulayıb ki, İranın 60% zənginləşdirilmiş uranı var ki, bu da yalnız nüvə silahı olan ölkələrdə müşahidə olunur. O, İranın raket proqramının da narahatedici olduğunu qeyd edib.
Rubio ABŞ-ın bu məsələni diplomatik yolla həll etməyə hazır olduğunu, lakin Tehranın gecikdirmə taktikalarına əl atdığını bildirib. O, həmçinin ABŞ-ın regiondakı hərbi bazalarının və personalının İran tərəfindən hücuma məruz qalacağı təqdirdə öz insanlarını müdafiə edəcəyini və "xərcləri İrana yükləyəcəyini" vurğulayıb. Eyni zamanda, diplomatik həll yolunun hələ də açıq olduğunu deyib. Rubionun sözlərinə görə, ABŞ İranın sülhsevər mülki nüvə proqramına sahib olmasına icazə verir, lakin silah əldə etmə məqsədi ilə zənginləşdirməyə və ballistik raketlər inkişaf etdirməyə qəti şəkildə qarşıdır. Bu, ABŞ-İran münasibətlərində əsas mübahisə mövzusudur.
Konqresin Səlahiyyətləri və Müharibənin Tərifi
Kentukidən Respublikaçı konqresmen Tomas Massie və Kaliforniyadan Demokrat Ro Khanna Konqresin icazəsi olmadan ABŞ qüvvələrinin İrana qarşı düşmənçilik əməliyyatlarına cəlb olunmasını qadağan edən "Müharibə Səlahiyyətləri Qətnaməsi" üzərində işləyiblər. Massie qeyd edib ki, ABŞ prezidenti Donald Trampı seçən koalisiyanın bir hissəsi olaraq, Yaxın Şərqdəki sonsuz müharibələrdən yorulublar. O, Konqresin əsas müharibə elan etmə səlahiyyətinin prezident tərəfindən pozulduğunu vurğulayıb.
Ro Khanna isə ABŞ-ın yeni bir müharibəyə girməsinin ölkəyə onilliklər boyu yük olacağını bildirib. O, İranın nüvə proqramının hədəflənməsinin Tehranı gizli nüvə silahı inkişaf etdirməyə itələyəcəyini və Amerikanın qoşunlarını riskə atacağını vurğulayıb. Khanna əlavə edib ki, Konqres bu qərar verilməzdən əvvəl məlumatlandırılmalı və səsvermə keçirilməli idi. Hər iki konqresmen ABŞ-İran münasibətlərində gərginliyin azaldılması üçün "Müharibə Səlahiyyətləri Qətnaməsinin" qəbul edilməsinin vacibliyini dilə gətiriblər.
Virciniyadan Demokrat Senator Tim Kaine də ABŞ prezidenti Donald Trampın İranla "müharibə" elan etməsi ilə bağlı Konqresin səlahiyyətlərinin pozulmasından narahatlığını ifadə edib. Kaine bildirib ki, Konqresə əməliyyatdan əvvəl deyil, yalnız sonra məlumat verilib. O, "Müharibə Səlahiyyətləri Qətnaməsi"ni Senata təqdim edəcəyini və ABŞ-ın Konqresin icazəsi olmadan İrana qarşı hücum müharibəsinə girməməli olduğunu vurğulayıb. Senator, Tramp administrasiyasının "biz İranla müharibə aparmırıq, biz İranın nüvə proqramı ilə müharibə aparırıq" bəyanatını isə "cəfəngiyat" adlandırıb.
General Mckenzie: İran Nüvə Proqramına Zərbə və Potensial Cavab
ABŞ Mərkəzi Komandanlığının (CENTCOM) keçmiş komandanı, general Frank McKenzie, "Gecə Çəkici" əməliyyatının uğurlu olduğunu və İranın nüvə proqramına "əhəmiyyətli, bəlkə də dönməz ziyan" vurduğunu bildirib. O qeyd edib ki, indi CENTCOM-da əsas fokus növbəti addımdadır: İranın cavabı necə olacaq, ABŞ qüvvələrini, səfirliklərini və vətəndaşlarını regionda necə müdafiə etmək olar. General, İranın yüksək rəhbərlərinin itkisi səbəbindən qərar qəbul etmə qabiliyyətinin zəiflədiyini, lakin İraq və Suriyadakı ABŞ hədəflərinin hələ də həssas olduğunu vurğulayıb.
McKenzie Hörmüz boğazının İran tərəfindən minalanması ehtimalını da müzakirə edib. O, İranın bu imkana sahib olduğunu, lakin ABŞ-ın boğazı təmizləmək üçün yaxşı planları olduğunu bildirib. General, belə bir addımın dünya ticarətinə zərbə vuracağını, lakin nəticədə boğazın təmizlənəcəyini və İran donanmasının batırılacağını vurğulayıb. O, İranın nüvə proqramına hərbi müdaxilənin onu tamamilə bitirməyəcəyini, bunun üçün Tehranın siyasi qərarının lazım olduğunu da qeyd edib. McKenzie, əməliyyatın diqqətlə planlaşdırıldığını və İranın diplomatik manevr etməsi üçün imkanlar yaratdığını əlavə edib.