NASA Marsda nadir "mini-ildırım" aşkarladı

NASA Marsda şimşək əlamətlərini ilk dəfə aşkarladı

NASA ilk dəfə olaraq Marsda "mini-şimşək" əlamətləri aşkar edib. Bu nadir kəşf, planetin tez-tez baş verən toz fırtınaları zamanı roverin təsadüfən qeydə aldığı zəif elektrik boşalmaları sayəsində mümkün olub. Alimlər uzun illərdir ki, Marsın tozlu atmosferində elektrik qığılcımlarının meydana gəlib-gəlməyəcəyi barədə mübahisələr aparırdılar, lakin indiyədək bunun üçün əsaslı sübut yox idi.

Perseverance roverinin sensasiyalı kəşfi

"Nature" elmi jurnalında dərc olunan "Detection of triboelectric discharges during dust events on Mars" adlı yeni araşdırma göstərir ki, 2021-ci ildən Marsda fəaliyyət göstərən Perseverance roveri digər təcrübələr apararkən bilmədən bu səsləri qeydə alıb. Roverin mikrofonu tozdan qaynaqlanan elektrik boşalmalarına bənzəyən zəif çatırtıları tutaraq, qırmızı planetdə elektrik aktivliyinin ən aydın sübutunu təqdim edib. Bu boşalmalar Yer kürəsindəki dramatik şimşək çaxışlarından fərqli olaraq, Marsın davamlı toz fırtınaları tərəfindən yaradılan, santimetr ölçülü zəif elektrik qığılcımlarıdır.

Səsyazmaların təhlili və mexanizmi

Fransanın Astrofizika və Planetologiya Tədqiqatları İnstitutunun alimləri Perseverance roverinin "SuperCam" aləti tərəfindən iki Mars ili (1374 Yer günü) ərzində qeydə alınmış 28 saatlıq mikrofon məlumatlarını təhlil ediblər. Reuters agentliyinin məlumatına görə, tədqiqat qrupu elektrik boşalmalarının adətən toz şeytanları və toz fırtınası cəbhələri ilə əlaqəli olduğunu müəyyən edib. Bu boşalmalar sürətlə hərəkət edən toz və qum hissəciklərinin bir-birinə sürtünərək elektrik yükü yaratması nəticəsində meydana gəlir.

Perseverance roverinin mikrofonu 55 qeyri-adi hadisə qeydə alıb: hər biri mikrofonun sxemi tərəfindən aşkarlanan kəskin elektron pozuntu ilə başlayıb, saniyələr sonra isə zəif akustik impulsla davam edib. Bəzi hallarda tədqiqatçılar elektromaqnit və akustik siqnallar arasındakı gecikməni ölçməklə qığılcımın məsafəsini təxmin edə biliblər. Hətta bir güclü hadisə zamanı intensiv toz şeytanı roverin üzərindən keçərək, bəlkə də roverin özündə statik yük yaranmasına və sonra onu yerə boşaltmasına səbəb olub. Doktor Baptiste Chide bu santimetr ölçülü qığılcımları "mini-Marsda şimşək" adlandırıb. Bir hadisə roverdən təxminən iki metr məsafədə baş verib, digər daha kiçik boşalmalar isə mikrofonun bir neçə santimetr yaxınlığında qeydə alınıb. Doktor Chide bildirib ki, "Gördüyümüz kiçik qığılcımlardır, lakin Marsda kiçik qığılcımlar belə atmosfer haqqında bizə çox şey söyləyə bilər."

Gələcək missiyalar üçün əhəmiyyəti

"Nature" jurnalındakı şərhlərdə bəzi elmi ehtiyatlar da qeyd edilib. Hissəcik fizikası üzrə mütəxəssis Doktor Daniel Pritchard, qeydlərin "tozdan yaranan boşalmaların inandırıcı sübutu" olduğunu qeyd etsə də, onların eşidilməsi, lakin hələlik görünməməsi "bunun həqiqətən Marsda şimşək olub-olmadığına dair bəzi şübhələr buraxacaq" deyə vurğulayıb. Bu kiçik boşalmalar astronavtlar üçün təhlükə yaratmasa da, zaman keçdikcə elektron avadanlıqlara və ya kosmik geyimlərə zərər verə bilər. Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, gələcək Mars missiyaları bu boşalmaları təsdiq etmək və daha ətraflı öyrənmək üçün daha həssas kameralar və xüsusi alətlər daşıyacaqlar.

24 saat