Netanyahunun Qəzzada hücumu genişlətmə planına İsraildə dəstək

İsrail Nazirlər Kabinetinin müharibəni gərginləşdirmək qərarı, regionda artıq yaranmış humanitar böhranları nəzərə almadan, həm İsraildə, həm də beynəlxalq ictimaiyyətdə narazılığa səbəb olub, baxmayaraq ki, səbəblər həmişə eyni deyil.

Baş nazir Benyamin Netanyahu, tükənmiş hesab edilən ordunun təzyiqi ilə bütün ərazini ələ keçirmək fikrindən geri çəkilmək məcburiyyətində qalıb.

Yeni "plan"a əsasən, İsrail Qəzza şəhərini, həmçinin Associated Press-ə danışan anonim İsrail rəsmisinin sözlərinə görə, bölgənin "mərkəzi düşərgələrini" və cənubda yerləşən Əl-Mavasini ələ keçirəcək.

Bazar günü yeni ideyasını müdafiə edən Netanyahu jurnalistlərə bildirib ki, İsrailin "işi tamamlamaq və Həmasın məğlubiyyətini sona çatdırmaqdan" başqa seçimi yoxdur.

İsrail bu məqsədlə 22 ay ərzində 61.722 nəfəri öldürüb və Qəzzanın demək olar ki, hamısını viran qoyub.

İsraildə, o cümlədən girov saxlanılan əsirlərin ailələri də gərginliyin artırılmasına etiraz edir. Bəs Baş nazir bunu niyə edir və bu addım İsraildə necə qarşılanıb? Bildiklərimiz bunlardır.

Niyə Netanyahu bunu istəyir?

Bu, aydın deyil.

Avropa İttifaqından Birləşmiş Millətlər Təşkilatına qədər beynəlxalq ictimaiyyətin bir çoxu bu ideyanı pisləyib. Hətta İsrailin keçmişdəki sadiq müttəfiqləri, məsələn, Belçika, Danimarka, Niderland və Böyük Britaniya da bunu qınayıb.

İsraildə bir çoxları Baş nazirin bu addımının hakimiyyətdə qalmaq üçün ehtiyac duyduğu ifrat sağçı elementlər arasında dəstəyini möhkəmləndirmək və siyasi sağ qalmasının asılı olduğunu düşündüyü müharibəni uzatmaq məqsədi daşıdığından şübhələnir.

Koalisiya hökumətləri müxtəlif partiyaların bir araya gəlməsi ilə formalaşır.

İfrat sağçılar Netanyahunun planını dəstəkləyirmi?

O qədər də çox deyil.

Ultranasionalist maliyyə naziri Betsalel Smotriç və milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir kimi sərt sağçı nazirlər hələ də Baş nazirin koalisiyasını dəstəkləsələr də, onların sədaqəti şərtli görünür.

Hər iki nazir, may ayında, regionda aclıqla bağlı dünya miqyasında yaranan narazılıqdan sonra, əraziyə humanitar yardımın buraxılması təklifinə etiraz edən sərt sağçı siyasətçilər arasında idi. Lakin daha sonra hökumət siyasətinə uyğunlaşmış və Smotriç bu ayın əvvəlində yardıma əlavə vəsait belə ayırmışdı.

Hər iki nazir və onların əhəmiyyətli seçici kütlələri bütün ərazinin İsrail tərəfindən tamamilə ələ keçirilməsini, Qəzza şəhərinin "yerlə yeksan edilməsini" və ərazi yaşayışa yarasız hala gəldikdən sonra yerli əhalinin "könüllü" köçürülməsini istəyirlər.

Şənbə günü Smotriç, Baş nazirin işğalı şəhər ilə məhdudlaşdırmaq planlarını tənqid edən bir video yayımlayaraq, o, Netanyahunun liderliyinə "etibarını itirdiyini" bildirib. Daha sonra o, hökumətdə qalacağını açıqlayıb.

İtamar Ben-Qvir (solda) və Betsalel Smotriç Qəzzada geniş yayılmış aclıq xəbərlərinə baxmayaraq, bölgəyə yardımın yenidən başlamasına qarşı çıxıblar [Amir Cohen/Reuters]

Təhlükəsizlik strukturları Netanyahunun planını tam dəstəkləyirmi?

Xeyr.

İsrail mediası Baş Qərargah rəisi Eyal Zamirin və bir neçə yüksək rütbəli İsrail zabitinin bu plana qarşı çıxdığını bildirir.

Sızan məlumatlara görə, Zamir Baş nazirə ordunu daha da zəiflədəcək və qalan əsirlərin həyatını təhlükəyə atacaq bir "tələ" yaratdığını söyləyib.

Həmin həftənin əvvəlində 600-dən çox keçmiş İsrail təhlükəsizlik rəsmisi ABŞ prezidenti Donald Trampa məktub yazaraq, müharibəni sona çatdırmaq üçün Baş nazir üzərindəki təsirindən istifadə etməyə çağırıb.

İsrail Təhlükəsizliyi Komandirləri (CIS) qrupu X platformasında məktubu paylaşaraq bildirib ki, "güc yolu ilə əldə edilə biləcək hər şey əldə edilib. Girovlar daha çox gözləyə bilməz."

İsrail ictimaiyyəti Netanyahunun planını tam dəstəkləyirmi?

Xeyr.

On minlərlə insan, o cümlədən əsir ailələrinin bir çoxu müharibənin gərginləşdirilməsi qərarına etiraz etmək üçün küçələrə çıxıb.

İyulun ortalarında İsrail Demokratiya İnstitutu tərəfindən aparılan sorğuya görə, israillilərin 74 faizi bölgədə qalan təxminən 50 əsirin geri qaytarılmasını nəzərdə tutan danışıqlar yolu ilə müharibənin sonlandırılmasını dəstəkləyirdi.

Onların arasında əvvəllər Baş nazirin koalisiyasına səs vermişlərin 60 faizi də var idi.

Cəmiyyət necə cavab verib?

Səs-küylü şəkildə.

Əsir düşənlərin və İsrail əsgərlərinin ailələrini təmsil edən qruplar 17 avqustda ümumi tətilə çağırır.

İsrailin həyati əhəmiyyətli texnologiya sənayesində, həmçinin universitetlərdə və yerli hakimiyyət orqanlarında bir çoxları buna müsbət cavab verib.

"Məqsəd girovların və əsgərlərin həyatını xilas etmək, daha çox ailənin yaxınlarını itirmişlər sırasına qatılmasının qarşısını almaqdır", – aksiyanı təşkil edən qruplardan biri izah edib.

Tel-Əvivdə, 9 avqust 2025-ci il tarixində, Qəzza zolağında girov saxlanılan İsrail əsirlərinin qohumları və tərəfdarları onların azad edilməsini və müharibəyə son qoyulmasını tələb edərək mitinq keçiriblər [Ohad Zwigenberg/AP]

Siyasi müxalifət Netanyahunun planına necə cavab verib?

Onlar demək olar ki, universal şəkildə buna qarşı çıxırlar.

Müxalifət lideri Yair Lapid – müharibənin əksər hissəsində hökuməti dəstəkləyən şəxs – son gərginliyi "daha çox fəlakətlərə aparacaq bir fəlakət" adlandırıb.

Müharibənin erkən mərhələlərində bölgəyə ən sərt hücumları zamanı hökumətdə xidmət etmiş digər müxalifət xadimi Benni Qantz da gərginliyin artırılmasını qınayıb. Qantz X platformasında bu gərginliyi "[İsrail ordusunun] möhtəşəm nailiyyətlərini israf edən bir siyasi uğursuzluq" kimi xarakterizə edib.

İsraillilər ölkələrinin fələstinlilərə qarşı nə etdiyindən daha çox xəbərdardırmı?

O qədər də deyil.

İsrail Demokratiya İnstitutu tərəfindən iyul ayında keçirilən bir sorğu, geniş yayılmış xəbərlərə baxmayaraq, israillilərin əksəriyyətinin Qəzzadakı fələstinli əhali arasında aclıq və əziyyət barədə hesabatlardan "heç narahat olmadığını" göstərib.

Mart ayında başlayan İsrailin bu bölgəyə mühasirəsi nəticəsində təxminən 227 nəfər aclıqdan ölüb. Onlardan 103-ü uşaq olub.

24 saat