ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri Şahid-136 dronlarının Bənzərlərini Axtarır
ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən keçən həftə yayımlanan elanda, aidiyyəti istehsalçılardan Rusiyanın Ukraynada tez-tez istifadə etdiyi İran istehsalı Şahid-136 dronlarına bənzər imkanlara və xüsusiyyətlərə malik pilotsuz uçuş aparatı sistemləri tələb edilib. Alınması planlaşdırılan sistemlərin hədəf dronu kimi istifadə edilməsi və ABŞ ordusunun Rusiya ilə İranın hazırda işlətdiyi bu sistemlərə qarşı hazırlıqlı olması nəzərdə tutulur. Məlumat tələbinə əsasən, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri ilkin mərhələdə 16 ədəd pilotsuz uçuş aparatı sistemi almağı planlaşdırır və əlavə 20 ədəd alma opsiyasını özündə saxlayır.Şahid-136 kamikadze pilotsuz uçuş aparatı sistemlərinin 3,5 metr uzunluğunda və 2,5 metr qanad açılımına malik olduğu, saatda 185 kilometr sürətlə uça bildiyi və təxminən 200 kiloqram ağırlığında olduğu təxmin edilir. İstehsal xərclərinin olduqca ucuz olduğu bildirilən və yük maşınlarından buraxıla bildiyi üçün təəccübləndirici təsir yaradan dron sisteminin uçuş məsafəsinin isə 970 km ilə 2 min 500 km arasında dəyişdiyi güman olunur. Şahid-136 dron sistemləri, Rusiya tərəfindən Geran-2 adı ilə istehsal edilir və hazırda Ukraynada aktiv şəkildə istifadə olunur. Pentaqonun məlumatına görə, Tehran aşağı büdcəli silahları birbaşa İsrailə qarşı hücumlarda da istifadə edib. Bunların arasında 2024-cü ilin aprel ayında təxminən 150 Şahidin qatıldığı hücum da yer alır. Şahid-136 dron sistemlərinin keçən iyun ayında İran ilə İsrail arasında baş vermiş və ‘12 günlük müharibə’ adlandırılan toqquşmalarda da istifadə edildiyi məlumdur.
ABŞ-da Bənzər Sistemlərin İnkişafı
Şahid-136 dronları və ya Geran-2 kimi tanınan sistemlər, sürətli hərəkət edən və yüksək hündürlükdəki təhdidlərə qarşı mübarizə üçün nəzərdə tutulmuş Qərb hava hücumundan müdafiə sistemləri üçün ciddi çətinliklər yaradır. Şahid-136-ların sadə sistemlər olması və buna görə də aşağı istehsal xərcləri, çox sayda aparatın eyni vaxtda atılmasına imkan verərək hava hücumundan müdafiə sistemlərinin səmərəsiz qalmasına səbəb olur. Şahid-136 dronları və Geran-2 sistemlərinin hava hücumundan müdafiə raketlərindən qat-qat ucuz olması, bu cür sistemlərin hava hücumundan müdafiə vasitələri ilə qarşısının alınmasında xərc balanssızlığı yaradaraq davamlılığı çətinləşdirir. Bəzi ABŞ mərkəzli şirkətlər də Şahid-136 dronlarına bənzər sistemlər inkişaf etdirmişlər. Bu sistemlərin ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin açdığı tenderdə şansının yüksək olduğu ifadə edilib.ABŞ şirkətlərinin Şahid-136 dronlarına bənzər sistemlərindən biri də Griffon Aerospace-in MQM-172 Arrowhead-idir. Şahid-136 ilə böyük bənzərlik göstərən MQM-172, ‘lisenziyasız bir surət’ kimi şərh edildi və Şahid-136 pilotsuz uçuş aparatı sistemindən daha inkişaf etmiş bir sistem kimi önə çıxdı. ABŞ-da inkişaf etdirilən Şahid-136 dronlarına bənzər digər bir sistem, Spektreworks tərəfindən yaradılan Aşağı Xərcə Malik Pilotsuz Döyüş Hücum Sistemi (LUCAS)-dır. Şirkətin bu sistemi FLM-136 olaraq təqdim edildi və bu adın Şahid-136-ya bir işarə olduğu təxminlər arasındadır. Lakin FLM-136-nın performans baxımından MQM-172 və ya Şahid-136 qədər effektiv olmadığı və bu səbəbdən sözügedən tenderdə şansının aşağı olduğu bildirildi.
Kamikadze Pilotsuz Uçuş Aparatlarının Kökləri və Qarşıdurma Metodları
Şahid-136 dronları kimi sistemlərin döyüş meydanlarında təsirini artırması ilə birlikdə, bu tip pilotsuz uçuş aparatlarının məhv edilməsi üçün daha uyğun maliyyəli üsullara dair axtarışlar davam edir. Bu çərçivədə aparılan işlərdə kiçik idarə olunan raketlərdən elektron müharibə sistemlərinə, lazer silahlarından daha aşağı xərcə malik hava hücumundan müdafiə sistemlərinə qədər bir çox üsul sınaqdan keçirilir.ABŞ şirkətlərinin inkişaf etdirdiyi sistemlərin əsasları Şahid-136-ya dayansa da, İran tərəfindən istehsal edilən Şahid-136-ların kökləri də olduqca mürəkkəb bir keçmişə malikdir. Şahid-136/Geran-2 kamikadze pilotsuz uçuş aparatları sistemlərinin köklərinin 1980-ci illərdə Qərbi Almaniyanın inkişaf etdirdiyi DAR (Die Drohne Antiradar) sistemlərinə dayandığı bildirilir. DAR adlı sistemlər ciddi bir istehsal prosesinə girməsə də, İsrailin Harpy sistemlərini inkişaf etdirməsində mühüm rol oynadı. İranın isə ələ keçirdiyi bir Harpy-yə əks mühəndislik edərək Şahid-136-nı istehsal etdiyi ifadələr arasındadır.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz