Qəzza: İsrail hücumları altında Fələstinlilərin çıxılmaz vəziyyəti

Gəza şəhərinin Əl-Abbas bölgəsində, evlərinin qarşısında hədəf alınan yanmış avtomobilin yaxınlığında, Faiq Əcur digər ailə üzvləri ilə birlikdə səpələnmiş zibilləri və qırıq şüşələri təmizləyirdi. Faiq şənbə günü İsrailin hücumu zamanı yaxınlıqdakı tərəvəz piştaxtasından bir neçə şey almağa gedirdi. “Möcüzə nəticəsində sağ qaldım. Küçəni yenicə keçmişdim,” o, Əl-Cəzirəyə bildirib. Fələstinli, İsrailin hücumunun məhz öz evinə isabət etdiyindən qorxduğunu və şok yaşadığını deyib. Belə olmamışdı və o, hadisə yerinə qaçaraq qayıtdıqda, ailəsinin fiziki olaraq zərər çəkmədiyini gördü. Lakin onun üç kiçik qızı qorxudan titrəyirdi; onlar İsrailin Qəzzaya qarşı apardığı, oktyabr ayında atəşkəs tətbiq edildikdən sonra dayandırılmalı olan soyqırım müharibəsinin geri döndüyündən narahat idilər. İsrail oktyabr ayında başlayan Qəzzada atəşkəsdən bəri HƏMAS-ı atəşkəsi pozmaqda ittiham edərək dəfələrlə Qəzzaya hücum edib. HƏMAS bunu inkar edir və Fələstinlilər qeyd edirlər ki, atəşkəsin başlanğıcından bəri qeyri-mütənasib güc tətbiq edən İsraildir. İsrail hücumları atəşkəsi 500 dəfə pozmuş və 67-si uşaq olmaqla, 342-dən çox mülki vətəndaşı öldürmüşdür. Faiqin yaşadığı Qəzza şəhərinin Əl-Abbas bölgəsində öldürülən beş nəfər, ötən şənbə günü İsrailin Qəzza zolağında törətdiyi İsrail hücumları nəticəsində ölənlər arasında idi. Həmin gün Qəzza zolağında ümumilikdə 24 nəfər həlak olmuşdu. “Bu, atəşkəs deyil, bir kabusdur,” Faiq deyir. “Bir anlıq sakitlikdən sonra həyat sanki yenidən müharibəyə çevrilir.” “Bədən hissələri, tüstü, qırıq şüşələr, öldürülmüş insanlar, təcili yardım maşınları görürsən. Hələ də sağalmadığımız və yaddaşımızdan silinməyən səhnələrdir.”

"Hər şeyə ümidimi itirmişəm"

29 yaşlı Faiq, əslən Qəzza şəhərinin şərqindəki Tuffah məhəlləsindən olaraq, müharibə zamanı böyük əziyyətlər çəkib. O, 2024-cü ilin fevralında İsrailin qaldıqları bir evə endirdiyi zərbə nəticəsində valideynləri və qardaşının uşaqları da daxil olmaqla, geniş ailəsinin 30 üzvünü itirdiyini bildirib. Hücum nəticəsində həyat yoldaşı ağır yaralanmış, həkimlər onun barmaqlarından birini amputasiya etmək məcburiyyətində qalmışdı. “Anam və atam, qardaşımın oğlu, bibim, əmilərim... bütün ailəm yox oldu,” Faiq xatırlayır. Faiq o vaxtdan bəri İsrail qüvvələrindən qaçmaq üçün ailəsini Qəzza şəhəri boyunca və mərkəzi Qəzzaya köçürüb, onun dediyi kimi “mövcud olmayan bir təhlükəsizlik” axtarışında olub. O, oktyabr ayından bəri “sözdə Qəzzada atəşkəs” adlandırdığı vəziyyətə uyğunlaşmağa çalışır, lakin hələ də təhlükəsizliyin olmadığını deyir. “Bir neçə gündən bir bombardman və hədəfli İsrail hücumları dalğası olur, hər şey xəbərdarlıq etmədən alt-üst olur.” “Biz yorulmuşuq,” o əlavə edib. “Qəzzada həyat 99 faiz ölüb, Qəzzada atəşkəs isə onu canlandırmaq cəhdinin cəmi 1 faizi idi. Lakin biz hər şeyə ümidimizi itirmişik.” Faiq əvvəllər atası ilə geyim ticarətində işləyirdi, lakin müharibə onların hər şeyini itirməsinə səbəb olub. O, İsrailin tam nəzarətində olan və fələstinlilər üçün girişi ciddi şəkildə məhdudlaşdırılan “sarı xətt” adlandırdığı ərazidəki evinə çata bilmir. “Orada nə tikinti, nə iş, nə infrastruktur, nə həyat, nə də təhlükəsizlik var,” Faiq deyir. “Bəs müharibənin sonu haradır?” “Bu gün mən sadəcə 24 saat evdə otururam və həyat əlaməti yoxdur,” o əlavə edib. “Biz acılıqla yaşayırıq... Biz sadəcə məyus deyilik. Biz fəlakət içindəyik. Qoy biz yaşayaq... mağazalarımızı yenidən açaq... keçidləri yenidən açaq... qoy biz həyatımızı yaşayaq.”

İkinci mərhələ yoxdur: Qəzzanın qeyri-müəyyən gələcəyi

Qəzzada növbəti addımın nə olacağı sualı həm Fələstin anklavının daxilində, həm də xaricində sonsuz müzakirə olunur. ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzzada 20 bəndlik planı hazırda “ixtisaslı fələstinlilər və beynəlxalq ekspertlər”dən ibarət müvəqqəti texnokrat hökuməti, habelə Trampın özünün rəhbərlik edəcəyi beynəlxalq “sülh şurası”nın nəzarəti altında idarə olunmasını nəzərdə tutur. Plan həmçinin iqtisadi inkişaf strategiyası və beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvəsindən bəhs edir ki, bunlar Qəzza üçün sabitlik və inkişafın təmin ediləcəyinə işarə vermək məqsədi daşıyır. Lakin təfərrüatlar hələ də qeyri-müəyyəndir, xüsusilə də ABŞ və İsrailin gələcəkdə HƏMAS üçün hər hansı bir rolu rədd etməsi və İsrailin Qəzzada geridə qoyduğu böyük dağıntılar nəzərə alındıqda, ərazinin bərpası illər çəkəcəkdir. İsrailin özü də müharibənin tamamilə bitməsinə sadiq deyil, baş nazir Binyamin Netanyahu ifrat sağçı siyasi müttəfiqlərinin təzyiqi altındadır. Fələstinli siyasi analitik və İsrail işləri üzrə mütəxəssis Ahed Farvana, İsrailin Qəzzada mövcud qeyri-müəyyən vəziyyətin davam etməsini və Zolağın yenidən qurulmasına keçməkdən yayınmaq istədiyinə inanır. “İsrail işğalı Livanda baş verənlərə bənzər bir vəziyyəti möhkəmləndirmək, vaxtaşırı məsələləri gərginləşdirmək və davamlı sui-qəsdlər yolu ilə işləyir,” Farvana deyib. İsrail 2024-cü ilin noyabrında Livan qruplaşması Hizbullahla bir illik münaqişədən sonra atəşkəs razılığına gəlmişdi, bu münaqişə Hizbullah rəhbərliyinin əksəriyyətinin öldürülməsi ilə nəticələnmişdi. Lakin o vaxtdan bəri İsrail hücumları Livana dövri olaraq davam edir, o cümlədən ötən bazar günü Beyrutda Hizbullahın hərbi komandirinin öldürülməsi və 18 noyabr tarixində Livanın cənubundakı Fələstin qaçqın düşərgəsinə hücumda ən azı 13 nəfərin həlak olması kimi hadisələr baş verib. Farvana hesab edir ki, Qəzzadakı İsrail hücumları sadəcə hərbi taktika deyil, xaosu davam etdirmək və gələcək siyasi öhdəliklərdən yayınmaq üçün uzunmüddətli bir strategiyanın tərkib hissəsidir. “Netanyahu ikinci mərhələyə keçmək istəmir,” analitik Əl-Cəzirəyə deyib, atəşkəsin növbəti mərhələsində Qəzzanın yenidən qurulması və idarəçiliyi kimi həssas mövzuların həll olunmalı olduğunu nəzərdə tutaraq. Əvəzində o, İsrailin nəzarətindəki ərazini genişləndirməyi planlaşdırdığını düşünür ki, “Qəzza zolağından mümkün qədər çox torpağı ələ keçirərək gələcək hər hansı bir razılaşmada üstünlüyü əldə etsin.”

Daxili motivlər və ümidsiz həyat

Bir çox müşahidəçi hesab edir ki, Netanyahunun atəşkəs razılaşması ilə irəliləməkdən yayınma arzusu qismən daxili siyasi hesablamalar nəticəsindədir. İsrail siyasətində siyasi mövqe sol və ya sağ olmasından daha çox, Netanyahunun tərəfdarı və ya əleyhdarı olmaqla müəyyən edildiyi üçün, baş nazir hakimiyyətdən düşməsinin siyasi karyerasının sonu ola biləcəyini və 7 oktyabr hücumundakı uğursuzluqlarda roluna görə araşdırmalara səbəb ola biləcəyini bilir. O, hazırda korrupsiyaya görə bir neçə məhkəmə işi ilə üz-üzədir və gözlənilən 2026-cı ilin oktyabrına qədər baş tutacaq seçkiləri itirərsə, bu hüquqi prosesin sürətlənəcəyi ehtimal olunur. Lakin Netanyahu hökumətinin atəşkəsə gəldikdə yayınma taktikasına baxmayaraq, Farvana Qəzzadakı İsrail hücumlarının miqyasının razılaşmanın tətbiqindən əvvəlki səviyyəyə qayıtmasının az ehtimal olduğunu deyir. “Əhəmiyyətli təzyiqlər var, xüsusilə də ABŞ administrasiyasından,” Farvana deyib. “ABŞ prezidenti Donald Tramp öz planının – sözdə sülh şurası, sabitlik qüvvələri və digər komponentlərin – uğur qazanmasını istəyir.” “Vəziyyət sarı zonanı genişləndirməklə və vaxtaşırı davam edən hədəfli İsrail hücumları ilə məhdudlaşacaq. Tədricən genişlənə bilər, lakin sıfır nöqtəsinə qayıtmayacaq.” Lakin Farvana deyib ki, bu qeyri-müəyyən vəziyyət Qəzza xalqının nəticədə “həqiqi sakitlik” hiss edə bilməyəcəyi deməkdir. Bu vəziyyəti 32 yaşlı, dörd uşaq anası Rəğda Obeid də yaxşı bilir. O, artıq sonsuz yerdəyişmə dövrlərindən keçib və Qəzza şəhərinin Şucaiyyə məhəlləsindəki evi tamamilə dağıdılıb. İndi onu ən çox qorxudan şey müharibənin geri qayıtmasıdır. Rəğda hazırda ailəsi ilə birlikdə Qəzza şəhərinin qərbindəki bir çadırda yaşayır. Keçən həftə əraziyə bir İsrail hücumları isabət edib. “Son zərbənin anı müharibənin ilk günü kimi dəhşətli idi,” Rəğda deyir, uşaqlarının necə qorxduğunu xatırlayaraq. “Uzaqdan tüstünü görə bilirdik, insanlar küçələrdə qaçır, qışqırır, öldürülənləri və onların parçalanmış bədənlərini daşıyırdılar.” “Mən də dəhşətə düşmüşdüm. Mən böyüyəm, amma qorxdum. Dedim ki, ‘Budur, müharibə qayıtdı və indi bizim növbəmizdir’,” o, kədərli bir təbəssümlə əlavə edib. Qəzza əhalisinin əksəriyyəti kimi, Rəğda və ailəsi də humanitar təşkilatların ümidinə qalıb, yemək üçün onlara güvənir, iş imkanları isə çox azdır. Reallıq budur ki, onlar qış da daxil olmaqla, yaxın gələcəkdə çadırda yaşayacaqlar və sərt hava şəraiti ilə üzləşəcəklər. Hər gün Rəğda və ərinin missiyası yemək tapmaq və su gətirməkdir. Uşaqları yemək tapmaq üçün bir icma mətbəxi axtarışında oradan-bura qaçır. “Bizdən nə gözlənilir, bilmirəm. İki ildən çoxdur ki, üçüncü ilə giririk, bu cür yerdəyişmiş və sınıq vəziyyətdəyik. Bizim üçün heç bir həll yolu yoxdur?” “Bizim gəlirimiz yoxdur,” Rəğda deyib. “Həyatımız yoxdur. İcma mətbəxindən və sudan yaşayırıq. Həyatımız real müharibəsiz bir müharibədir.”

24 saat