Qurğuşunla insan təkamülü arasında gözlənilməz əlaqə aşkarlandı

Qurğuşun Təsiri Hominid Təkamülünü Necə Şəkilləndirib: Yeni Araşdırma

Uzun müddətdir mövcud olan, qurğuşun təsirinin əsasən müasir dövrün problemi olduğuna dair inanc, böyük bir beynəlxalq tədqiqat səyi ilə yenidən nəzərdən keçirilir. Yeni tapıntılar göstərir ki, erkən insan əcdadları iki milyon ildən çox müddət ərzində dəfələrlə qurğuşunla qarşılaşıblar. Bu da, zəhərli metalın hominid beyinlərinin, davranışlarının və bəlkə də dilin hominid təkamülündə gözlənilməz rol oynamış ola biləcəyini düşünməyə əsas verir. "Science Advances" jurnalında dərc olunan tədqiqat, müasir insanların nəticədə neandertalları niyə üstələdiyinə dair yeni bir fikir də irəli sürür. Laboratoriya şəraitində böyüdülmüş, neandertal genetik variantları daşıyan beyin orqanoidləri qurğuşuna insan genetikasına malik orqanoidlərdən daha güclü reaksiya verib. Bu da neandertalların qurğuşunun nevroloji təsirlərinə daha həssas ola biləcəyinə işarə edir. Southern Cross Universitetinin (Avstraliya) Geoarxeologiya və Arxeometriya Tədqiqat Qrupu (GARG), Mount Sinai Xəstəxanasının (Nyu-York, ABŞ) İkan Tibb Məktəbinin Ətraf Mühit Tibbi Departamenti və Kaliforniya Universiteti San Dieqo (UCSD, ABŞ) Tibb Məktəbinin tədqiqatçıları, qurğuşunun hominid tarixinə necə təsir etdiyini üzə çıxarmaq üçün fossil kimyası, beyin orqanoidləri eksperimentləri və təkamül genetikasını birləşdiriblər.

Qədim Qurğuşun Təsiri: Fosilləşmiş Dişlərdəki Dəlillər

Uzun illər boyu qurğuşun təsiri insan sənayesi ilə, o cümlədən əritmə, mədənçilik, qurğuşunlu benzin və boyanın istifadəsi ilə sıx bağlı hesab edilirdi. Lakin tədqiqatçıların Australopithecus africanus, Paranthropus robustus, erkən Homo, neandertallar və Homo sapiens daxil olmaqla, müxtəlif hominidlər və böyük meymunlara aid 51 fossil dişini təhlil etmələri bu fikri dəyişdirdi. Dişlərdə demək olar ki, iki milyon il əvvələ qədər uzanan, fasiləli qurğuşun təsirinin aydın kimyəvi izləri aşkar edildi. Southern Cross Universitetinin GARG Tədqiqat Qrupunda (Lismor, Yeni Cənubi Uelsdə yerləşir) və Mount Sinai-nin Eksopozom laboratoriyalarında həyata keçirilən yüksək dəqiqlikli lazer-ablasiya geokimyası, mina və dentində fərqli "qurğuşun zolaqları"nı aşkar etdi. Bu zolaqlar uşaqlıq dövründə formalaşıb və ətraf mühit mənbələrindən (məsələn, çirkli su, torpaq və ya vulkanik fəaliyyət) və ya bədənin sümüklərində saxlanılan və stres və ya xəstəlik zamanı sərbəst buraxılan qurğuşun qəbulunun təkrarlanan dövrlərini göstərir. Southern Cross Universitetinin GARG tədqiqat qrupunun rəhbəri professor Renu Joannes-Boyau bildirir: "Məlumatlarımız göstərir ki, qurğuşun təsiri sadəcə Sənaye İnqilabının məhsulu olmayıb, həm də bizim hominid təkamülümüzün bir hissəsi olub." O əlavə edib: "Bu o deməkdir ki, əcdadlarımızın beyinləri güclü zəhərli metalın təsiri altında inkişaf edib, bu da onların sosial davranışlarını və idrak qabiliyyətlərini minilliklər boyu formalaşdıra bilərdi."

Qurğuşun Erkən Beyin İnkişafı ilə Necə Qarşılıqlı Təsirdə Olub?

Bu qurğuşun təsirinin funksional təsirini anlamaq üçün komanda erkən beyin inkişafının sadələşdirilmiş, laboratoriyada yetişdirilmiş modelləri kimi xidmət edən insan beyin orqanoidlərini öyrənib. Onlar qurğuşunun NOVA1 adlanan əsas inkişaf geninin iki versiyasına necə təsir etdiyini sınaqdan keçirdilər. Bu gen neyroinkişaf zamanı qurğuşun təsiri altında gen ifadəsini tənzimləyir. Müasir insan NOVA1 variantı neandertallar və digər nəsli kəsilmiş hominidlərdə görülən variantdan fərqlənir, baxmayaraq ki, bu təkamül dəyişikliyinin səbəbi əvvəllər aydın deyildi. Neandertal tipli NOVA1 variantını daşıyan orqanoidlər qurğuşuna məruz qaldıqda beyin qabığı və talamusdakı FOXP2-ifadə edən neyronlarda əhəmiyyətli pozulmalar göstərib. Bu beyin bölgələri dil və nitq inkişafı üçün vacibdir. Müasir insan NOVA1 geninə malik orqanoidlər isə daha az pozulma nümayiş etdirib. Kaliforniya Universiteti San Dieqonun Pediatriya/Hüceyrə və Molekulyar Tibb professoru və Sanford Kök Hüceyrə İnstitutunun İnteqrasiya edilmiş Kosmos Kök Hüceyrə Orbital Tədqiqat Mərkəzinin direktoru professor Alison Muotri deyib: "Bu nəticələr göstərir ki, bizim NOVA1 variantımız qurğuşunun zərərli nevroloji təsirlərinə qarşı qoruma təmin etmiş ola bilərdi." O əlavə edib: "Bu, ətraf mühit təzyiqinin, bu halda qurğuşun təsirinin sağ qalmanı və dil vasitəsilə ünsiyyət qurma qabiliyyətimizi yaxşılaşdıran genetik dəyişikliklərə necə səbəb ola biləcəyinə dair qeyri-adi bir nümunədir, eyni zamanda müasir qurğuşun təsirinə qarşı həssaslığımızı da şəkilləndirir."

Müasir İnsanların Yüksəlişinə Genetik Baxışlar

Tədqiqatdan əldə edilən genetik və proteomik məlumatlar göstərdi ki, arxaik gen variantları olan orqanoidlərdə qurğuşun təsiri neyroinkişaf, ünsiyyət və sosial davranışla əlaqəli çoxsaylı yolları pozub. FOXP2 pozulmaları nitq və dildəki yaxşı qurulmuş rolu səbəbindən xüsusilə diqqətəlayiqdir. Bu nəticələr, ətraf mühitdəki zəhərlərdən gələn uzunmüddətli təzyiqin müasir insanlar və neandertallarda idrak və ünsiyyət xüsusiyyətlərini fərqli təkamül yollarına yönəldə biləcəyini irəli sürür. Ətraf Mühit Tibbi kafedrasının professoru və sədr müavini professor Məniş Arora qeyd edib: "Bu tədqiqat ətraf mühitə məruz qalmağımızın hominid təkamülümüzü necə şəkilləndirdiyini göstərir." O, əlavə edib: "Növlərarası rəqabət baxımından, zəhərli təsirlərin ümumi sağ qalma üstünlüyü təmin edə biləcəyi müşahidəsi, ətraf mühit təsirləri ilə əlaqəli xəstəliklərin təkamül köklərini araşdırmaq üçün ətraf mühit tibbi üçün yeni bir paradiqma təklif edir."

Qədim Qurğuşun Təsiri Bu Gün Bizim üçün Nə Deməkdir?

Müasir qurğuşun təsiri əsasən sənaye fəaliyyətləri ilə əlaqəli olsa da, xüsusilə uşaqlar üçün ciddi sağlamlıq təhdidi olaraq qalır. Yeni tapıntılar göstərir ki, insanların qurğuşuna həssaslığı genlər və ətraf mühit şəraiti arasındakı qarşılıqlı təsirlərlə formalaşaraq hominid təkamülümüzün dərin qatlarında kök salıb. Professor Joannes-Boyau vurğulayır: "İşimiz sadəcə qurğuşun təsirinin tarixini yenidən yazmır, həm də genlərimizlə ətraf mühit arasındakı qarşılıqlı təsirin milyonlarla ildir növümüzü formalaşdırdığını və bu gün də davam etdiyini bizə xatırladır." Tədqiqat, uşaqlıq dövründə qurğuşun qəbulu epizodlarını izləmək üçün detallı geokimyəvi xəritələmə istifadə edərək Afrika, Asiya, Avropa və Okeaniyadan alınan fossil dişlərdən istifadə edib. Paralel olaraq, qurğuşunun beyin inkişafına necə təsir etdiyini öyrənmək üçün ya müasir, ya da arxaik NOVA1 genləri olan beyin orqanoidləri istifadə edilib, dildə əsas rol oynayan FOXP2 geninə xüsusi diqqət yetirilib. Genetik, transkriptomik və proteomik təhlillər, qurğuşunun hominid idrakına və sosial davranışına necə təsir etmiş ola biləcəyinə dair geniş bir anlayış qurmaq üçün birləşdirilib.

24 saat

Qurğuşun Təsiri Hominid Təkamülünü Necə Şəkilləndirib: Yeni Araşdırma

Uzun müddətdir mövcud olan, qurğuşun təsirinin əsasən müasir dövrün problemi olduğuna dair inanc, böyük bir beynəlxalq tədqiqat səyi ilə yenidən nəzərdən keçirilir. Yeni tapıntılar göstərir ki, erkən insan əcdadları iki milyon ildən çox müddət ərzində dəfələrlə qurğuşunla qarşılaşıblar. Bu da, zəhərli metalın hominid beyinlərinin, davranışlarının və bəlkə də dilin hominid təkamülündə gözlənilməz rol oynamış ola biləcəyini düşünməyə əsas verir. "Science Advances" jurnalında dərc olunan tədqiqat, müasir insanların nəticədə neandertalları niyə üstələdiyinə dair yeni bir fikir də irəli sürür. Laboratoriya şəraitində böyüdülmüş, neandertal genetik variantları daşıyan beyin orqanoidləri qurğuşuna insan genetikasına malik orqanoidlərdən daha güclü reaksiya verib. Bu da neandertalların qurğuşunun nevroloji təsirlərinə daha həssas ola biləcəyinə işarə edir. Southern Cross Universitetinin (Avstraliya) Geoarxeologiya və Arxeometriya Tədqiqat Qrupu (GARG), Mount Sinai Xəstəxanasının (Nyu-York, ABŞ) İkan Tibb Məktəbinin Ətraf Mühit Tibbi Departamenti və Kaliforniya Universiteti San Dieqo (UCSD, ABŞ) Tibb Məktəbinin tədqiqatçıları, qurğuşunun hominid tarixinə necə təsir etdiyini üzə çıxarmaq üçün fossil kimyası, beyin orqanoidləri eksperimentləri və təkamül genetikasını birləşdiriblər.

Qədim Qurğuşun Təsiri: Fosilləşmiş Dişlərdəki Dəlillər

Uzun illər boyu qurğuşun təsiri insan sənayesi ilə, o cümlədən əritmə, mədənçilik, qurğuşunlu benzin və boyanın istifadəsi ilə sıx bağlı hesab edilirdi. Lakin tədqiqatçıların Australopithecus africanus, Paranthropus robustus, erkən Homo, neandertallar və Homo sapiens daxil olmaqla, müxtəlif hominidlər və böyük meymunlara aid 51 fossil dişini təhlil etmələri bu fikri dəyişdirdi. Dişlərdə demək olar ki, iki milyon il əvvələ qədər uzanan, fasiləli qurğuşun təsirinin aydın kimyəvi izləri aşkar edildi. Southern Cross Universitetinin GARG Tədqiqat Qrupunda (Lismor, Yeni Cənubi Uelsdə yerləşir) və Mount Sinai-nin Eksopozom laboratoriyalarında həyata keçirilən yüksək dəqiqlikli lazer-ablasiya geokimyası, mina və dentində fərqli "qurğuşun zolaqları"nı aşkar etdi. Bu zolaqlar uşaqlıq dövründə formalaşıb və ətraf mühit mənbələrindən (məsələn, çirkli su, torpaq və ya vulkanik fəaliyyət) və ya bədənin sümüklərində saxlanılan və stres və ya xəstəlik zamanı sərbəst buraxılan qurğuşun qəbulunun təkrarlanan dövrlərini göstərir. Southern Cross Universitetinin GARG tədqiqat qrupunun rəhbəri professor Renu Joannes-Boyau bildirir: "Məlumatlarımız göstərir ki, qurğuşun təsiri sadəcə Sənaye İnqilabının məhsulu olmayıb, həm də bizim hominid təkamülümüzün bir hissəsi olub." O əlavə edib: "Bu o deməkdir ki, əcdadlarımızın beyinləri güclü zəhərli metalın təsiri altında inkişaf edib, bu da onların sosial davranışlarını və idrak qabiliyyətlərini minilliklər boyu formalaşdıra bilərdi."

Qurğuşun Erkən Beyin İnkişafı ilə Necə Qarşılıqlı Təsirdə Olub?

Bu qurğuşun təsirinin funksional təsirini anlamaq üçün komanda erkən beyin inkişafının sadələşdirilmiş, laboratoriyada yetişdirilmiş modelləri kimi xidmət edən insan beyin orqanoidlərini öyrənib. Onlar qurğuşunun NOVA1 adlanan əsas inkişaf geninin iki versiyasına necə təsir etdiyini sınaqdan keçirdilər. Bu gen neyroinkişaf zamanı qurğuşun təsiri altında gen ifadəsini tənzimləyir. Müasir insan NOVA1 variantı neandertallar və digər nəsli kəsilmiş hominidlərdə görülən variantdan fərqlənir, baxmayaraq ki, bu təkamül dəyişikliyinin səbəbi əvvəllər aydın deyildi. Neandertal tipli NOVA1 variantını daşıyan orqanoidlər qurğuşuna məruz qaldıqda beyin qabığı və talamusdakı FOXP2-ifadə edən neyronlarda əhəmiyyətli pozulmalar göstərib. Bu beyin bölgələri dil və nitq inkişafı üçün vacibdir. Müasir insan NOVA1 geninə malik orqanoidlər isə daha az pozulma nümayiş etdirib. Kaliforniya Universiteti San Dieqonun Pediatriya/Hüceyrə və Molekulyar Tibb professoru və Sanford Kök Hüceyrə İnstitutunun İnteqrasiya edilmiş Kosmos Kök Hüceyrə Orbital Tədqiqat Mərkəzinin direktoru professor Alison Muotri deyib: "Bu nəticələr göstərir ki, bizim NOVA1 variantımız qurğuşunun zərərli nevroloji təsirlərinə qarşı qoruma təmin etmiş ola bilərdi." O əlavə edib: "Bu, ətraf mühit təzyiqinin, bu halda qurğuşun təsirinin sağ qalmanı və dil vasitəsilə ünsiyyət qurma qabiliyyətimizi yaxşılaşdıran genetik dəyişikliklərə necə səbəb ola biləcəyinə dair qeyri-adi bir nümunədir, eyni zamanda müasir qurğuşun təsirinə qarşı həssaslığımızı da şəkilləndirir."

Müasir İnsanların Yüksəlişinə Genetik Baxışlar

Tədqiqatdan əldə edilən genetik və proteomik məlumatlar göstərdi ki, arxaik gen variantları olan orqanoidlərdə qurğuşun təsiri neyroinkişaf, ünsiyyət və sosial davranışla əlaqəli çoxsaylı yolları pozub. FOXP2 pozulmaları nitq və dildəki yaxşı qurulmuş rolu səbəbindən xüsusilə diqqətəlayiqdir. Bu nəticələr, ətraf mühitdəki zəhərlərdən gələn uzunmüddətli təzyiqin müasir insanlar və neandertallarda idrak və ünsiyyət xüsusiyyətlərini fərqli təkamül yollarına yönəldə biləcəyini irəli sürür. Ətraf Mühit Tibbi kafedrasının professoru və sədr müavini professor Məniş Arora qeyd edib: "Bu tədqiqat ətraf mühitə məruz qalmağımızın hominid təkamülümüzü necə şəkilləndirdiyini göstərir." O, əlavə edib: "Növlərarası rəqabət baxımından, zəhərli təsirlərin ümumi sağ qalma üstünlüyü təmin edə biləcəyi müşahidəsi, ətraf mühit tibbi üçün yeni bir paradiqma təklif edir."

Qədim Qurğuşun Təsiri Bu Gün Bizim üçün Nə Deməkdir?

Müasir qurğuşun təsiri əsasən sənaye fəaliyyətləri ilə əlaqəli olsa da, xüsusilə uşaqlar üçün ciddi sağlamlıq təhdidi olaraq qalır. Yeni tapıntılar göstərir ki, insanların qurğuşuna həssaslığı genlər və ətraf mühit şəraiti arasındakı qarşılıqlı təsirlərlə formalaşaraq hominid təkamülümüzün dərin qatlarında kök salıb. Professor Joannes-Boyau vurğulayır: "İşimiz sadəcə qurğuşun təsirinin tarixini yenidən yazmır, həm də genlərimizlə ətraf mühit arasındakı qarşılıqlı təsirin milyonlarla ildir növümüzü formalaşdırdığını və bu gün də davam etdiyini bizə xatırladır." Tədqiqat, uşaqlıq dövründə qurğuşun qəbulu epizodlarını izləmək üçün detallı geokimyəvi xəritələmə istifadə edərək Afrika, Asiya, Avropa və Okeaniyadan alınan fossil dişlərdən istifadə edib. Paralel olaraq, qurğuşunun beyin inkişafına necə təsir etdiyini öyrənmək üçün ya müasir, ya da arxaik NOVA1 genləri olan beyin orqanoidləri istifadə edilib, dildə əsas rol oynayan FOXP2 geninə xüsusi diqqət yetirilib. Genetik, transkriptomik və proteomik təhlillər, qurğuşunun hominid idrakına və sosial davranışına necə təsir etmiş ola biləcəyinə dair geniş bir anlayış qurmaq üçün birləşdirilib.

24 saat