Rusiyanın liberal müxalifəti Fələstinə niyə bu qədər sərt mövqe tutur

Rusiya Liberal Müxalifətində Fələstin Əleyhdarlığı Dalğası

İyul ayında Özbəkistan əsilli, rusdilli israilli yazıçı Dina Rubinanın Rusiya müxalifət kanalı Rain TV-yə verdiyi müsahibə rusdilli dünyada böyük səs-küyə səbəb oldu. Bir yarım saatlıq proqram zamanı Rubina Qəzzada "dinc sakinlərin" olmadığını, İsrailin "Qəzzanı təmizləmək və avtomobil dayanacağına çevirmək" haqqına sahib olduğunu və Fələstinlilərin "xlorid turşusunda həll edilməli" olduğunu bəyan etdi. Bu sərt bəyanatlar, Rusiyadakı Fələstin əleyhdarlığının dərinliyini göstərən bir nümunə idi. Müsahibəni alan sürgündə olan jurnalist və prodüser Mixail Kozırev bu hissələri "müsahibənin ən mürəkkəb hissəsi" adlandıraraq materialdan çıxarmağa qərar verdi. Kozırev Rubinanı Qəzzada dinc sakinlərin olmaması iddiası ilə bağlı sual altına alsa da – bunu rusların Ukraynadakı müharibəyə görə kollektiv günahlandırılması ilə müqayisə etsə də – onun iddialarını rədd etmədi və söhbət boyunca özü də açıq şəkildə İsrailyönlü mövqe nümayiş etdirdi. Bir çox rusdilli insan, xüsusilə Mərkəzi Asiyada Rubinanı qınasa da, (onun kitab təqdimatları ləğv edildi), Rusiyanın siyasi mühacirləri arasında onu dəstəkləyənlər, açıq şəkildə qınamayanlar və ya sözlərinin kontekstdən çıxarıldığını iddia edənlər də az olmadı. Bu hadisə təsadüfi deyil. Sürgündə fəaliyyət göstərən Rusiya liberal müxalifətinin bir çox üzvü İsraili qeyd-şərtsiz dəstəkləyir. Bu, yalnız Rusiyada institusional irqçiliyə məhəl qoymamaq vərdişi ilə deyil, həm də ağ Qərbi ən üstə yerləşdirən sivilizasiya iyerarxiyası narrativini qəbul etmələri ilə əlaqədardır. Fələstin əleyhdarlığı bu dünyagörüşünün təbii nəticəsidir.

Rusiya Müxalifətinin Açıq Fələstin Əleyhdarlığı Nümunələri

Rusiya liberal müxalifətinin şiddətli Fələstin əleyhdarlığına dair nümunələr boldur. Sürgündə yaşayan tanınmış köşə yazarı Yuliya Latınina "barbarların" "çiçəklənən sivilizasiyaları" məhv etməsi ilə Fələstinlilər arasında paralellər aparmış və Qəzzadakı soyqırımı etiraz edən tələbələri "tənbəl və axmaq" adlandırmışdır. Bu cür bəyanatlar, onların Fələstin əleyhdarlığı mövqeyini bir daha vurğulayır. Digər sürgündə olan liberal şərhçi Leonid Qozman isə BMT-də Qəzzada atəşkəsə çağıran "Həmaspərəst" qətnamənin lehinə səs verən Avropa ölkələrinin bunu "immiqrant icmalarından qorxduqları" üçün etdiyini iddia etmişdir. "Açıq Rusiya" adlı hazırda fəaliyyətini dayandırmış demokratiyayönlü təşkilatın keçmiş direktoru Andrey Pivovarov İsrailin Qəzzadakı hərəkətlərini "əsaslı" hesab etdiyini bildirib. O, keçən il Qərblə əsir mübadiləsi nəticəsində azad edilənə qədər Rusiyada həbsdə saxlanılmışdı. Hazırda Bolqarıstanda yaşayan Rusiya müxalifət siyasətçisi Dmitri Qudkov isə bəyan edib: "Mənim üçün İsrail sivilizasiyanın təcəssümüdür. Ona qarşı olan hər şey barbarlıqdır." Tanınmış rus jurnalisti və radio aparıcısı Kseniya Larina da sürgündədir və öz verilişində dəfələrlə israilli rusdilli ziyalıları qonaq edib. Bir dəfə İsrailli bir pedaqoqla söhbət "Fələstinin tanınması antisemitizm deyil, səfehlikdir" başlığı ilə yayımlanıb. Bu cür verilişlərin formatı da Fələstin əleyhdarlığını gücləndirir. Bunlar, İsrailin Qəzzaya qarşı törətdiyi soyqırım müharibəsini açıq şəkildə dəstəkləyən bir çox Rusiya liberal müxalifəti mühacirlərindən yalnız bir neçə nümunədir. Bundan əlavə, İsraildə yerləşən və ya oranı ziyarət edən rus pop ikonaları, komediyaçılar, musiqiçilər və TV simaları da İsrail narrativini daim yayımlayırlar. Nobel mükafatı laureatı Novaya Qazeta, Meduza nəşriyyatı və TV Rain kimi populyar Rusiya müxalifət media orqanları da pro-İsrail xəbərlərini qeyri-mütənasib şəkildə təqdim edir, az sayda əks-narrativ təklif edir. Nəticədə, rusdilli sosial və ənənəvi mediada irqçi, Fələstin əleyhdarlığı ritorikası geniş yayılır.

Rusiya Liberal Müxalifətinin İsrailə Bağlılığının Tarixi Kökləri

Rusiyanın liberallarının (onlar Rusiya liberal müxalifətinin əksəriyyətini təşkil edirlər) bu İsrailyönlü mövqeyinin kökləri XX əsrə gedib çıxır. Yəhudi xalqı Rusiya İmperiyası dövründə Çar rejimi tərəfindən təqib olunurdu, bolşeviklər isə bunu əvvəlcə qınadılar. Lakin kommunist rejimi sonradan İosif Stalin dövründə anti-semit baxışları qəbul etdi. Yəhudilərə qarşı ayrı-seçkilik davam etdi və 1951-53-cü illərdə Stalin bir qrup yəhudi həkimi dövlətə qarşı sui-qəsd hazırlamaqda ittiham edərək təqiblər kampaniyasına başladı. Kommunist Partiyası ittihamları geri götürdükdən sonra belə, yəhudilər məcburi assimilyasiya və struktur ayrı-seçkiliyinə məruz qalmağa davam etdilər. Bu kontekstdə, 1980-ci illərdə ortaya çıxan liberal müxalifət İsraili zərər çəkən yəhudi icmasının qoruyucusu və demokratik, Qərbə aid liberal bir dövlət kimi qəbul etdi. Bununla paralel olaraq, sovet müxalifətçiləri üçün təhlükəsiz bir yer kimi görünən İsrailə miqrasiya dalğası yaşandı. Bu da dissidentlər arasında İsrailə və sionizmə qeyd-şərtsiz sədaqəti gücləndirdi ki, bu da sonrakı liberal müxalifət nəsillərinə miras qaldı. Rusiya liberal müxalifətinin İsrailyönlü qərəzi, 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra yüz minlərlə müxalifət ruhlu rusun ölkədən qaçması ilə daha da gücləndi. İsrail əsas istiqamətlərdən biri olmuşdur; bəzi hesablamalara görə, yalnız 2022-ci ildə 70 minə yaxın rus İsrailə köçüb, 2021-ci ildə bu rəqəm 27 min idi. Bu, İsraildəki rusdilli əhalinin ümumi sayını təxminən 1.3 milyona çatdırıb.

Rusiya Liberal Müxalifətinin İkili Standartları və Daxili İrqçiliyi

Buradakı paradoks ondan ibarətdir ki, Rusiya liberal müxalifəti özünü Prezident Vladimir Putinin avtoritarizminə demokratik, mənəvi alternativ kimi qələmə verərkən, Fələstinlilərə qarşı açıq şəkildə irqçi fikirlər ifadə edir. O, Rusiyanın Ukraynaya qarşı tammiqyaslı işğalını və Rusiya müharibə cinayətlərini qınayır, lakin İsrailin törətdiklərini inkar edir. Bu ikili standart, onların Fələstin əleyhdarlığı mövqeyi ilə açıq şəkildə ziddiyyət təşkil edir. Qərbdə Rusiya liberal müxalifətinin özünü bəyan etdiyi demokratik dəyərlər nadir hallarda yoxlanılır. Lakin onlar yoxlanılmalıdır, çünki irqçi baxışları yalnız Fələstinlə bağlı məsələlərdə deyil, digər sahələrdə də özünü göstərir. Keçmişdə liberal müxalifət xadimləri miqrantlar, müsəlmanlar və digər irqi azlıqlar haqqında Kremlin üslubundakı narrativləri tez-tez təkrarlayıblar. Məsələn, bir vaxtlar Rusiyanın demokratik ümidi kimi təqdim edilən mərhum müxalifət lideri Aleksey Navalnı 2007-ci ildə yayımlanan "Həşəratlarla necə mübarizə aparmalı" adlı videosunda Qafqazdan gələn miqrantları "tarakan" və "milçək" adlandırıb. 2021-ci ildə bu və digər bəyanatlar "Amnesty International" təşkilatının onun vicdan məhbusu statusunu ləğv etməsinə səbəb olmuşdu; təşkilat sonradan üzr istəmiş və ölümünə qədər onu müdafiə etməyə davam etmişdi. Bu ilin aprelində "Free Russia Foundation"ın vitse-prezidenti Vladimir Kara-Murza Rusiyanın azsaylı xalqlarından olan əsgərlərin ukraynalıları öldürməkdə etnik rus əsgərlərindən daha asan davrandığını iddia edib. Bu bəyanat müharibə cinayətlərini irqi azlıqların üzərinə atmaq cəhdi kimi qiymətləndirilib və "Indigenous of Russia Foundation"dan onu pisləyən açıq məktubla qarşılanıb. Navalnı və Kara-Murza tərəfindən ifadə edilən bu münasibətlər istisna deyil. Rusiya liberal müxalifəti Rusiyadakı azlıqlara qarşı ayrı-seçkiliyi və ya irqçi zorakılığı nadir hallarda, demək olar ki, heç vaxt qınamır. Keçən il, aktivist Rifat Dautov Başqırdıstan bölgəsində işgəncə nəticəsində həbsdə öldükdə, sürgündə olan müxalifət icmalarından demək olar ki, heç bir reaksiya gəlmədi. Əksinə, bir neçə həftə sonra Navalnı həbsxanada şübhəli zəhərlənmə nəticəsində öldükdə, eulogiyalar və matəm aylarla davam etdi. Bu, Rusiya liberalizmində uzun müddətdir davam edən bir tendensiyanı əks etdirir: Kreml üzərində mənəvi üstünlük iddia etmək, lakin eyni problemli və qərəzli düşüncəni bölüşmək. Həqiqət budur ki, Putinin rejimi sabah düşsə və bu müxalifət hakimiyyətə gəlsə belə, struktur irqçiliyi aradan qaldırmaq üçün hər hansı böyük islahatlar aparması ehtimalı azdır. Rusiyada daha çox muxtariyyət axtaran periferik regionların, qeyri-rus etnik xalqların, yerli və miqrant əhalinin narahatlıqları Rusiya liberal müxalifətini narahat etmir. Rusiya liberal müxalifətinin Rusiyanın Ukraynaya qarşı tammiqyaslı işğalını Putinə atmağa çalışması təəccüblü deyil. O, müharibənin Rusiyanın və keçmiş SSRİ-nin uzunmüddətli ekspansionist siyasətinin və daha az qiymətləndirilən xalqları tabe etdirmə cəhdinin birbaşa davamı kimi görünməsini istəmir. Ukrayna məsələsində rus liberalları müharibəyə qarşı olduqları ilə gizlənə bilsələr də, Fələstin məsələsində ifşa olunurlar və burada onların Fələstin əleyhdarlığı daha qabarıq görünür. Fələstinlilərin bu gün üzləşdikləri – insanlıqdan məhrum edilmə, yurdlarından didərgin salınma və mövcudluqlarının inkar edilməsi – Rusiyadakı bir çox irqi azlıqların və yerli xalqların uzun müddət dözdüyü vəziyyəti əks etdirir. Lakin Rusiya liberal müxalifəti bu təcrübələrə kor qalır və özünü Rusiya avtoritarizminin yeganə qurbanı hesab etməyə davam edir.

24 saat