Gündəm 07.07.2025

Surinamda ilk qadın prezident seçildi

Surinamda ilk qadın prezident seçildi

Cennifer Simons Surinamın İlk Qadın Prezidenti Seçildi

Cənubi Amerikanın kiçik ölkəsi Surinamda əhəmiyyətli siyasi hadisə baş verib. Parlament bazar günü keçmiş parlament spikeri və həkim Cennifer Simonsun ölkənin ilk qadın prezidenti olmasını dəstəkləyib. Bu qərar, Surinamı proqnozlaşdırılan neft bumu astanasında yeni bir idarəçilik dövrünə daxil edir.

Qanunvericilər Simonsun prezident vəzifəsinə gəlməsini, hakim partiya və əsas müxalifətin qanunvericilik orqanlarındakı yerlər uğrunda apardığı mübarizənin demək olar ki, bərabər nəticələnməsindən altı həftə sonra təsdiqləyib. Bu vəziyyət, Simonsu prezident kürsüsünə oturtmaq üçün koalisiya razılaşmasına səbəb olub.

Seçki Prosesi və Siyasi Paylaşım

Mayın 25-də keçirilən parlament seçkilərində Simonsun rəhbərlik etdiyi müxalif Milli Demokratik Partiyası 18 yer, indiki prezident Çan Santoxinin Proqressiv İslahat Partiyası isə 17 yer qazanıb. Qalan 16 yer kiçik partiyalar arasında bölüşdürülüb.

Surinamda prezident dolayı yolla seçilir. Ümumi seçkidən sonra Milli Assambleyanın üzvləri prezident üçün səs verirlər və namizəd bu vəzifəni qazanmaq üçün üçdə iki səs çoxluğu təmin etməlidir. Cennifer Simonsun seçilməsi altı partiyanın razılaşması ilə, parlament yarışından iki gün sonra razılaşdırılıb, lakin bazar günü rəsmi səsverməyə qədər təsdiqlənməyib. Simonsun andiçmə mərasimi iyulun 16-na planlaşdırılıb.

Yeni Prezidentdən Vədlər

71 yaşlı Simons qanunvericilərin təyinatını alqışlarla təsdiqləməsindən sonra qısa çıxışında deyib: “Mən bu vəzifəyə xidmət etmək üçün gəlirəm və bütün biliklərimi, gücümü və anlayışımı sərvətimizi bütün xalqımıza çatdırmaq üçün istifadə edəcəyəm.”

Simons xüsusilə gənclərə və indiyə qədər ən yaxşı fürsətləri əldə etməyən insanlara diqqət yetirəcəyini vəd edib. O əlavə edib: “İndi çiyinlərimizə düşən məsuliyyəti çox yaxşı başa düşürəm, bu məsuliyyət mənim üçün bu vəzifəni tutan ilk qadın olmaq faktı ilə daha da artır. Mənə çox söz lazım deyil. Təşəkkür edirəm və işə başlayacağıq.”

Yenidən seçilmək üçün namizəd olan 66 yaşlı keçmiş polis komissarı, indiki prezident Çan Santoxi cəmiyyətin daha kasıb və həssas təbəqələri üçün müdafiə mexanizmlərinin çatışmazlığına görə tənqidlərlə üzləşmişdi. Santoxi Simonsu seçilməsi münasibətilə təbrik edib və qanunvericilərə nöqsanlarına görə məsuliyyət daşıdığını, öhdəliyinə görə xatırlanacağına ümid etdiyini bildirib. O, keçid dövründən sonra parlament üzvü kimi ölkəyə xidmət etməyə davam edəcəyini deyib.

Neft Gəlirləri və Ölkənin Gələcəyi

1975-ci ildən müstəqil olan keçmiş Hollandiya koloniyası Surinamın TotalEnergies TTEF.PA tərəfindən idarə olunan ilk böyük dəniz neft və qaz layihəsi olan “Gran Morgu”dan gəlirlərinin artacağı gözlənilir. Layihənin 2028-ci ildə istehsala başlaması planlaşdırılır. Kəşf edilmiş ehtiyatlar Surinama keçən il iqtisadiyyatı 43,6% böyüyən qonşu Qayana ilə aparıcı istehsalçı kimi rəqabət aparmağa imkan verə bilər.

Buna baxmayaraq, seçki kampaniyası zamanı 2030-cu ilə qədər hakimiyyətdə olacaq növbəti hökumətin gəlirlərlə nə etməli olduğu barədə az müzakirələr aparılıb.

Siyasi Keçmiş və Yeni Dönəm

Surinam parlamenti Simonsu vəzifəyə yekdilliklə dəstəkləyib, onunla yanaşı Surinam Milli Partiyasının (NPS) lideri Qreqori Ruslandı da vitse-prezident kimi təsdiqləyib.

Simons 2020-ci ilə qədər on il ərzində parlament spikeri vəzifəsində çalışıb. O, Santoxidən sonra səsvermədə ikinci olub, 41.700-dən çox səs toplayıb. Simons, onilliklər boyu Surinam siyasətinə hökmranlıq edən, lakin ötən il qaçaq vəziyyətdə ölən keçmiş prezident Desi Bouterse tərəfindən qurulan NDP-nin rəhbəridir.

NDP-nin qurucusu Bouterse, 1982-ci ildə 15 hökumət tənqidçisinin qətlində məhkum edildiyi ildən, 2020-ci ildə vəzifədən gedib. Höküm 2023-cü ildə qüvvədə saxlanıldıqda, Bouterse gizlənib və 79 yaşında Milad ərəfəsində naməlum bir yerdə vəfat edib.

24 saat

Oxucu Şərhləri

İsmayıl Cəfərov
21.07.2025 08:56
Surinamın yeni prezidentinin qarşılaşacağı iqtisadi və sosial islahatlar ilə bağlı qeyd etdiyiniz maneələr nəzərə alınaraq, bu islahatların müvəffəqiyyətinin ölçülməsi üçün hansı konkret, ölçüləbilən, əldə edilə bilən, real və müəyyən müddətli meyarlar təyin edilməlidir və bu meyarların həyata keçirilməsini təmin etmək üçün hansı mexanizmlər qurulmalıdır? Bu mexanizmlərin siyasi müqavimətlərə və korrupsiyaya qarşı necə davamlı olacağı barədə əlavə müzakirənin vacibliyini vurğulayıram.
Vüqar Bağırov
21.07.2025 07:55
Şərhdə vurğulanan əsas fikir, Surinamın neft gəlirlərinin idarə olunması ilə bağlı uğursuzluq ehtimalının təhlilinin, yeni prezidentin şəxsiyyəti, siyasi gündəmi və müxalifətin mövqeyi kimi amilləri nəzərə almadan qeyri-kamil olacağıdır. Siyasi iradənin mövcudluğu kifayət etmir; onun təbiəti, gücü və müxtəlif maraq qruplarına təsiri daha ətraflı araşdırılmalıdır. Yəni, Norveç modelinin sadə tətbiqi kifayət deyil və kontekstə uyğunlaşdırılmalıdır. Bu, Surinamın xüsusi kontekstini daha dərindən anlamağın vacibliyini və təkbaşına siyasi iradə anlayışının məhdudluğunu göstərir.
Yusif Rzayev
21.07.2025 07:00
Surinamın yeni prezidentinin uğuru üçün zəruri olan iqtisadi və sosial islahatlar hansılardır və bu islahatların həyata keçirilməsi üçün hansı maneələr mövcuddur? Bu islahatların yalnız qadın liderin müvəffəqiyyətinə deyil, ümumilikdə Surinam cəmiyyətinin uzunmüddətli inkişafına necə təsir edəcəyi barədə daha ətraflı müzakirə vacibdir.
Sürəyya Məmmədli
21.07.2025 01:12
Yazıda qaldırılan məsələlərin vacibliyini qəbul edirəm. Norveç modelinin uğursuzluq ehtimalını vurğulamaq düzgündür, çünki hətta ən yaxşı qurulmuş sistemlər belə siyasi iradənin olmaması halında effektiv olmaya bilər. Lakin, Surinamın xüsusi kontekstini daha da dəqiqləşdirmək vacibdir. Yeni seçilmiş prezident Cennifer Simonsun hakimiyyətə gəlişi ilə bağlı, neft gəlirlərinin idarə olunması üzrə strategiyaların hazırlanması və tətbiqində yeni bir dinamik ortaya çıxacaq. Onun genderi və potensial siyasi yanaşması, bu prosesə əlavə bir təbəqə əlavə edə bilər. Bu amili nəzərə almadan, Surinamın uğursuzluq ehtimalını çox təhlil etmək riskli ola bilər. Yeni prezidentin təcrübəsi, siyasi gündəmi və müxalifətin mövqeyi kimi amillər də, neft gəlirlərinin idarə olunmasında uğurun və ya uğursuzluğun müəyyən edilməsində əsas rol oynaya bilər. Beləliklə, siyasi iradəni tək bir amil kimi təqdim etməkdən daha çox, bu iradənin təbiətini və onun müxtəlif maraq qrupları üzərində təsir gücünü daha ətraflı araşdırmaq daha məqsədəuyğundur.
Afaq Əzizova
20.07.2025 23:13
Məqalə Surinamın ilk qadın prezidentinin seçilməsini əhəmiyyətli bir siyasi hadisə kimi təqdim edir. Bu, şübhəsiz ki, qadınların siyasətdəki təmsilinin artması baxımından müsbət bir addımdır. Lakin, bu hadisənin uzunmüddətli təsirləri barədə ehtiyatlı olmaq vacibdir. Tarix boyu qadın liderlərin seçilməsi, bəzən qısamüddətli və ya simvolik dəyişikliklərlə nəticələnmişdir, əslində cəmiyyətin köklü dəyişiklikləri ilə deyil. Məsələn, Benazir Butto Pakistanın ilk qadın baş naziri oldu, lakin onun hakimiyyəti uzun sürmədi və müxtəlif problemlərlə üzləşdi. Bu hadisənin Surinamdakı vəziyyətdən fərqi, Simonsun liderliyi altındakı ölkənin neft hasilatının potensial artımından necə faydalanacağı, eləcə də onun siyasi və iqtisadi islahatlar həyata keçirmək qabiliyyətidir. Simonsun müvəffəqiyyəti uzun müddətli, əsl dəyişiklikləri gətirməsi üçün iqtisadi və sosial rifahın yaxşılaşdırılması, eləcə də ədalətli və effektiv idarəetmə sisteminin qurulmasına bağlıdır. Bu, sadəcə bir tarixi hadisədən daha çox şeydir; bu, Simonsun liderliyinin uzunmüddətli təsirinin qiymətləndirilməsinə ehtiyac duyduğunu göstərir.
Rəna Rafiqova
20.07.2025 01:44
Mən də Surinam hökumətinin neft gəlirlərinin idarə olunması ilə bağlı qarşılaşdığı çətinlikləri qeyd etmək istərdim. Beynəlxalq təcrübələrdən faydalanmaq vacib olsa da, bu prosesin siyasi maneələrlə üzləşə biləcəyini düşünürəm. Xüsusilə, neft gəlirlərinin bölüşdürülməsi ətrafında yaranan maraq qruplarının təzyiqi və potensial münaqişələr ciddi bir problem ola bilər. Məsələn, Norveçin neft gəlirlərinin idarə edilməsi üzrə qurduğu model, maliyyə sabitliyinə kömək etsə də, siyasi iradənin olmaması halında hətta belə yaxşı qurulmuş sistemlər də uğursuz ola bilər. Surinamın bu potensial riskləri əvvəlcədən nəzərə alması və şəffaf və hesabatlı bir sistemin qurulması üçün güclü siyasi iradə nümayiş etdirməsi vacibdir. Bu, yalnız beynəlxalq standartların qəbul edilməsi ilə deyil, həm də yerli qurumların gücləndirilməsi və ictimai iştirakın təmin edilməsi ilə mümkündür.
Mehriban Həsənova
19.07.2025 21:50
Surinam hökumətinin neft gəlirlərindən əldə edilən gəlirlərin ədalətli bölüşdürülməsini və korrupsiyanın qarşısının alınmasını təmin etmək üçün konkret olaraq hansı beynəlxalq təcrübələrdən və standartlardan faydalanması məqsədəuyğundur və bu standartların tətbiqində hansı siyasi maneələrlə qarşılaşa bilər?
Fuad Həsənov
19.07.2025 20:47
Surinamın neft ehtiyatlarının artımı fonunda iqtisadi inkişafın ədalətli və dayanıqlı olmasını təmin etmək üçün Simons hökumətinin hansı konkret siyasi və iqtisadi mexanizmlərdən istifadə etməsi lazımdır və bu mexanizmlərin uğurlu tətbiqi üçün hansı əsas çətinliklərlə qarşılaşa bilər?
Qismət Mikayılov
19.07.2025 20:20
Məqalə Surinamda Cennifer Simonsun prezident seçilməsini əsas hadisə kimi qələmə alır, ölkənin neft ehtiyatlarının artması fonunda yeni bir dövrün başlanğıcını simvolizə edir. Ancaq bu yanaşma, Simonsun seçilməsinin arxasındakı siyasi dinamikanı, yəni potensial koalisiyaları və müxalifətin mövqeyini kifayət qədər əks etdirmir. Neft hasilatının artacağı gözləntisinin ölkənin gələcəyinə olan təsirləri də qeyri-müəyyənliklə doludur. Belə bir sərvət, əgər düzgün idarə olunmazsa, korrupsiyaya və qeyri-bərabər inkişafa gətirib çıxara bilər. Surinamın keçmişdəki iqtisadi sarsıntılarını nəzərə alaraq, Simonsun hökumətinin iqtisadi siyasəti, xüsusilə də gəlirlərin ədalətli paylanması və dayanıqlı inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirmək, uzunmüddətli perspektivdə ölkənin tərəqqisi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Uzunmüddətli iqtisadi dayanıqlılığı təmin etmək və neft gəlirlərindən əhalinin geniş təbəqələrinin faydalanmasını necə təmin edəcəklər?

Şərh Yaz