Tariflər, Neft və Kövrək Razılaşmalar

Hindistanın Çətin Geosiyasi Tarazlığı: Vaşinqton, Moskva və Pekin Dilemması

Təsəvvür edin: üç dostun bir-biri ilə yola getməkdə çətinlik çəkdiyi bir ziyafətə dəvətlisiniz. Biri hər kəslə mübahisə edir, digəri sizə masanın altından gizli qeydlər ötürür, üçüncüsü isə çəkinmək istədiyiniz, lakin göz ardı edə bilməyəcəyiniz köhnə bir rəqibdir. Əlbəttə ki, bu vəziyyət narahatlıq yaradar. Məhz Hindistanın xarici siyasəti hazırda belə bir vəziyyətlə üz-üzədir. Vaşinqton tarifləri artırır, Moskva Hindistanın enerji xərclərini ucuz neftlə aşağı salır, Pekin isə, gərgin münasibətlərə baxmayaraq, Baş nazir Narendra Modini Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının zirvə görüşündə səmimiyyətlə qarşılamağa hazırlaşır. Hindistanın dünya səhnəsindəki bu balanslaşdırma aktı heç vaxt bu qədər mürəkkəb və ya nəticələri etibarilə bu qədər əhəmiyyətli olmamışdı.

ABŞ-la Gərgin Ticarət Münasibətləri və Strateji Tərəfdaşlıq

ABŞ ilə ticarət Hindistan üçün bir çətinlik mənbəyinə çevrilib. Vaşinqton Hindistandan idxal olunan məhsullara 25% qarşılıqlı tarif tətbiq edib, ardınca isə Hindistanın Rusiya nefti alışına görə daha 25% əlavə cərimə tətbiq edib. Bu, bəzi Hindistan ixracatlarına tətbiq olunan rüsumları 50%-ə qədər yüksəldir. ABŞ Hindistanın ən böyük ixrac bazarı olaraq, ildə təxminən 87 milyard dollar dəyərində mal mübadiləsi aparır ki, bu da ölkənin ümumi mal ticarətinin təxminən beşdə birini təşkil edir. Almaz, geyim və dəniz məhsulları kimi əsas Hindistan sektorları bu vəziyyətdən xüsusilə təsirlənir. Qucaratdakı almaz cilalayıcılar, Tirupurdakı geyim işçiləri və Keraladakı dəniz məhsulları emalçıları ABŞ sifarişlərindən asılıdırlar. Elektronika və əczaçılıq sənayesi hələlik bu təsirdən kənarda qalsa da, milyonlarla insana iş verən digər sektorlar birdən-birə çətin vəziyyətə düşüblər. Tarif mübarizəsi iki ölkənin strateji əlaqələrini dərinləşdirməsinə baxmayaraq yaranıb. ABŞ və Hindistan bir sıra sahələrdə əməkdaşlıq edir; məsələn, onlar müdafiə əməkdaşlığını genişləndirir, Quad formatında birlikdə işləyir və yarımkeçiricilərin tədarük zənciri ilə bağlı danışıqları irəli aparırlar. Apple, Microsoft və Amazon kimi böyük ABŞ şirkətləri son illərdə Hindistandakı sərmayələrini artırıblar. Lakin ticarət gərginliyi münasibətləri çətinləşdirir və Dehlidə belə bir sual doğurur: Vaşinqton Hindistanı əsl tərəfdaş, yoxsa sadəcə idarə olunmalı başqa bir ticarət problemi kimi görür? Bu vəziyyət Hindistanın xarici siyasəti üçün ciddi bir sınaqdır.

Rusiyadan Ucuz Neft və Təhlükəsizlik Zəmanətləri

İndi isə Rusiyaya nəzər salaq. Hindistan dünyanın üçüncü ən böyük neft istehlakçısıdır, gündə 5 milyon bareldən çox neft yandırır, bu səbəbdən ucuz enerji lüks deyil, zərurətdir. 2021-ci ildə Hindistanın xam neftinin yalnız 1%-i Rusiyadan gəlirdi. Bu gün isə bu nisbət 35%-dən çoxdur, təxminən gündə 1.75 milyon barel təşkil edir ki, bu da 2022-ci ilin əvvəlindən bəri Dehliyə analitiklərin hesablamalarına görə 17 milyard dollardan çox qənaət etməyə imkan verib. Bu endirimlər inflyasiyanı nəzarətdə saxlayıb və Baş nazir Modiyə ölkə daxilində nəfəs almaq üçün imkan yaradıb. Lakin burada ikinci bir qat da var. Hindistan Pakistanla gərginliklərin daha da alovlanma təhlükəsi ilə üzləşdiyi bir geosiyasi tarazlıq ipində gəzir. Bu kontekstdə Rusiya vacib bir təhlükəsizlik tərəfdaşıdır və Hindistanın müdafiə təchizatının mərkəzindədir, bu da Dehlinin təhlükəsizlik mövqeyini zəiflətmədən Moskvadan uzaqlaşmasını çətinləşdirir. Çətinlik ondadır ki, Vaşinqton bu vəziyyətdən razı deyil. ABŞ rəsmiləri, o cümlədən Peter Navarro və Scott Bessent, Dehlinin G7-nin Rusiya neftinə tətbiq etdiyi 60 dollarlıq qiymət həddini aşaraq "qazanc əldə etdiyini" və emal edilmiş yanacaqları Avropaya geri ixrac etdiyini iddia edirlər.

Pekinlə Çətin Bağlantılar və Açiq Kommunikasiya Kanalları

Daha sonra Pekin gəlir ki, bu, bəlkə də münasibətlərin ən çətin tərəfini təşkil edir. Baş nazir Modi yeddi ildən çox müddətdə ilk dəfə Çinə səfərinə hazırlaşır, burada o, Sədr Si Cinpin və Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşəcək. Pekin bu tədbirin həmrəylik nümayişi olduğunu bildirsə də, Hindistan və Çin arasında gərginliklər həll olunmamış qalır. 2020-ci ildə sərhəd toqquşmaları ən azı 20 Hindistan əsgərinin ölümünə səbəb olmuş, bu da yüksək səviyyəli əlaqələrin dondurulmasına gətirib çıxarmışdı. O vaxtdan bəri Hindistan yüzlərlə Çin proqramını qadağan edib, xarici investisiya qaydalarını sərtləşdirib və əsas sektorlarda özünütəminat siyasətini irəli sürüb. Lakin iki ölkə arasında ticarət keçən il 118 milyard dollara çatmışdı ki, burada Hindistan ixrac etdiyindən daha çox idxal edir. Bu balanssızlıq Dehlini narahat edir, lakin eyni zamanda əlaqələri tamamilə kəsməyin niyə real olmadığını da vurğulayır. Analitiklər Baş nazir Modinin Tyançinə səfəri zamanı böyük bir irəliləyişə nail olmasının mümkün olmadığını deyirlər. Lakin bu səfərin özü bir siqnaldır – Hindistan Vaşinqtonla müdafiə əlaqələrini dərinləşdirərkən və Moskvadan ucuz neft alarkən belə, diplomatik kommunikasiya kanallarını açıq saxlamağa hazırdır. Bu, Hindistanın xarici siyasətində strateji avtonomiyanın mühüm bir nümunəsidir.

Strateji Avtonomiya və Gələcək Sınaqlar

Geriyə çəkilib baxdıqda, Hindistanın mövqeyi daha aydın görünür. ABŞ onun ən böyük müştərisi, lakin həm də ən sərt tənqidçisidir. Rusiya işıqları yanılı saxlayır, lakin siyasi bir xərclə. Çin qonşu rəqibdir, lakin göz ardı edilməsi üçün çox böyükdür. Dehli bu yanaşmasını "strateji avtonomiya" adlandırır. Bu siyasət on illərdir işləyir, lakin bu gün geosiyasi tarazlıq heç vaxt olmadığı qədər təzyiq altındadır. Bu da bizi həmin ziyafətə qaytarır. Hindistan bütün üç qonağın, söhbət nə qədər narahat olsa da, süfrə arxasında qalmasını istəyir. Əsl sınaq isə Modinin kiminsə masanı döyməsinin, çəngəlini atmasının və otağı tərk etməsinin qarşısını alıb-almayacağıdır. Hindistanın xarici siyasəti regional və qlobal miqyasda böyük əhəmiyyət kəsb etməyə davam edir.

Əsas Gündəlik Xəbərlər

Hindistan və ABŞ arasında ticarət danışıqları davam edir. Hindistanın Xarici İşlər Naziri Subrahmanyam Cayşankar bildirib ki, Hindistanın "danışıqlarda qorunmalı və müdafiə edilməli bəzi qırmızı xətləri var". O əlavə edib ki, "milli maraqlarımıza uyğun qərarlar qəbul etmək bizim haqqımızdır".

Hindistan və Rusiya ikitərəfli ticarəti gücləndirmək planlarını təsdiqləyirlər. İki ölkə ABŞ prezidenti Donald Trampın Dehlinin Rusiya nefti alışına görə tətbiq etdiyi böyük tariflərin onların tərəfdaşlığına təsir etməyəcəyini göstərən bir addımla ticarət əlaqələrini genişləndirməyə söz veriblər.

Hindistan Mərkəzi Bankının keçmiş rəhbəri Rusiya neftinin alınmasını yenidən nəzərdən keçirməyə çağırıb. Raqhuram Racan bildirib ki, Trampın böyük tarifləri Dehliyə "oyanıq zəng" siqnalı göndərir ki, tək bir ticarət tərəfdaşından asılılığı azaltsın. O əlavə edib ki, indi Hindistan üçün "kimin faydalandığını və kimin zərər gördüyünü soruşmaq" vacibdir.

Həftənin Sitatı

Bazarlarda Vəziyyət

Hindistan bazarları bir günlük tətildən sonra cümə axşamı günü düşüşlə bağlandı. Bu, Hindistan ixracatlarına ABŞ-dan əlavə 25% tariflərin çərşənbə günü qüvvəyə minməsindən bəri ilk sessiya idi. Nifty 50 indeksi 0.85% azalıb, BSE Sensex isə 0.87% düşüb. 50 səhmli Nifty 50 ilin əvvəlindən bəri 3%-dən çox yüksəldiyi halda, BSE Sensex 2% artım göstərib. Ölkənin 10 illik dövlət istiqrazlarının gəlirliliyi 6.58%-ə düşüb.

Gözlənilən Hadisələr

28 avqust: İyul ayı üzrə sənaye və istehsalat göstəriciləri

29 avqust: İkinci rüb üzrə ÜDM məlumatları

29-30 avqust: Baş nazir Narendra Modi Hindistan-Yaponiya illik zirvə görüşündə iştirak etmək üçün Yaponiyaya səfər edir

1 sentyabr: Avqust ayı üzrə HSBC istehsalat PMI

3 sentyabr: Avqust ayı üzrə HSBC xidmətlər PMI; əczaçılıq tədqiqat və istehsalçısı Anlon Healthcare və mühəndislik və tikinti firması Vikran Engineering ilkin kütləvi təklif (IPO) keçirir

24 saat