Ticarət müharibəsi İdxal coşur Çindən qopuş yoxdur

Ticarət Müharibəsinin İqtisadiyyata Təsirləri və Yaxınlaşan İnflyasiya Riski

2025-ci ilin ilk yarısı dünya bazarları və iqtisadiyyat üçün ABŞ prezidenti Donald Trampın ticarət müharibəsinin dominant təsiri altında keçdi. Qlobal iqtisadiyyatda və istehsal münasibətlərində baş verən kəskin dəyişikliklər ABŞ-ın idxal və ixrac göstəricilərində, nəticədə ÜDM oxunuşlarında ciddi dalğalanmalara səbəb oldu. İl başa çatdıqca, təchizat zəncirindəki vəziyyət nisbətən sabitləşib. İlin birinci yarısında xarici bazarlardan ABŞ-a gələn konteyner həcmləri ilə bağlı yeni məlumatlar nələrin dəyişdiyini və nələrin dəyişmədiyini göstərir: Asiya ABŞ bazarı üçün dominant təchizatçı olaraq qalır. Çin isə ABŞ iqtisadiyyatından "ayrılmaqdan" hələ çox uzaqdadır. Gələcək üçün isə yığılmış inflyasiya yeni bir naməlum amil ola bilər. Bu, ilin birinci yarısındakı ticarət axınları ilə birbaşa bağlı olan və yeni ticarət vergilərinin tətbiqindən əvvəl gətirilən ehtiyatların tükənməsi ilə üst-üstə düşəcək bayram mövsümü satışları üçün əsas faktor olacaq.

Ticarət Axınlarının ÜDM-ə Qeyri-adi Təsiri

Öncədən yükləmə zamanı baş verən idxalın kəskin artımı, Ümumi Daxili Məhsula (ÜDM) mənfi töhfə verir. One Point BFG Wealth Partners-in baş investisiya direktoru Peter Bukvarın sözlərinə görə, bu, 2025-ci ilin birinci və ikinci rüblərində ÜDM məlumatlarına "qəribə bir təsir" göstərmişdir (Q3 ÜDM məlumatları dekabr ayına qədər açıqlanmayacaq). O bildirir ki, "avqust ayında mallarla bağlı gördüyümüz kimi, idxal azaldıqda, bu, əslində ÜDM-i artırır." İqtisadiyyatda 2022-ci ildən bəri ilk dəfə müşahidə olunan Q1 ÜDM azalması, idxalın 41.3% artması ilə əlaqədar idi. Bu artım, malların 50.9% yüksəlməsi ilə nəticələndi ki, bu da pandemiyadan kənar dövrdə 1974-cü ildən bəri ən yüksək artım səviyyəsidir. Bukvar bu "qəribəliklərin" ÜDM hesablamalarındakı mühasibat xarakterli bir uyğunsuzluq olduğunu və ixracatdakı dəyişikliklərlə kompensasiya edildiyini, əslində isə "sadəcə səs-küy" olduğunu vurğulayır. Lakin Bukvar qeyd edir ki, bu "səs-küy" içində ticarət və istehlakçı tələbatı ilə bağlı əhəmiyyətli bir əsas məqam var: "Görünür ki, tariflər səbəbindən idxalın qiyməti artdıqca, xaricdən daha az məhsul alırıq."

İnflyasiya və Bayram Mövsümü Tələbatına Yönələn Diqqət

MDS Transmodal-ın yük daşımaları üzrə iqtisadi məsləhətçisi Antonella Teodoronun fikrincə, malların öncədən yüklənməsi ticarət və ÜDM arasındakı əlaqəni pozsa da, bu, birəbir deyil. "ABŞ-da konteyner həcmləri istehlak mallarına daha çox yönəldiyi üçün ÜDM-dən daha kəskin şəkildə dəyişə bilər," o qeyd edib. Q2 ÜDM artımı 3.3% təşkil etdi. Donald Trampın 2 aprel "Azadlıq Günü" elanından sonra inventar yığımı yavaşladıqca, rüb ərzində idxal təxminən 30% azaldı. Teodoro bildirib ki, "pərakəndə satıcıların inventar yığması və ya azaltması, ÜDM artımı mülayim olsa belə həcmlərin dəyişməsinə səbəb ola bilər." O əlavə edib: "Konteyner idxalı və ÜDM arasında sabit bir 'çoxaldıcı' yoxdur. İdxalın və ÜDM-in necə birlikdə hərəkət etdiyini ölçə bilərik, lakin bu əlaqə əsas siyasət dəyişiklikləri və ya təchizat zəncirinin şaxələndirilməsi kimi struktur dəyişiklikləri zamanı pozula bilər." İndi, idxalatçılar çoxlu mal ehtiyatı topladıqları üçün, Bukvar onların "inventarda boğulduğunu" və bunun avqust ayında malların idxalında müşahidə olunan azalmanın mümkün səbəbi olduğunu deyir. Q2 ÜDM xərcləmə məlumatları gözləniləndən daha yaxşı idi. Özəl yerli alıcılara son satışlar 1.9% artaraq, Federal Ehtiyat Sisteminin real tələbat əlaməti olaraq diqqətlə izlədiyi bir rəqəm oldu. İstehlakçı xərcləri ABŞ-ın ümumi daxili məhsulunun təxminən üçdə ikisini təşkil etdiyi üçün bu cür məlumatlar proqnozlar üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir. Lakin gələcəkdə təchizat zəncirinin idarəedilməsi ilə bağlı narahat olan bazar üçün diqqət mərkəzində qalır. Bukvar vurğulayıb: "Tarifli inventarlardan qaynaqlanan qiymət artımlarının qarşımızda olduğuna əminəm, çünki əvvəlki bir neçə ayda satılan məhsulların əksəriyyəti tariflərə daxil olmayan idxal edilmiş inventar idi." Wells Fargo Retail Finance-in idarəedici direktoru Lauren Merfi qeyd edir ki, alıcılar dəyər axtarır, endirim və promosyonlardan istifadə edərək pullarını səmərəli xərcləməyə çalışırlar. Pərakəndə satıcılar isə aşağı və orta gəlirli istehlakçıları nəzərə alaraq qiymət strategiyalarını incə tənzimləyir, hansı kateqoriyalara endirim etmək və nə qədər inventar saxlamaq barədə seçici olurlar. "Nəticə etibarı ilə, bu yanaşmanın uğuru bayram alış-verişi tam başlayanda, yəqin ki, növbəti ay ərzində daha aydın olacaq," deyə o bildirib. Bu həftə Nike yaxşılaşdırılmış satışlar barədə hesabat versə də, inventarları təmizləmək üçün endirimə ehtiyac duyulduğunu və adətən ilin ən güclü satış dövrü olan bayram mövsümündə satışların azalacağını gözlədiyini xəbərdar etdi.

Ticarət Axınları Necə Dəyişdi, Lakin Çinin "Ayrılmasından" Uzaq Qaldı

Teodoro bildirib ki, ABŞ siyasəti malların haradan gəldiyini yenidən formalaşdırsa da, konteynerlərlə daşınan malların ümumi həcmi nisbətən sabit qalır. O izah edib ki, "Tariflər, pandemiya ilə əlaqədar fasilələr və geosiyasi gərginliklər Çinin ABŞ idxalındakı birbaşa payını azaldıb, Cənub-Şərqi Asiya, Meksika və Kanada ABŞ bazarına təchizatda getdikcə daha vacib rol oynayır." Lakin o əlavə edib ki, "bu, tam ayrılmadan daha çox şaxələndirməni əks etdirir, çünki Çin istehsalı olan komponentlər bir çox qlobal dəyər zəncirlərinə dərin şəkildə daxil olub."

24 saat