7 Mütəşəkkil Kənd Təsərrüfatı Bölgəsində İnfrastruktur 2026-da Tamamlanır

Kənd Təsərrüfatı Sektorunda Mühüm İnkişaflar və Gələcək Hədəflər

Türkiyənin kənd təsərrüfatı və meşəçilik naziri İbrahim Yumaklı, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Plan və Büdcə Komissiyasında Nazirliyin və ona bağlı qurumların 2026-cı il üçün büdcələrinə dair təqdimatla çıxış edib.

Nazir, istehsalçılara sağlanan dəstək və investisiyalar sayəsində Türkiyənin kənd təsərrüfatı məhsuldarlığının 2002-ci ildəki 24,5 milyard dollardan 2024-cü ildə 74 milyard dollara çatdığını vurğulayıb. Yumaklı qeyd edib ki, bu dövrdə kənd təsərrüfatı sektorunda illik orta böyümə tempi ABŞ-da 2,2%, Rusiyada 1,4% və Avropa İttifaqında 0,3% təşkil etdiyi halda, Türkiyədə bu göstərici 2,7% olub.

Avropa və Dünya Miqyasında Lider Mövqe

İbrahim Yumaklı bildirib ki, 2002-ci ildə Türkiyə kənd təsərrüfatı məhsuldarlığına görə Avropada 4-cü, dünyada isə 12-ci yerdə idisə, bu gün Avropada 1-ci, dünyada isə 7-cidir. O əlavə edib ki, Türkiyə kənd təsərrüfatı və qida məhsulları ticarətində xalis ixracatçı ölkədir və 2024-cü ildə 32,6 milyard dollarlıq ixrac həyata keçirilib.

Nazir vurğulayıb ki, əvvəlki illə müqayisədə xarici ticarət profisiti 57% artaraq 10,8 milyard dollara çatıb, son 23 ildə isə qida və kənd təsərrüfatı məhsullarının dünya ixracatındakı payı iki dəfə artırılıb. Türkiyədən 186 ölkəyə 2218 növ məhsul ixrac edildiyi diqqətə çatdırılıb.

Bitki İstehsalında Yeniliklər və Toxum Strategiyası

Yumaklı bitki istehsalındakı inkişaflara toxunaraq, sertifikatlı toxum istehsalının 9 dəfə artırılaraq 1 milyon 300 min tona, sertifikatlı ting-fidan istehsalının isə 46 dəfə artırılaraq 186 milyona çatdırıldığını bildirib. O qeyd edib ki, Türkiyə öz ehtiyaclarını ödəməklə yanaşı, 103 ölkəyə ixracat edərək dünya toxum ticarətində mühüm mövqe qazanıb. Həmçinin, ölkənin meyvə və tərəvəz istehsalında Avropada 1-ci, dünyada 4-cü yerdə olduğu vurğulanıb.

Heyvandarlıq və Su Məhsulları Sektorundakı Nailiyyətlər

Nazir heyvan populyasiyasındakı inkişaflardan bəhs edərək deyib:

"2024-cü ildə iribuynuzlu heyvanların sayı 2002-ci illə müqayisədə 71% artaraq 17 milyona, qoyun-keçi sayı isə 72% artaraq 55 milyona çatıb. İribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların sayına görə Avropada ilk sıradayıq. Bal istehsalında 28% artımla 96 min tona çataraq Avropada 1-ci, dünyada isə 2-ci yerdəyik. Quşçuluq təsərrüfatındakı heyvanların sayını 53% artıraraq 384 milyona çatdırmaqla Avropada 1-ci, dünyada isə 12-ci sıraya yüksəlmişik."

Yumaklı, son 23 ildə su məhsulları istehsalının 9 dəfə artırılaraq 577 min tona, ixracatın isə 20 dəfə artırılaraq 2 milyard dollara çatdırıldığını bildirib. O əlavə edib ki, həm bugünkü ehtiyacları, həm də gələcəyi nəzərə alan 3 illik dövrlər üçün yenilənən yol xəritəsi tətbiq olunur.

Qida Təminatı və Yerli Toxumların İnkişafı

Nazir qeyd edib ki, qeydiyyatdan keçmiş istehsalçıların sayı 2025-ci kənd təsərrüfatı ilində əvvəlki illə müqayisədə 2%, əkin sahələri isə 3% artıb. Yumaklı deyib: "Bitki istehsalının planlaşdırılması ilə 3 illik dövrün sonunda taxıl istehsalını 39,7 milyon tona, paxlalı bitkilərin istehsalını 1,35 milyon tona, yağlı toxumlu bitkilərin istehsalını isə 5,2 milyon tona çatdıracağıq."

O, bitki istehsalında qida tədarükü təhlükəsizliyini gücləndirmək, yerli, keyfiyyətli və iqlim dəyişikliyinə davamlı toxum potensialını inkişaf etdirmək üçün AR-GE fəaliyyətlərini və digər layihələri davam etdirdiklərini vurğulayıb:

"Ölkə daxilində istifadə edilən sertifikatlı toxumların taxılda 45%-i, paxlalılarda 60%-i institutlarımız tərəfindən qeydə alınmış toxumlardan ibarətdir. İqlim dəyişikliyinə uyğun, soyuğa və quraqlığa davamlı olaraq inkişaf etdirdiyimiz toxum çeşidlərinin sayı 82-yə çatıb. Ənənəvi irsimizə sahib çıxaraq, ata toxumlarında qeydə aldığımız çeşidlərin sayını 49-a yüksəltdik. Bunların 11-ni Tarım Kredi Marketlərində vətəndaşlarımıza təqdim etdik. 2026-cı ildə satışa çıxaracağımız ata toxumlarının sayını 24 çeşidə və 1 milyon paketə çatdıracağıq."

TAKE Layihəsi ilə 2021-2024-cü illər arasında 412 min istehsalçıya 68 min ton toxum, 102 milyon ting-fidan payladıqlarını, 2025-ci ildə isə 100 min istehsalçıya 14 min ton toxum, 22 milyon ting-fidan təmin etdiklərini bildirən Yumaklı deyib: "Toxum Gen Banklarımız 122 min 750 material ilə dünyanın ən güclü gen bankları arasında yer alır. 2026-cı ildə Nazirliyimiz tərəfindən inkişaf etdirilən yerli və milli hibrid günəbaxan və qarğıdalı toxumlarını çoxaldaraq istehsalçılarımızla görüşdürəcəyik. İqlim, torpaq və su resurslarını nəzərə alaraq iqtisadi dəyəri yüksək olan məhsullar üçün Məhsul İxtisas Hövzələri yaradacağıq."

Heyvan Xəstəlikləri ilə Mübarizə və Süd Tənzimlənməsi

Yumaklı karkas əti məhsuldarlığının ötən illə müqayisədə 2% artaraq 292 kiloqrama, süd məhsuldarlığının isə 10% artaraq 3330 litrə çatdırıldığına diqqət çəkib. O, yetişdiricilərin qorunması məqsədilə bu il də süd tənzimlənməsi tətbiqinə fasiləsiz davam etdiklərini bildirib.

Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının bir çox heyvan xəstəliklərinin dünya miqyasında yayıldığını açıqladığını xatırladan Yumaklı deyib:

"Bu il SAT-1 serotipinə aid şap xəstəliyi Türkiyədə 1965-ci ildən sonra ilk dəfə görülüb. Xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq və effektiv nəzarəti təmin etmək məqsədilə ölkə daxilində heyvan hərəkətlərini məhdudlaşdırdıq. İnstitutumuz tərəfindən istehsal edilən 20,7 milyon doza peyvəndi sahələrə göndərdik. İlk doza peyvəndləmə işləri tamamlanıb və ikinci peyvəndləmə prosesini də ən qısa müddətdə başa çatdıracağıq. Şap xəstəliyi ilə yanaşı, quş qripi epidemiyası dünyada iki dəfə artaraq 89 ölkədə görülüb. Yaşanan quş qripi epidemiyasından Türkiyə də təsirlənib. Xəstəliyin yayılmasını nəzarət altına almaq və istehsalın davamlılığını təmin etmək üçün yetişdiricilərə son 2 ildə 2,6 milyard lirə təzminat ödənilib. Türkiyədə şap və quş qripi xəstəliyi səbəbindən heyvansal məhsullarda tədarük problemi yaşanmayıb."

Su Məhsullarının İnkişafı və Tənzimləmə

Yumaklı su məhsullarındakı inkişaflara da toxunaraq, Aralıq dənizi ölkələri arasında ən böyük və təchiz edilmiş Su Məhsulları Nəzarət və Nəzarət Mərkəzini gələn il Yalovada fəaliyyətə keçirəcəklərini bildirib.

Nazir, gələn il Antalyada su məhsullarında beynəlxalq standartlara uyğun İnvaziv-yad Növlərin Monitorinq Mərkəzini quracaqlarını qeyd edib. Həmçinin, Türkiyənin ilk təşkilatlanmış su məhsulları kənd təsərrüfatı bölgəsinin Adanada qurulacağını açıqlayıb.

Ət və Süd Qurumu ilə bağlı millət vəkillərinin iddialarına cavab verən Yumaklı deyib:

"Ət və Süd Qurumunun hesablarına, iş və əməliyyatlarına baxdığımızda, bəhs edilən şirkətlə Qurum arasında birbaşa və ya dolayı heç bir ticari fəaliyyətin olmadığı aydın olub. Bu dövlətin xəzinəsindən bu şirkətə gedən tək bir qəpik, bu şirkətdən alınan tək bir qram məhsul yoxdur. Müxalifətin prokurorluğa şikayət edəcəyini öyrəndik, bundan çox məmnun olduq. Ən kiçik tərəddüdümüz yoxdur, özümüzdən əminik. Qurumlarımız şəffafdır, Dövlət Auditorları tərəfindən yoxlanılır, verə bilməyəcəyimiz bir hesabımız da yoxdur. Bu iddialar gündəmə gələndə əllərini ovuşduranlar, təəssüf ki, karkas ətinə 25 lirə daha zam etdilər. Köhnə sistemə qayıdıb, bazar tənzimlənməsini istəməyənlərlə bağlı qərarı ictimaiyyətin ixtiyarına buraxıram. Ət və Süd Qurumu şəffaflıq, hesabatlılıq, ictimai maraq və qanunvericiliyə uyğunluq çərçivəsində bazar tənzimləmə fəaliyyətini davam etdirəcək."

Gənclərə Dəstək və Kənd Yerlərinin İnkişafı

Yumaklı, 2006-2024-cü illər arasında 171 milyard lirə, 2025-ci ildə isə 8 milyard lirə kənd inkişafı dəstəyi verdiklərini və bu günə qədər 284 min iş yeri təmin etdiklərini bildirib.

O, IPARD III Proqramı çərçivəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının su, tullantı idarəetməsi və digər infrastruktur gücləndirmələrinə yönəlmiş 156 milyon avro büdcəli kənd yerlərində ictimai infrastruktur tədbirini 2026-cı ildə tətbiq edəcəklərini qeyd edib. Həmçinin, 60%-ə qədər su qənaəti təmin edə bilən fərdi suvarma sistemlərinə 50% qrant dəstəyinin davam etdiyi bildirilib.

Nazir Yumaklı, ORKÖY layihələri çərçivəsində meşə kəndlilərinə ötən il 20%-i qrant, qalan hissəsi faizsiz olmaqla 2 milyard lirə, bu il isə 2,6 milyard lirə dəstək verdiklərini vurğulayıb. O əlavə edib: "Qarşıdakı dövrdə kənd təsərrüfatı sektorunda gənclərə sahibkarlıq dəstəyi verəcəyik. Kənd təsərrüfatı investisiya istiqamətləndirmə və istehsal inkişaf mərkəzi quracağıq."

Mütəşəkkil kənd təsərrüfatı bölgələrinin son dövrdə böyük bir transformasiya yaşadığına diqqət çəkən Yumaklı deyib: "7 Mütəşəkkil kənd təsərrüfatı bölgəmizin infrastrukturunu 2026-cı ildə tamamlayacağıq. Balıkəsirdə dünyanın ən böyük geotermal əsaslı istixana mütəşəkkil kənd təsərrüfatı bölgəsinin ilk mərhələsini 2026-cı ilin sonunda investorlarımızın xidmətinə təqdim edəcəyik."

Kənd təsərrüfatı sığortaları çərçivəsində ötən il 3,3 milyon sığorta müqaviləsi bağlandığını və 12 milyard lirə ziyan təzminatı ödənildiyini bildirən Yumaklı, bu ilin oktyabr ayı etibarilə bağlanan sığorta müqavilələrinin sayının 2,8 milyon, ödənilən ziyan təzminatının isə 32,6 milyard lirə olduğunu qeyd edib.

Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) üçün mühüm yeniliklər gətirdiklərini vurğulayan Yumaklı deyib: "2026-cı ildə ərik, alma kimi 9 məhsulda əsas sığorta paketi tətbiqinə başlayacağıq. Gələn il sahə əsaslı məhsuldarlıq sığortası tətbiqini ilk dəfə Təkirdağda başlayacağıq. Beləliklə, hər bir istehsalçının öz tarlasındakı məhsuldarlığa görə təzminat almasını təmin edəcəyik."

Yumaklı, Türkiyə Statistika Qurumu ilə başladıqları kənd təsərrüfatı siyahıyaalmasının bu ilin sonunda tamamlanacağını, nəticələrinin isə gələn il ictimaiyyətlə paylaşılacağını bildirib.

Qida Təhlükəsizliyi, Rəqəmsal Xəritələr və Süni İntellekt

Nazir İbrahim Yumaklı, etibarlı qida üçün yoxlama, nəzarət və analiz fəaliyyətlərini beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş metodlarla apardıqlarına diqqət çəkərək deyib:

"Qida müəssisələrinə qarşı risk əsaslı yoxlama sistemi tətbiq edirik. 2024-cü ildə 1 milyon 329 min, 2025-ci ilin noyabr ayı etibarilə isə 1 milyon 160 min yoxlama həyata keçirdik. 2025-ci ildə qaydalara əməl etməyən 25 min 750 müəssisəyə 2,2 milyard lirə inzibati cərimə tətbiq etdik. Yoxlama effektivliyini artırmaq məqsədilə gələn il yaxa kamerası tətbiqinə keçəcəyik. Yoxlama və nəzarətlərdə qadağan olunmuş pestisit istifadəsi aşkar edildiyi təqdirdə məhsulları məhv edirik. Qanunvericiliyimizə uyğun olmayan məhsulların ölkəmizə daxil olmasına qətiyyən icazə vermirik. Türkiyə mənşəli təzə meyvə və tərəvəzlərdə RASFF bildirişlərinin sayında son 3 ildə 60% azalma ilə mühüm bir uğur əldə etdik."

Yumaklı, ilk dəfə Türkiyənin rəqəmsal torpaq xəritəsini çıxartdıqlarını bildirib. O, Ümumi Maşın Parkı və İstifadəsi Layihəsi ilə mexanikləşdirməyə çıxışın yaxşılaşdırılması və resursların effektiv istifadəsi məqsədilə gələn il zəlzələdən təsirlənmiş 11 ildə ümumi maşın parkları quracaqlarını qeyd edib.

Meyvə ağaclarındakı ziyanvericiləri və xəstəlikləri aşkar edə bilən süni intellekt dəstəkli modelləri inkişaf etdirərək genişləndirdiklərini vurğulayan Yumaklı, gələn il Süni İntellekt və Kənd Təsərrüfatı Texnologiyaları Araşdırma Mərkəzini quracaqlarını və Süni İntellekt Strategiya Sənədini də ilin əvvəlində paylaşacaqlarını bildirib.

Quraqlıqla Mübarizə və Su Resurslarının İdarə Edilməsi

Nazir Yumaklı, Türkiyənin su resurslarını qorumaq, inkişaf etdirmək və səmərəli şəkildə istifadə etmək üçün 10 illik Milli Su Planı yol xəritəsini paylaşdıqlarını vurğulayıb. O qeyd edib: "Quraqlıq riski altında olan Eğirdir gölü üçün fəaliyyət planını tətbiq etməyə başladıq. Akşehir, Eber, Bafa, Beyşehir, Burdur, İznik, Seyfe və Sapanca gölləri üçün də oxşar fəaliyyət planlarını bu il ərzində tamamlayaraq 2026-cı ildə tətbiq edəcəyik."

Kənd təsərrüfatı sahələrində suvarma sistemlərini qapalı şəkildə inşa etdiklərini bildirən Yumaklı, bu il 38%-ə çatdırdıqları qapalı suvarma sistemlərinin nisbətini 2028-ci ildə 45%-ə yüksəldəcəklərini ifadə edib.

Yumaklı, daşqın zərərlərinin qarşısını almaq məqsədilə 5 min 18 olan daşqın nəzarət qurğularının sayını bu il 11 min 257-yə çatdırdıqlarını, daha 492 qurğunun tamamlanacağını bildirib.

Ərazi konsolidasiyası işləri ilə 4,5 milyon dekar qeydiyyatdan keçmiş sahəni bu il 78,1 milyon dekara çıxartdıqlarına diqqət çəkən Yumaklı deyib: "2026-cı ildə 46 su anbarı, 6 gölməçə və bənd, 3 SES, 13 içməli su qurğusu, 35 suvarma qurğusu, 186 daşqın nəzarət qurğusu və 1 çirkab su təmizləyici qurğu olmaqla cəmi 290 qurğu və 10 konsolidasiya layihəsini istifadəyə verməyi planlaşdırırıq."

Meşə Yanğınları ilə Mübarizə və Büdcə

Nazir Yumaklı, son illərdə dünya miqyasında iqlim dəyişikliyi səbəbindən meşə yanğınlarının qlobal təhdidə çevrildiyini xatırladaraq deyib:

"Yanğınla mübarizə gücümüzə 2026-cı ildə daha 4 təyyarə, 12 helikopter, 165 yanğınsöndürmə maşını, 38 iş maşını və 14 ilk müdaxilə vasitəsi əlavə edəcək, 462 ton su atma qabiliyyətinə çatacağıq. Gölməçə və su anbarlarının sayını 4 min 907-yə çatdıracağıq. Yanmış əraziləri növbəti ilin sonuna qədər toxum və fidanlarla yenidən bərpa edirik. Vətəndaşlarımız 11 Noyabr Milli Ağacəkmə Günündə fidan əkərək meşə sahələrimizin artırılmasına dəstək oldular. 1 milyon 280 min 491 nəfərin iştirakı ilə 14 milyon 913 min 742 fidan əkərək bir rekord qırdıq. Bağlı qurumlarımızla birlikdə 202 milyard lirə dəyərində investisiya layihəsini həyata keçirməyi, 168 milyard lirə kənd təsərrüfatı dəstəyi ödənişini də istehsalçılarımıza təqdim etməyi planlaşdırırıq."

Nazir, Kənd təsərrüfatı və Meşəçilik Nazirliyinin 2026-cı il büdcəsinin 542 milyard lirə olaraq proqnozlaşdırıldığını bildirərək deyib: "Kənd təsərrüfatı istehsalını yalnız iqtisadi bir fəaliyyət kimi deyil, eyni zamanda milli təhlükəsizlik məsələsi kimi görürük. Bütün işlərimizi və planlarımızı bu həssaslıq üzərində qururuq."

Dəstəklər, Çiftçi Yaşı və İxracat Müzakirələri

Yumaklı, müzakirələrdən sonra millət vəkillərinin tənqidlərini və suallarını da cavablandırıb.

"İstehsalçıya verilən dəstəklərin Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 1%-dən az olmasına" dair tənqidləri cavablandıran Yumaklı, bunun yalnız istehsalçılara birbaşa verilən dəstəklərlə məhdud olmadığını bildirib. Yumaklı, kənd təsərrüfatı sektoru üçün investisiya ödənişləri, kredit subsidiyaları, müdaxilə alışları və ixracat dəstəklərinin də istehsalçılar üçün verilən dəstəklər arasında olduğunu vurğulayaraq, "Ümumi olaraq ÜDM-in 1,14%-nə bərabərdir, 888 milyard lirədir" deyə ifadə edib.

Çiftçi sayı və əkilən sahələrlə bağlı suala cavab verən Yumaklı deyib: "Çiftçi sayı 2021-ci ildə 2 milyon 173 min 9 nəfər idi, 2025-ci il etibarilə 2 milyon 363 min 734 nəfərə yüksəlib. Sahə 2021-ci ildə 151 milyon 642 min 705 dekar idi, 2025-ci ildə 170 milyon 126 min 627 dekar oldu."

Nazir Yumaklı, işlənməyən kənd təsərrüfatı ərazilərinin iqtisadiyyata qazandırılması mövzusunda qəbul edilən qanuna uyğun olaraq işləri apardıqlarına diqqət çəkib və bu barədə böyük bir məlumatlılığın yarandığını bildirib.

Çiftçilərin yaş ortalamasına gəlincə, Yumaklı, orta çiftçi yaşının Avropa İttifaqında 2013-cü ildə 51 ikən 57-yə yüksəldiyini, ABŞ-da 2022-ci il məlumatlarına görə 58, Türkiyədə isə 57 olaraq hesablandığını bildirib.

Yumaklı, kənd təsərrüfatı dəstəklərindən faydalanan gənc çiftçi nisbətinin 2023-cü ildə 12,6%, 2024-cü ildə 13,5%, 2025-ci ildə isə 14,7%-ə yüksəldiyini qeyd edərək deyib: "2013-cü ildən bu günə qədər 3 min 548 layihəyə 5,2 milyard lirə real qrant verilib. Lakin ən əsası IPARD dəstəkləri, kənd inkişafı dəstəkləri və digər xüsusi layihələrlə bu qardaşlarımızı kənd təsərrüfatı istehsalında tutmalıyıq."

Türkiyənin kənd təsərrüfatı sahəsində xalis ixracatçı olduğuna dair açıqlamalarına yönələn tənqidlərə toxunan Yumaklı deyib: "Bizim dünya ixracatındakı qida və kənd təsərrüfatı məhsullarındakı payımız 0,77%-dən 1,5%-ə yüksəlib. 186 ölkə, 2 min 218 növ məhsul, dünya ixracatındakı payımız 112 milyard dollardır."

Pestisitlərin yoxlanılması ilə bağlı sualı da cavablandıran Yumaklı deyib:

"Dünyada pestisit istifadəsi hektara Yaponiyada 10, Hollandiyada 7, İtaliyada 4,2, ölkəmizdə (Türkiyədə) 2,4 kiloqramdır. Həm pestisit qalıqlarının olmaması, həm də tövsiyə xaricində istifadənin qarşısının alınması üçün mümkün qədər risk əsaslı və statistik metodlarla pestisit yoxlamalarını aparırıq. Uyğunsuz məhsulları məhv edirik. Bitki mühafizə məhsullarını qeydə alacaq və standart dozadan artıq alış, satış və istifadəsinə icazə verilməyəcək yeni bir tətbiqi də həyata keçirmiş olacağıq."

Yumaklı, buğda istehsalına verilən dəstəklərin hesablanma metodu haqqında məlumat verib. Yumaklı, süd tozu idxalının söz mövzusu olmadığını vurğulayıb.

Ziyanvericilərlə Mübarizə və Sığorta Yenilikləri

Kahverengi kokarca (qəhvəyi qoxulu böcək) ilə bağlı tənqidlərə toxunan Yumaklı, insan sağlamlığına zərərinin olub-olmadığını Səhiyyə Nazirliyinə soruşduqlarını və hər hansı bir mənfi bildiriş almadıqlarını bildirib.

Qəhvəyi qoxulu böcəyin ilk dəfə 2017-ci ildə görüldüyünü bildirən Yumaklı, bunun uzunmüddətli bir mübarizə olduğunu qeyd edib. Yumaklı, bu dövrdə sahədə və kənd yerlərində 1,3 milyon binanı dərmanladıqlarını vurğulayıb.

Türkiyənin Kənd Təsərrüfatı və Meşəçilik Naziri Yumaklı, TARSİM ilə bağlı aparılan yeniliklərə də toxunaraq, limon, mandarin və portağal kimi məhsullarda isti hava zərəri və günəş yanıqlığı riskinin tamamilə təminat kapsamına alındığını ifadə edib. İstehsalçıların səslərini dinlədiklərini və əsas sığorta paketi yaratdıqlarını vurğulayan Yumaklı, kənd təsərrüfatı şaxta təminatının prim dəstəyinin 70%-ə çıxarıldığını xatırladıb.

Şəkər Fabrikləri və Kotalar

Yumaklı, şəkər fabriklərinin özəlləşdirilməsi ilə bağlı sualları cavablandırıb:

"Türk Şeker 14 fabriki və sektordakı 36% bazar payı ilə şəkər sektorunda lider mövqedədir və bazar tənzimləyicisi olaraq çıxış edir. Özəlləşdirilərək bağlanan hər hansı bir fabrik yoxdur. Burada çuğundur istehsalı 2 milyon 107 min ton, şəkər istehsalı 329 min tondur. Hazırda özəlləşdirmə çərçivəsində hər hansı bir şəkər fabriki yoxdur."

Nişasta bazlı şəkərdə də 2,5% kotanın dəyişməsinin söz mövzusu olmadığını vurğulayan Yumaklı, şəkər sektorunun nazirliyə keçdikdən sonra şəkər şirkətlərinin yoxlamasının 4 dəfə artdığını bildirib. Xüsusilə nişasta bazlı şəkər fabriklərinin hər 15 gündən bir yerində yoxlanıldığını qeyd edən Yumaklı deyib: "2025-ci ildə yoxlama sayı 2 minə yüksəlib. Qayda pozuntuları aşkar edildimi? Bəli. Bununla bağlı da 600 milyon lirə cərimə tətbiq edilib."

Suvarma Sistemləri və Melen Bəndi

Nazir Yumaklı, suvarma sistemlərinin dəstəklənməsində bir çox məqamın olduğunu ifadə edərək, yalnız 2025-ci il müraciət şərtlərini qarşılayan 3 min 114 layihənin hamısının qrant əhatəsinə alındığını, bu layihələrlə 280 min dekar sahədə suvarma sisteminin qurulmasının planlaşdırıldığını bildirib.

Quraqlıqla bağlı təcili fəaliyyət planlarının olduğunu vurğulayan Yumaklı deyib: "Su Qanunu və Daşqın Qanununa dair işlərimizi tamamladıq. Qərar Türkiyə Böyük Millət Məclisimizin ixtiyarındadır. Görüşlərə açılacaq."

Yumaklı, su anbarlarının doluluq nisbətlərinin və ya yağıntı səviyyəsinin izlənilməməsinin mümkün olmadığını qeyd edərək sözlərini belə davam etdirib:

"1 oktyabr 2024-cü il - 30 sentyabr 2025-ci il tarixlərində ölkəmizdə (Türkiyədə) 422 millimetr yağıntı düşüb. Əvvəlki ilin eyni dövründə bu rəqəm 597 millimetr idi. Uzun illərin ortalamasına görə 26,5%, 2024-cü su ilinə görə isə 29,4% daha az yağıntı almışıq. Qar yağmır, yağıntı yoxdur. Burada təkcə kənd təsərrüfatı sektoru deyil, bütün sektorlar üçün mütləq itki və sızmalara baxmalıyıq. Suyu səmərəli istifadə etməliyik. Bununla bağlı çalışırıq."

Melen Bəndindəki işlərə də toxunan Yumaklı, reabilitasiya layihəsinin bitdiyini bildirib. Bunun tikinti tenderinin ilin sonuna qədər həyata keçiriləcəyini qeyd edən Yumaklı deyib: "Hədəfimiz 2027-ci ilin sonunda Melen Bəndində su saxlanılaraq İstanbulun içməli suyuna töhfə verməkdir."

Meşə Sərhədləri və Büdcənin Təsdiqi

Nazir Yumaklı, Prezident qərarı ilə meşə sərhədləri xaricinə çıxarılan ərazinin 4 min 668 hektar olduğunu, buna qarşılıq olaraq dövlət xəzinəsindən meşə əkilməsi üçün 9 min 957 hektar sahənin ayrıldığını bildirib.

Meşə yanğınlarında insan faktorunun təsirinə diqqət çəkən Yumaklı, hər yanğın üçün istintaqın avtomatik olaraq başladığını qeyd edib.

Komissiyada Kənd təsərrüfatı və Meşəçilik Nazirliyi, Meşə Ümumi Müdirliyi, Dövlət Su İşləri Ümumi Müdirliyi, Türkiyə Su İnstitutu ilə Təbiəti Mühafizə və Milli Parklar Ümumi Müdirliyinin 2026-cı il büdcələri qəbul edilib.

24 saat