ABŞ-İsrail planı Qəzzanı necə parçalayacaq

Qəzzada Yeni Parçalanma: "Yaşıl Zona" və Gələcəyin Qeyri-müəyyənliyi

Oktyabrın 10-da elan edilmiş atəşkəsdən bəri Qəzzanın İsrail ordusunun nəzarətindəki "yaşıl zona" adlanan hissəsi ilə fələstinlilərin köçürüldüyü və saxlanıldığı "qırmızı zona" arasında kəskin bir ayrılıq yaranıb. Bu iki zonanı gözəgörünməz "sarı xətt" ayırır.

ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası bərpa işlərinin yalnız İsrail və müttəfiqlərinin "alternativ təhlükəsiz icmalar" üçün planlar üzərində işlədiyi "yaşıl zonada" aparılacağını bildirib. Ötən həftə bu planların ləğv edildiyinə dair xəbərlər olsa da, humanitar sahədəki həmkarlarım bildirirlər ki, ilk belə icma hələ də Cənubi Qəzzanın Rəfah şəhərində tikilməsi planlaşdırılır və daha 10-u sarı xətt boyunca və şimala doğru nəzərdə tutulub.

"Təhlükəsiz İcmalar"ın Gerçək Məqsədi

Bu "təhlükəsiz icmalar" planları həyata keçirilərsə, Qəzzada ölümcül parçalanmanı möhkəmləndirəcək. Bu düşərgələrin yaradılmasının məqsədi humanitar yardım göstərmək deyil, fələstinlilərin əsas xidmətlər almaq üçün yoxlanıldığı və süzgəcdən keçirildiyi, lakin qadağan edilmiş və blokadada olan "qırmızı zonaya" qayıtmaqdan açıq şəkildə məhrum edildiyi məcburi köçkünlük zonaları yaratmaqdır.

Bu planlar İsrailin bölgədə uzun müddətdir həyata keçirmək istədiyi ideyaların təkrarıdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının rəsmisi olaraq Fələstində humanitar əməliyyatları əlaqələndirərkən, İsrail hakimiyyəti tərəfindən ilk dəfə təklif olunduğunu eşitdiyim "köpüklər" – əvvəlcə açıq-aydın eyham verən bir evfemizm – fələstinlilərin yoxlanılacağı və nəzarətli yardım almağa şərtləndiriləcəyi ərazilərin ilk versiyası idi.

BMT-nin Mübahisəli Qərarı və Yeni İşğal Strategiyası

Bu, bölgədəki "atəşkəs razılaşması"nın acı gerçəkliyidir. O, sülh gətirməyəcək; əksinə, Qəzzanı və Fələstin suverenliyi perspektivini daha da darmadağın edəcək. Bu, daha çox bölgənin parçalanma planıdır.

Bu həftənin bazar ertəsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası bölgəni idarə etmək üçün sülh şurasını və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvəsini (BSQ) təsdiqləyərək planı qanuniləşdirmək üçün səs verdi. Lakin bu qüvvələr hansı əraziləri təmin edəcək? Bu qüvvələrin qoruyacağı razılaşdırılmış bir sülh yoxdur. "Alternativ təhlükəsiz icmalar"ın xəritələrinə görə, BSQ sarı xətt boyunca yerləşəcək və bu yeni yaradılmış düşərgələri təhlükəsiz edəcək.

Həmas təəccüblü deyil ki, BMT TŞ-nin qətnaməsini rədd etdi. Onun müddəalarının danışıqlar yolu ilə əldə edilmiş razılaşmanın nəticəsi olmadığı aşkar idi. Qətnaməyə əlavə edilmiş 20 bəndlik Tramp planında 17-ci bənd indi tətbiq oluna bilər: "Həmas bu təklifi gecikdirərsə və ya rədd edərsə, yuxarıda qeyd olunanlar, o cümlədən genişləndirilmiş yardım əməliyyatları, İsrail ordusundan (IDF) BSQ-yə təhvil verilmiş terror-suz ərazilərdə davam edəcək". Bu yolla, "alternativ təhlükəsiz icmalar" yeganə yardım çatdırma mərkəzlərinə çevrilə bilər ki, bu da bölgədəki fələstinlilərə qarşı ümumi blokadanı uzadacaq.

Son iki ili əlamətdar edən və fələstinliləri evlərindən qovan təxliyə əmrlərinin ölümcül məntiqi indi BMT TŞ tərəfindən dəstəklənən plana qədər uzanır. Alternativ icmalardan kənarda, "qırmızı zonada" qalanlar "Həmas tərəfdarları" kimi etiketlənmək və buna görə də İsrailin beynəlxalq hüququn təhrif olunmuş təfsiri altında müdafiəyə layiq olmamaq riskini daşıyırlar ki, bu da son günlərdə artıq müşahidə olunur.

"Qırmızı zonadakı" fələstinlilərin taleyi rəsmi planlaşdırmada diqqətdən kənarda qalır. Əslində, həyat xilas edə biləcək humanitar təşkilatlar tənqidi boğmaq və işçiləri uyğunluq üçün yoxlamaq üçün hazırlanmış İsrail qeydiyyat prosesi ilə sıxışdırılır.

Tarixi Dərslər: Köhnə Planların Yeni Tətbiqi

Məhdud icmalar modeli tamamilə yeni deyil. İngilislər 1950-ci illərdə Malayziyada "yeni kəndlər", amerikalılar 1960-cı illərdə Vyetnamda "strateji kəndlər", Rodeziyada (indiki Zimbabve) müstəmləkə hakimiyyəti isə 1970-ci illərdə "üsyanla mübarizə" adı altında "mühafizə olunan kəndlər" yaratmışdı.

Mülki əhali yardımların müqabilində yoxlanılmaq üçün düşərgələrə məcbur edilirdi. Plan, müstəmləkə idarəçiliyinə qarşı mübarizə aparan müqavimət qruplarına xalq dəstəyini azaltmaq idi. O, uğursuzluqla nəticələndi.

Cənubi Afrikada aparteid hökuməti qara əhalini cəmləşdirmək və nəzarət etmək üçün bantustanlar adlanan, sözdə müstəqil vətənlər yaratdı. Onlar da köçkün-müstəmləkə aparteid rejiminin çöküşünün qarşısını ala bilmədi.

Gələcəyə Baxış: Humanitar Böhran və Beynəlxalq Hüquq

Qəzzada danışıqlar yolu ilə deyil, zorla tətbiq edilən sülh planı İsrailin işğalını təkcə toxunulmaz saxlamayacaq, həm də onu daha da cəsarətləndirəcək. BMT TŞ, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin (BƏM) işğal olunmuş Fələstin ərazisi ilə bağlı qərarlarına zidd gedən bir şeyi təsdiqləyərək, genosid cinayət yerini ağartmaqla və cəzasızlığa abidə ucaltmaqla əsasən bu planı dəstəkləyir.

Bütün bunlar, fələstinlilərin qeyri-qanuni işğal tərəfindən çəkilmiş görünməz xətləri keçərkən öldürülməyə davam etdiyi "atəşkəs" adı altında baş verir. Dünya bu mərhələni müharibənin sonu kimi qarşılaya bilər və İsrailə sanksiya tətbiq etmək istəməyən dövlətlər, şübhəsiz ki, ticarəti bərpa etmək və ictimai nəzarəti azaltmaqdan məmnun qalacaqlar.

Bu təhlükəli status-kvodan irəliləmək üçün ABŞ və İsrailin qarşısını almaq üçün çox çalışdığı məsuliyyət tələb olunur: BƏM-in qərarlarının tətbiqi. Qərb dövlətləri bu qurumları boşaltsa da, beynəlxalq hüququn bərabər tətbiqini tələb etmək üçün yeni siyasi koalisiyalara ehtiyac var. Ən əsas səviyyədə, bu, zolağın hər yerindəki fələstinlilərə maneəsiz humanitar yardımın çatdırılmasını və fələstinlilərin əbədi olaraq sadəcə sağ qalmağa məhkum olmamasını təmin edən Fələstin liderliyində bərpanı tələb edir.

Qəzzanın beynəlxalq qüvvələr tərəfindən möhürlənmiş qapalı icmalarının sərhədlərində qalmayacaq bu presedent, "qaydalara əsaslanan nizam"ın əsaslarını daha da aşındıracaq. İrəli doğru yeganə yol, bu bütün prosesin indiyə qədər gözardı etdiyi prinsipə qayıtmaqdır: bir xalqın öz gələcəyini təyin etmək ayrılmaz hüququ.

24 saat