Afrika liderləri müstəmləkə cinayətlərinin tanınmasını və təzminatı tələb edir

Afrika Liderləri Müstəmləkəçilik Cinayətləri Üçün Ədalət və Təzminat Tələb Edir

Afrika liderləri müstəmləkəçilik dövründə törədilmiş cinayətlərin tanınması, kriminallaşdırılması və təzminat yolu ilə həllini tələb edirlər.

Əlcəzairin paytaxtı Əlcəzairdə keçirilən konfransda diplomatlar və dövlət başçıları bu ilin əvvəlində qəbul edilmiş Afrika İttifaqı qətnaməsini irəli sürmək üçün bir araya gəldilər. Bu qətnamədə müstəmləkəçilik qurbanları üçün ədalət və təzminat tələb edilirdi.

Əlcəzairin xarici işlər naziri Əhməd Attaf bildirdi ki, ölkəsinin Fransa idarəçiliyi altında keçirdiyi dövr, kompensasiya tələb etmək və oğurlanmış əmlakı geri qaytarmaq zərurətini bir daha vurğulayır. O əlavə etdi ki, hüquqi çərçivə geri qaytarılmanın "nə hədiyyə, nə də lütf" kimi qəbul edilməsini təmin edəcək.

Attaf qeyd etdi: "Afrika xalqlarına qarşı müstəmləkəçilik dövründə törədilmiş cinayətlərin rəsmi və açıq şəkildə tanınmasını tələb etmək hüququna malikdir. Bu, Afrika ölkələrinin və xalqlarının hələ də təcrid, marginallaşma və gerilik şəklində ağır bədəl ödədikləri bu dövrün nəticələrini həll etmək üçün zəruri ilk addımdır."

Beynəlxalq Hüquq və İqtisadi Təsirlər

Əksər ölkələr tərəfindən qəbul edilmiş beynəlxalq konvensiyalar və qanunlar quldarlıq, işgəncə və aparteid kimi təcrübələri qadağan edir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsi ərazilərin güc tətbiq etməklə zəbt edilməsini qadağan etsə də, müstəmləkəçilik məsələsinə açıq şəkildə toxunmur.

Bu boşluq Afrika İttifaqının fevral sammitinin əsas mövzusu idi. Burada liderlər təzminatlar mövzusunda vahid mövqe inkişaf etdirmək və müstəmləkəçilik siyasətini bəşəriyyətə qarşı cinayət kimi rəsmi şəkildə təyin etmək təklifini müzakirə etdilər.

Afrikada müstəmləkəçiliyin iqtisadi zərəri astronomik hesab edilir, bəzi hesablamalara görə bu rəqəm trilyonlarla ölçülür. Avropa dövlətləri qızıl, rezin, almaz və digər minerallardan amansız üsullarla külli miqdarda sərvət çıxararaq böyük qazanc əldə edərkən, yerli əhalini yoxsulluq içində qoymuşdular. Son illərdə Afrika dövlətləri Avropa muzeylərində saxlanılan qarət edilmiş artefaktların geri qaytarılması tələblərini gücləndiriblər.

Əlcəzairin Müstəmləkə Mirası

Attaf bildirib ki, konfransın Fransanın ən amansız müstəmləkə idarəçiliyindən əziyyət çəkən və müstəqilliyini qazanmaq üçün 1954-1962-ci illərdə qanlı müharibə aparan Əlcəzairdə keçirilməsi təsadüfi deyil.

Fransa qanunlarına görə Əlcəzairin tərkib hissəsi olmasına və əlcəzairli kişilərin İkinci Dünya müharibəsində orduya çağırılmasına baxmayaraq, təxminən bir milyon Avropalı mühacir daha böyük siyasi, iqtisadi və sosial imtiyazlara malik idi ki, bunun da təsirləri geniş yayılmışdı. Ölkənin inqilabında yüz minlərlə insan həlak oldu; Fransız qüvvələri hakimiyyəti əlində saxlamaq üçün əks-üsyan strategiyasının bir hissəsi olaraq məhbuslara işgəncə verdi, şübhəliləri yox etdi və kəndləri dağıtdı.

Attaf vurğuladı: "Qitəmiz Əlcəzairin acı sınağını təbiətinə, məntiqinə və tətbiqlərinə görə tarixdə demək olar ki, bənzəri olmayan nadir bir model kimi xatırlayır."

Qərbi Sahara: Bitməyən Dekolonizasiya

Əlcəzairin təcrübəsi uzun müddətdir ki, qonşu Mərakeş və müstəqillik tərəfdarı olan Polisario Cəbhəsi tərəfindən iddia edilən, keçmiş İspaniya koloniyası olan mübahisəli Qərbi Sahara ilə bağlı mövqeyini formalaşdırır.

Attaf bazar günü bu məsələni başa çatmamış dekolonizasiya halı kimi qələmə verdi, beləliklə, Afrika İttifaqının rəsmi mövqeyini təkrarladı, baxmayaraq ki, getdikcə daha çox üzv dövlət Mərakeşin əraziyə dair iddiasını dəstəkləməyə başlamışdır. O, bu ərazini "Afrikanın son koloniyası" adlandırdı və beynəlxalq qanunvericilik və BMT-nin dekolonizasiya doktrinası tərəfindən təsdiqlənmiş və davamlı olaraq təkrarlanan öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu qətiyyətlə ifadə edən yerli səhravilərin mübarizəsini yüksək qiymətləndirdi.

Əlcəzair onilliklərdir ki, müstəmləkəçiliyin beynəlxalq hüquq vasitəsilə həll edilməsi üçün təzyiq göstərir, hətta liderləri müharibənin irsinin siyasi cəhətdən həssas qaldığı Fransa ilə gərginliyi qızışdırmamaq üçün ehtiyatla hərəkət edirlər. Fransa prezidenti Emmanuel Makron 2017-ci ildə tarixin bəzi elementlərini bəşəriyyətə qarşı cinayət kimi qiymətləndirsə də, rəsmi üzr istəməkdən çəkindi və əlcəzairliləri keçmiş ədalətsizliklər üzərində çox durmamağa çağırdı. Əlcəzair parlamentinin üzvü Mohamed Arezki Ferrad Associated Press-ə bildirib ki, kompensasiya simvolik olmaqdan daha çox olmalıdır. O, Fransanın qarət etdiyi Əlcəzair artefaktlarının, o cümlədən Brestdə qalan 16-cı əsrə aid Baba Merzoug topunun hələ də qaytarılmadığını qeyd edib.

Karib Regionundan Gələn Çağırışlar

Noyabr ayının əvvəlində Guardian Karib dənizi regionunda da oxşar çağırışlar barədə məlumat vermişdi. Regionun köləlik təzminatları hərəkatına rəhbərlik edən təşkilatın nümayəndə heyəti bu məsələni müdafiə etmək üçün Birləşmiş Krallığa səfərə hazırlaşırdı.

Karib hökumətləri də müstəmləkəçiliyin və quldarlığın davamlı irsinin tanınmasını, habelə keçmiş müstəmləkəçilərdən tam rəsmi üzr və müəyyən maliyyə təzminatı formaları daxil olmaqla, reparativ ədalətin təmin edilməsini tələb edirlər.

24 saat