Alimlər daxili GPS-ə malik naməlum canlının qədim maqnit fosillərini aşkar etdi

Quşlar və dəniz tısbağaları kimi heyvanlar maqnitoresepsiya adlanan "bioloji GPS"dən istifadə edərək naviqasiya edirlər. Bir çox canlı növü Yerin maqnit sahəsinə qoşulmaq üçün bu qeyri-adi üsuldan faydalansa da, prosesin əsas mexanizmləri elm adamları tərəfindən hələ də tam araşdırılmayıb. Bu səbəbdən, Kembric Universiteti və Helmholtz-Zentrum Berlin alimləri okean diblərindəki kiçik qədim fossilləri öyrənərək maqnitoresepsiya haqqında daha dərindən məlumat əldə etməyi qarşılarına məqsəd qoyublar. Tədqiqatçılar apardıqları araşdırmalar nəticəsində bu maqnitofossillərin həqiqətən də maqnitoresepsiya qabiliyyətinə malik olduğunu aşkar ediblər. 97 milyon il əvvələ aid çöküntülərdə tapılan bu fossillər, heyvanların çox uzun müddət ərzində planetimizdə bu cür naviqasiya etdiyinə dair ilk birbaşa elmi sübut ola bilər. Kembric Yer Elmləri Departamentindən tədqiqatın həmtədqiqatçısı Rich Harrison açıqlamasında bildirib ki, "bu maqnitofossilləri yaradan canlı növü nə olursa olsun, indi əminliklə bilirik ki, o, yüksək dəqiqliklə naviqasiya etmək qabiliyyətinə malik olub."

Yeni hiss etmə qabiliyyəti

Tədqiqatçılar obyektlərin daxili strukturlarını maqnit sahələrindən istifadə edərək vizuallaşdırmağa imkan verən innovativ bir texnika – maqnit tomoqrafiyası tətbiq ediblər. Əvvəllər alimlər yeni aşkar edilmişlər kimi daha böyük maqnitofossillərin daxili hissələrinə nüfuz etməkdə çətinlik çəkirdilər, çünki standart rentgen şüaları xarici təbəqələri keçə bilmirdi. Bu səbəbdən, tədqiqatın həmmüəllifi, Almaniyanın Maks Plank İnstitutundan Claire Donnelly, bu yeni texnikanı maqnitofossillərin içərisinə nəzər salmaq üçün xüsusi olaraq inkişaf etdirib. Məsələn, bakteriyaların istifadə etdiyi maqnit reseptorları ilə müqayisədə bu fossillər xeyli böyük ölçülərə malik olduğundan, tədqiqatçılar onları "nəhəng maqnitofossillər" adlandırırlar. Donnelly öz açıqlamasında bu kəşfi belə şərh edib: "Daxili maqnit strukturunu maqnit tomoqrafiyası ilə xəritələməyimiz artıq özlüyündə möhtəşəm bir nəticə idi, lakin nəticələrin milyonlarla il əvvəl yaşamış canlıların naviqasiya qabiliyyətlərinə işıq salması həqiqətən də çox həyəcanvericidir!" Komanda Donnellyin inkişaf etdirdiyi texnikanı Oksforddakı "Diamond X-ray" mərkəzində tətbiq edib. Onlar fırlanan elektronların yaratdığı kiçik maqnit sahələrinin – daha dəqiq desək, maqnit momentlərinin – tənzimlənməsinin, bu fossillərin aid olduğu heyvanlarda maqnitoresepsiya qabiliyyətinə işarə etdiyini müəyyən ediblər. Donnellyin laboratoriyasının doktorantı Jeffrey Neethirajan da bu nailiyyətdən məmnunluğunu ifadə edərək deyib: "Metodumuzun təbii nümunələrin öyrənilməsində ilk dəfə istifadə olunduğunu görmək fantastik bir hissdir."

Sirli canlı

Maraqlıdır ki, komanda bu fossillərin maqnitoresepsiya vasitəsilə naviqasiyaya dəlalət etdiyini düşünsə də, onları hansı heyvanların yaratdığını hələ də dəqiq bilmirlər. Harrison qeyd edib ki, "bu, bizə okeanlarda kifayət qədər yayılmış, çoxsaylı fosil qalıqları qoya bilən miqrasiya edən bir heyvan növü axtarmalı olduğumuzu göstərir." Harrisonun fərziyyəsinə görə, ilanbalıqları bu sirli canlı üçün yaxşı namizəd ola bilər, çünki onlar təxminən 100 milyon il əvvəl inkişaf ediblər və bütün dünyadakı su yollarında uğurla naviqasiya edə bilirlər. Harrison vurğulayıb ki, "nəhəng maqnitofossillər heyvanların əsas bakterial maqnitoresepsiyanı yüksək ixtisaslaşmış, GPS-ə bənzər naviqasiya sistemlərinə necə çevirməsinin izlənməsində mühüm bir addımdır." Tədqiqat haqqında məqalə oktyabrın 20-də "Nature" jurnalında dərc edilib.

24 saat