Qanquranda Sector 37D-də yaşayan Pradeep Pacxaury özünün Nissan Sunny avtomobilini “əla vəziyyətdə” hesab edir. Lakin o, maşınını Delxiyə aparsa, müsadirə ediləcəyindən qorxduğu üçün son vaxtlar qarajda saxlayır. Pacxaury bildirir ki, avtomobil yaxşı işlək vəziyyətdədir və onun üçün vaxtında çirklənməyə nəzarət (PUC) sertifikatı da var. “2015-ci ildə avtomobili alanda 15 illik birdəfəlik yol vergisini də ödəmişdim. Bütün normalara riayət etməyimə baxmayaraq, avtomobilimi paytaxt bölgəsində idarə edə bilmirəm. Sistem məni
köhnə avtomobillərim üçün mənalı bir qiymət almadan yeni maşın almağa məcbur edir” deyən Pacxaury, avtomobillərin sadəcə yaşlarına görə deyil, buraxdıqları qazlara və işlək vəziyyətlərinə görə qiymətləndirilməli, onların taleyinin bu meyarlarla müəyyən edilməli olduğunu vurğulayır.
Köhnə avtomobillərin taleyi: Sahiblərin etirazı
Hindistan Milli Yaşıl Tribunalının (NGT) 2015-ci il qərarı və Ali Məhkəmənin sonrakı hökmlərinə əsasən, yaşı 10 ildən çox olan dizel və 15 ildən çox olan benzinli nəqliyyat vasitələri "yüksək çirkləndirici" və ömrünü bitirmiş (EOL) hesab edilərək yollardan çıxarılmalıdır. Delxi hökuməti iyulun 1-dən bu cür avtomobillərə yanacaq verilməyəcəyini və yollarda görüldükdə müsadirə olunacağını elan etmişdi. Lakin tətbiq çətinliklərlə üzləşdi. Müxtəlif ştatlarda qeyri-ardıcıl icra müddətləri kimi logistik problemlər və hələ də işlək vəziyyətdə olan avtomobillərdən ayrılmağın yaratdığı emosional gərginlik bu qaydaların qeyri-populyar olmasına səbəb oldu.
Ətraf mühit qərarı və problemli tətbiqi
Cümə axşamı hökumət ictimaiyyətin narahatlığını nəzərə alaraq bu qərardan geri çəkildi. Lakin Noida polisi iyulun 1-dən 4-dək təkbaşına 76 ömrünü bitirmiş nəqliyyat vasitəsini müsadirə etdi. Delxidə isə iyulun 3-dək təxminən 90 avtomobil ələ keçirildi. Hələlik siyasi qərar qəbul edilməsə də, Qautam Budh Naqar, Qaziabad, Qanquranda, Faridabad və Sonipatın daxil olduğu beş yüksək sıxlıqlı paytaxt bölgəsi rayonundan ömrünü bitirmiş avtomobillərin çıxarılması və ya daşınması üçün son tarix 1 noyabr olaraq qalır. Regionun qalan rayonlarının isə 2026-cı ilin aprelinə qədər əhatə olunması planlaşdırılır. Bu vəziyyət
ətraf mühitin qorunması məqsədini çətinləşdirir.
Maddi yük və sentimental dəyər
Bu qərar isə Pacxaury kimi bir çox avtomobil sahibini,
köhnə avtomobillərində heç bir problem olmasa da, yeni bir maşına – məsələn, yeni bir Nissan Sunny-nin 20 lakh rupidən çox olacağı təxmin edilir – yenidən investisiya qoymaq zərurəti ilə qarşı-qarşıya qoyaraq narahat edir.
Böyük Noidanın Qaur Siti sakinidir və İT mütəxəssisi olan Sapan Raştoqi qeyd edir ki, “qayda fərdi reallıqlara, xüsusilə pandemiya dövründə minimum istifadə olunmuş və hələ də yol üçün yararlı olan nəqliyyat vasitələrinə qarşı kor görünür.” Onun dizel mühərrikli Renault Duster avtomobili təxminən doqquz ildə cəmi 52 min kilometr yol qət edib. “Kovid illərində onu demək olar ki, istifadə etmədik. Lakin ofisə getməkdən tutmuş Racastan və Himaçaldakı səyahətlərimizə qədər bir çox xatirələr yığdıq. Bu sadəcə bir avtomobil deyil, ailə tariximizin bir hissəsidir,” o əlavə edir.
Noidanın Sektor 51-də yaşayan Sanjeev Kumara məxsus ağ rəngli, 14 illik benzin mühərrikli Volkswagen Vento cəmi 58 min kilometr yol qət edib. Kumar deyir ki, “maşın yaxşı saxlanılıb. Hissələrini dəyişmişəm, müntəzəm olaraq servis xidməti göstərmişəm. Hətta bir dəfə az qala ölümlə nəticələnəcək qəzada ailəmin həyatını xilas edib.” Kumar ailə səyahəti zamanı Şaharanpura gedərkən sükan arxasında yuxuya gedib və maşının təhlükəli şəkildə fırlandığını hiss edib, lakin avtomobil aşmadan dayanıb. “O gün ölə bilərdik. Amma maşın bizi qorudu. İndi isə mənə onu atmağım deyilir,” o kədərlə bildirir.
Siyasət ətraf mühitə yox, istehsalçılara fayda verir?
Noida və Qanquranda indi demək olar ki, 3 lakh (
Hindistanda yüz minə bərabər olan say vahidi) nəqliyyat vasitəsi ömrünü bitirmiş (EOL) adlandırılır – təkcə Noidada 40 min dizel və 1.68 lakh benzinli, Qanquranda isə 98 mindən çox (əksəriyyəti dizel) avtomobil var. Bu ilin mart ayına qədər Delxidə yaşı ötmüş nəqliyyat vasitələrinin sayı 60 lakhı keçmişdi. Nəqliyyat vasitələrinin texniki vəziyyətinə əsaslanan istifadə müddəti uzatılması və ya geri alış proqramları olmadığı üçün, bu siyasət insanları avtomobillərini EOL məhdudiyyətləri olmayan ştatlara köçürməyə və ya dəyərinin cüzi bir hissəsinə satmağa məcbur edir. Bu arada, Delxi-NCR-də qadağan olunmuş
köhnə avtomobillərin Karnataka, Racastan və ya Bihar kimi ştatlarda fəaliyyətini davam etdirməsi ironiyadır, bu da sadəcə çirklənməni başqa yerə ötürür.
Böyük Noidanın qərbində yaşayan Sumil Calota bu yaxınlarda 2016-cı il istehsalı Maruti Suzuki Ertiga avtomobilini Karnataka ştatındakı bir alıcıya satıb, çünki orada EOL qaydaları hələ tətbiq olunmur. “Maşın mükəmməl vəziyyətdə idi,” o deyir. “Amma gələn il tamamilə dəyərsiz olacaqdı. Mənim başqa seçimim yox idi.” O, indi bir neçə lakh əlavə dəyəri olan yeni Kia Carens sifariş edib. “Bu, bizim kimi orta təbəqə ailələri üçün yükdür. Bu qayda
ətraf mühitə yox, avtomobil istehsalçılarına kömək edir.”
Mütəxəssislər bildirirlər ki,
köhnə avtomobillər daha çox çirklənməyə səbəb ola bilsə də, mövcud siyasət avtomobillərin vəziyyətini və ya emissiya testlərini nəzərə almır. Mərkəzi Yol Tədqiqat İnstitutunun (CRRI) bir alimi deyir: “Paytaxt bölgəsində ömrünü bitirmiş nəqliyyat vasitələrinin çirklənmə səviyyələrini təcrid edən konkret elmi araşdırma yoxdur. Yaşa əsaslanan ümumi qadağalar, vəziyyətə görə yoxlamalar olmadan, əsl çirkləndiriciləri nəzərdən qaçıra bilər.” Bu, həm də avtomobil sahibləri arasında əsas şikayət məqamıdır. Bu isə
ətraf mühit üçün daha ədalətli bir yanaşmanın zəruriliyini göstərir.
Alternativ yanaşmalar və sahiblərin tələbləri
Böyük Noidada yaşayan və Mahindra Scorpio avtomobilinin gələn il 10 illik həddə çatacaq olan Alok Singh soruşur: “Nəyə görə avtomobili yaxşı baxılmış və PUC sertifikatına uyğun olan bir sahibini cəzalandırmalıyıq? Bu,
köhnə avtomobillərlə bağlı atılan yanlış bir addımdır.” O əlavə edir: “Bəzi yeni avtomobillər laqeydlik ucbatından daha çox çirklənməyə səbəb olur. Biz səhv hədəfi seçmişik.” Singh təxmin edir ki, Scorpionu dəyişmək ona 20 lakh rupiyə başa gələcək, hazırkı avtomobili isə çətin ki 2 lakh rupi edər. “Maaşla yaşayan bir insan bunu necə ödəyə bilər? Heç bir subsidiya, heç bir kompensasiya yoxdur. Bu, sadəcə pis siyasət deyil, həm də kasıblara qarşıdır.” Bir çoxları kimi, o da ümumi qadağalar tətbiq etmək əvəzinə, ictimai nəqliyyatı gücləndirməyi və sərt texniki vəziyyət yoxlamalarını həyata keçirməyi daha davamlı bir yanaşma kimi müdafiə edir.
24 saat
