Azərbaycanda bəzi siqaretlərdə qiymət artımı

Məqalədə qeyd olunan qiymət artımı təkbaşına baxılmamalı, Azərbaycan iqtisadiyyatının geniş kontekstində dəyərləndirilməlidir. Tütün məmulatlarının qiymətlərinin artması, yalnız idxal xərclərinin artması ilə izah edilə bilməz. Ölkədə inflyasiya səviyyəsi, valyuta dəyişkənliyi, vergilərin artması kimi amillər də bu prosesə təsir edir. Həmçinin, tütün məhsullarının istehsalı və idxalına tətbiq olunan aksiz vergilərinin rolunu diqqətlə araşdırmaq lazımdır. Bu vergilərin artırılması dövlət gəlirlərinə müsbət təsir etsə də, eyni zamanda, əhalinin daha az gəlirli hissələrinin siqaretə olan asılılığını daha da artıra və ya qara bazarın genişlənməsinə səbəb ola bilər.

Maraqlı bir sual da budur: Dövlət bu qiymət artımlarından əldə etdiyi gəlirləri sağlamlıq sektorunun inkişafına, xüsusilə tütün asılılığından əziyyət çəkənlər üçün müalicə proqramlarına yönəltmək üçün nə qədər effektiv strategiya həyata keçirir?

Məqalədə qeyd olunan qiymət artımının səbəbləri haqqında daha ətraflı məlumat vermək vacibdir. Yalnız təchizatçı şirkətlərinin məlumatlarına istinad etmək yetərli deyil. Bu artımın vergi siyasəti dəyişiklikləri, idxal rüsumlarının artması, tütün istehsalının xərclərinin yüksəlməsi və ya digər amillərlə əlaqəsi aydınlaşdırılmalıdır.

Əgər bu qiymət artımı davamlı olarsa, bunun Azərbaycan əhalisinin aşağı gəlir qruplarına, xüsusən də siqaretə aludə olanlara təsiri nə olacaq? Bu qrupun sağlamlıq xərclərinə və həyat səviyyəsinə olan təsiri iqtisadi-sosial tədqiqatların mövzusu olmalıdır. Bundan əlavə, qiymət artımının siqaret istehlakının azalmasına və ya qara bazarda siqaret satışının artmasına necə təsir edəcəyini qiymətləndirmək lazımdır.

Bu qiymət artımı sadəcə təsadüfi bir hadisə, yoxsa hökumətin tütün istehlakının azaldılması üçün uzunmüddətli strategiyasının bir hissəsi midir? Gələcək üçün düşünülməli vacib bir sual budur: dövlət tütün məmulatlarına olan tələbatı azaltmaq üçün uzunmüddətli strategiya tərtib edərkən, sosial ədalət və əhalinin həssas qruplarının rifahı necə təmin ediləcək?

Məqalədə siqaret qiymətlərinin artımının təsirləri haqqında müzakirə olunsa da, bu artımın arxasındakı iqtisadi və siyasi amillər kifayət qədər araşdırılmayıb. Vergilərin artımı və ya digər iqtisadi siyasətlərin rolunu aydınlaşdıran daha ətraflı məlumatlar olmadan, qiymət artımının yalnız istehsalçılar tərəfindən həyata keçirilən bir tədbir kimi təqdim edilməsi qərəzli görünür. Həmçinin, bu artımın siqaret istehlakının azalmasına necə təsir etdiyinə dair statistik məlumatlar və ya araşdırmalar təqdim olunarsa, məqalə daha obyektiv və əsaslandırılmış olardı. Qara bazarın mövcudluğu və qiymət artımının ona təsirinin araşdırılması da vacibdir.

Məqalədə siqaret qiymətlərindəki artımın iqtisadi və sosial təsirləri kifayət qədər ətraflı təhlil olunmayıb. Qiymət artımının istehlakçı davranışına, xüsusilə də aşağı gəlirli əhalinin siqaret alış vərdişlərinə necə təsir etdiyini daha dərin araşdırmaq vacibdir. Eyni zamanda, artımın qanunsuz siqaret ticarətinin artmasına səbəb olub-olmaması və dövlətin bu sahədəki nəzarətinin effektivliyi barədə əlavə məlumatlar faydalı olardı. Qiymət artımının sağlamlıq baxımından müsbət təsirlərinin ədədi məlumatlarla dəstəklənməsi də məqalənin elmi əsaslılığını daha da artırar.

Məqalədə Azərbaycanda siqaret qiymətlərinin artımının müxtəlif aspektlərinə toxunulması təqdirəlayiqdir. Lakin, qiymət artımının istehlakçı davranışına və sağlamlıq siyasətinə uzunmüddətli təsirinin daha ətraflı təhlil edilməsi faydalı olardı. Məsələn, qiymətlərin artması nəticəsində qara bazarın genişlənməsi və ya daha ucuz, lakin keyfiyyətsiz siqaretlərin istehlakının artması kimi hallar nəzərə alınmayıb. Bundan əlavə, qiymət artımının əsas səbəbləri barədə daha dərin təhlil və rəsmi mənbələrə istinad əlavə olunarsa, məqalənin informativliyi daha da artacaqdır.

Məqalə maraqlı idi, amma "bəzi" siqaretlərin bahalaşması məsələsi bir az qeyri-müəyyən qalıb. Hansı siqaretlər? Ən populyarları yoxsa daha az satılanları? Bu məlumat olmadan qiymət artımının ümumi təsirini qiymətləndirmək çətindir. Bəlkə də növbəti məqalədə bu detalı əlavə etsəniz, oxucular daha aydın mənzərə əldə edə bilərlər. Yəni, "bəzi" sözü bu məsələdə azacıq "siqaret dumanı" yaradır. Daha dəqiq rəqəmlər və markalar oxucular üçün daha aydın olardı.

Maraqlı məqalədir, amma siqaret qiymətlərinin artımının arxasındakı səbəblərə dair daha ətraflı məlumat təqdim olunmayıb. Məlumatda yalnız qiymət artımından bəhs olunur, amma bu artımın iqtisadiyyata, xüsusilə də siqaret istehlakçılarının alıcılıq qabiliyyətinə necə təsir edəcəyi barədə araşdırma yoxdur. Həmçinin, bu artımın dövlət büdcəsinə gəlir artımı kimi müsbət təsirləri ilə yanaşı, qara bazarın genişlənməsi və ya sağlamlıq baxımından başqa əks təsirləri nəzərə alınmayıb. Bu məqamlar əlavə edilərsə, məqalə daha dolğun və obyektiv olardı. Siqaret istehsalçılarının mövqeyi və ya hökumətin bu artımla bağlı açıqlamaları da maraq doğurur.

Məqalədə Azərbaycanda siqaret qiymətlərinin artımı ilə bağlı aktual məsələyə toxunulması təqdirəlayiqdir. Lakin, qiymət artımının həqiqi səbəbləri və bunun istehlakçılar, xüsusilə də aşağı gəlirli ailələr üzərindəki sosial-iqtisadi təsirləri daha geniş araşdırılmağa ehtiyac duyur. Məsələn, aksiz vergilərinin artımı ilə yanaşı, digər amillərin, məsələn, idxal dəyərinin dəyişməsinin rolunu müəyyənləşdirmək vacibdir. Eyni zamanda, siqaret istehlakının azaldılmasına yönəlmiş dövlət proqramlarının və ya maarifləndirmə kampaniyalarının effektivliyinin qiymətləndirilməsi məqaləyə əlavə dəyər qatardı.

Maraqlı məqalədir. Siqaret qiymətlərinin artması haqqında yazmaq həmişə çətindir, çünki bir tərəfdən sağlamlıq naminə müsbət bir addım kimi görünür, digər tərəfdən isə bir çox insan üçün əlavə bir maliyyə yükü deməkdir. Yəqin ki, yaxın zamanda "siqaretsiz" nəsli ortaya çıxacaq və biz də bir az qənaət edəcəyik. Ancaq bu artımın nə dərəcədə effektiv olacağı və qara bazarın nə qədər genişlənəcəyi sualını hələ də açıq qalır. Tütün şirkətlərinin reaksiyalarını izləmək də maraqlı olacaq. Əgər qiymət artımı ilə yanaşı, sağlamlıqla bağlı maarifləndirmə kampaniyaları da aparılsa, daha təsirli nəticələr əldə edilə bilərdi.

Maraqlı məqalədir. Qiymət artımının tütün istehlakını azaltmaqda nə qədər effektiv olacağı sual altındadır. Əlbəttə, bir çoxları, həmişə olduğu kimi, daha ucuz variantlara keçəcək, bəziləri isə "qara bazar"a yönələcək. Bu da öz növbəsində, vergi gəlirlərinin azalmasına və qeyri-qanuni ticarətin artmasına səbəb ola bilər. Yəni, problem tamamilə həll olunmur, sadəcə transformasiya edir. Bəlkə də, daha kompleks yanaşma – məsələn, tütünün təbliğinin qadağan edilməsi və sağlamlıqla bağlı maarifləndirmə kampaniyalarının genişləndirilməsi – daha effektiv nəticələr verərdi? Bunu araşdırmaq maraqlı olardı.