BMT TŞ Qəzza planını təsdiqlədi: Qarışıq reaksiyalar

Dünyanın bir çox ölkəsi BMT Təhlükəsizlik Şurası qətnaməsinin qəbul edilməsini alqışlayıb. Bu qətnamə Qəzzada sülh planının əsas müddəalarını dəstəkləyir.

Çərşənbə axşamı qeydə alınan reaksiyalar BMT Təhlükəsizlik Şurasının Qəzzada müvəqqəti administrasiya və Fələstin dövlətçiliyinə “etibarlı yol” təsəvvür edən Beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvəsinə mandat verən qətnaməni təsdiqləməsindən sonra yaranıb.

Qətnamənin lehinə 13 səs verilib və veto haqqından istifadə edilməyib. Lakin Rusiya və Çin səsvermədə bitərəf qalıblar. Onlar bunu planın Fələstin tərəfinin iştirakının olmaması və bəzi məqamların qeyri-müəyyənliyi ilə izah ediblər.

Gərgin danışıqlar nəticəsində bir neçə dəfə yenidən işlənən mətn, İsrail və HƏMAS arasında atəşkəsə yol açan 20 bəndlik sülh planını səlahiyyətləndirib. Atəşkəs oktyabrın 10-da qüvvəyə minib.

Həmçinin sənəd İsrail, Misir və yeni təlim keçmiş Fələstin polisi ilə birgə sərhəd ərazilərini təmin etmək və ərazini silahsızlaşdırmaq üçün fəaliyyət göstərəcək Beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvəsinin (BSQ) yaradılmasına icazə verir.

Bu qətnamə həmçinin 2027-ci ilin sonuna qədər mandatı olan, ABŞ prezidenti Donald Trampın rəhbərlik edəcəyi nəzərdə tutulan Qəzza üçün müvəqqəti idarəetmə orqanı olan “sülh şurası”nın formalaşdırılmasına icazə verir.

BMT Təhlükəsizlik Şurası qətnaməsində gələcək Fələstin dövləti də qeyd olunur, lakin mürəkkəb dildə və təfərrüatlar çatışmır.

Dünyanın əksər ölkələri bu irəliləyişi müsbət qarşılasalar da, hazırda Qəzzanı idarə edən, lakin qətnamə ilə hər hansı idarəetmə rolundan kənarlaşdırılan HƏMAS daha az həvəsli idi.

HƏMAS-ın Reaksiyası

Fələstinli qrup qətnaməni rədd edərək, onun “Qəzza zolağına xalqımızın və qruplaşmalarımızın rədd etdiyi beynəlxalq himayə mexanizmi tətbiq etdiyini” bildirib.

HƏMAS-ın bəyanatında deyilir: “Beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvəsini Qəzza zolağında müqaviməti silahsızlandırmaq daxil olmaqla vəzifə və rollarla təyin etmək, onun bitərəfliyini pozur və onu [İsrail] işğalının xeyrinə münaqişədə tərəfə çevirir”.

HƏMAS həmçinin planın fələstinlilərin siyasi və humanitar tələblərinə cavab vermədiyini bildirib.

İsrailin Mövqeyi

Baş nazir Binyamin Netanyahunun ofisi sosial mediada verdiyi bəyanatda qətnamənin təsdiqinin “sülh və rifaha” səbəb olacağını, çünki “Qəzzanın tam silahsızlaşdırılması, tərksilah edilməsi və radikallaşmanın aradan qaldırılması” üzərində dayandığını qeyd edib.

“Bu, İsrailin və onun qonşularının daha da inteqrasiyasına, eləcə də ABŞ prezidenti Donald Trampın ilk səlahiyyət müddətində bəzi ərəb dövlətlərinin İsraillə münasibətləri normallaşdırdığı İbrahim Sazişlərinin genişlənməsinə səbəb olacaq”, – bəyanatda deyilib.

“Biz bütün əsir götürülən şəxslərin gecikmədən qaytarılmasını və HƏMAS-ın Qəzza üzərindəki hökmranlığına son qoyma prosesinə başlamağı gözləyirik”, – deyə əlavə edilib.

Fələstin Muxtariyyəti

Fələstin Muxtariyyəti bildirib ki, BMT Təhlükəsizlik Şurası qətnaməsi Fələstin xalqının “öz müqəddəratını təyin etmək və müstəqil dövlətlərini qurmaq hüququnu”, həmçinin Qəzzaya maneəsiz yardım axınını təsdiqləyir.

Fələstin Xarici İşlər Nazirliyi “bu qətnamənin yerindəcə dərhal həyata keçirilməsinin təxirəsalınmaz zərurətini” vurğulayaraq, “normal həyatın bərpasını təmin etməyi, Qəzza zolağındakı xalqımızı qorumağı” və “köçkünlüyün qarşısını almağı” tələb edib.

Nazirlik həmçinin “işğalçı qüvvələrin tamamilə çıxarılmasını” və planın “yenidənqurmaya imkan verəcək, iki dövlət həllini zəiflətməyə son qoyacaq və ilhaqın qarşısını alacaq şəkildə həyata keçirilməsini” təkid edib.

Çinin Mövqeyi

Çin səsvermədə bitərəf qaldığını bildirib, buna səbəb Qəzzanın Fələstin idarəçiliyi və iki dövlət həlli ilə bağlı qeyri-müəyyənlik olub.

Pekin nümayəndəsi Fu Conq daha sonra verdiyi bəyanatda bildirib ki, layihə qətnaməsi “çoxsaylı mühüm məsələlərdə”, o cümlədən çoxmillətli qüvvənin miqyası və strukturu ilə bağlı “qeyri-müəyyəndir”.

Fransanın Dəstəyi

Fransa “davam edən sülh səylərini dəstəkləmək” və “əhalinin ən təxirəsalınmaz ehtiyaclarını” ödəmək, o cümlədən humanitar yardımın çatdırılması və HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması üçün BMT Təhlükəsizlik Şurası qətnaməsinə səs verdiyini bildirib.

Rusiyanın Narazılığı

Rusiyanın BMT-dəki səfiri Vassili Nebenzya bildirib ki, ölkəsi səsvermədə bitərəf qalıb, çünki plan Fələstin tərəfinin iştirakını kənarda qoyur.

O qeyd edib ki, Beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvəsi “Ramallahın mövqeyini və fikrini nəzərə almadan tamamilə müstəqil hərəkət edə biləcək”.

“Əsas məsələ odur ki, bu sənəd ABŞ-ın İsraildə, işğal olunmuş Fələstin ərazisində həyata keçirdiyi hədsiz eksperimentlər üçün bir pərdəyə çevrilməməlidir”, – deyə Nebenzya əlavə edib.

Rusiyalı diplomat bildirib: “Bu, Qəzza zolağının İordan çayının qərb sahilindən ayrılmasını möhkəmləndirə bilər. Bu, müstəmləkə təcrübələrini xatırladır”.

Birləşmiş Krallığın Töhfəsi

Birləşmiş Krallıq fələstinlilər və israillilər üçün ABŞ planını irəli sürmək məqsədilə BMT qətnaməsinə səs verdiyini bildirib və çoxmillətli qüvvənin təcili yerləşdirilməsinin, bütün keçidlərin açılmasının və Qəzzaya maneəsiz yardımın çatdırılmasının vacibliyini vurğulayıb.

Xarici İşlər naziri Yvette Kuper deyib: “İndi bütün keçidləri açmaq, məhdudiyyətləri aradan qaldırmaq və Qəzzanı yardımla təmin etmək üçün təcili tədbirlər görməliyik. Və israillilər və fələstinlilər üçün yanaşı sülh və təhlükəsizliklə iki dövlət həlli üçün irəliləyişi davam etdirməliyik.”

Amerika Birləşmiş Ştatlarının Bəyanatı

ABŞ prezidenti Donald Tramp qətnamənin təsdiqini tarixi bir nailiyyət kimi qiymətləndirib və təklifi dəstəkləyənləri tərifləyib. O, Truth Social-da yazıb: “Bu, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının tarixində ən böyük təsdiqlərdən biri kimi yadda qalacaq, bütün dünyada daha da sülhə gətirib çıxaracaq və həqiqi tarixi miqyasda bir an olacaq”.

O, İsrailə, HƏMAS-a və ya fələstinlilərə heç bir istinad etməyib.

İndoneziyanın Dəstəyi

İndoneziya qətnaməni alqışlayaraq, onun “münaqişənin həlli və davamlı sülhə” üstünlük verdiyini vurğulayıb. Həmçinin münaqişənin həllində və sülh prosesində “bütün tərəflərin, xüsusilə Fələstin Muxtariyyətinin iştirakının, eləcə də razılaşdırılmış beynəlxalq hüquq və parametrlərə uyğun olaraq iki dövlət həllini həyata keçirmək üçün sülhməramlı qüvvələrə aydın BMT mandatının” vacibliyini qeyd edib.

Cakarta əvvəllər Qəzzaya 20.000-ə qədər personal göndərməyə hazır olduğunu bildirib. Diplomatiya bu cür məsələlərdə həlledici rol oynayır.

24 saat