Gündəm 06.07.2025

BRICS 2025: Si Cinpin ilk dəfə Pekin sammitinə niyə qatılmır

BRICS 2025: Si Cinpin ilk dəfə Pekin sammitinə niyə qatılmır

BRICS Sammiti Braziliyada: Si Tszinpinin Yoxluğu və Yeni Geosiyasi Landşaft

Braziliyada böyük inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlardan ibarət BRICS qrupunun liderlər sammiti başlayıb. Lakin təşkilatın ən güclü üzvü Çinin yüksək səviyyəli lideri iclasda iştirak etmir. Bir on ildən çox hakimiyyətdə olmasına baxmayaraq, qlobal güc balansını yenidən formalaşdırmaq məqsədilə BRICS-i öz siyasətinin mərkəzinə çevirən Çin lideri Si Tszinpin builki illik liderlər toplantısında iştirak etməyəcək. Si Tszinpinin Rio-de-Janeyroda keçirilən iki günlük sammitdə iştirak etməməsi, akronimini ilk üzvləri Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin və Cənubi Afrikadan alan və 2024-cü ildən etibarən Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Efiopiya, İndoneziya və İranı da əhatə edən BRICS üçün kritik bir məqama təsadüf edir. Bəzi üzv ölkələr ABŞ prezidenti Donald Tramp tərəfindən tətbiq ediləcək ABŞ tarifləri ilə bağlı iyulun 9-dək danışıqlar aparmaq üçün son tarixlə üz-üzədir. Həmçinin, Trampın ABŞ-ın ticarət əlaqələrini kökündən dəyişdirməsinin səbəb olduğu qlobal iqtisadi qeyri-müəyyənliklə üzləşirlər ki, bu da qrupu həmrəylik nümayiş etdirmək üçün daha çox təzyiq altında qoyur. Si Tszinpinin yoxluğu Çin üçün ABŞ-a sabit bir alternativ lider imicini nümayiş etdirmək üçün əsas fürsəti əldən vermək deməkdir. Bu, Pekinin uzun müddət Qlobal Cənuba yaymaq istədiyi bir imicdir. Bu imic son vaxtlar Trampın “Əvvəlcə Amerika” siyasətinə keçidi və ABŞ-ın keçən ay İsraillə birlikdə İranın nüvə obyektlərini bombalamaq qərarı ilə daha da yüksəlmişdi. Lakin müşahidəçilərin fikrincə, Çin liderinin iştirak etməmək – əvəzinə ikinci ən yüksək səlahiyyətli şəxs Li Çianqı göndərmək – qərarı Pekinin BRICS-ə verdiyi əhəmiyyəti azaltması və ya Qərb güclərini tarazlaşdıracaq qruplar qurmaq niyyətinin azalması demək deyil.

Sammitin İştirakçıları və Gözləntilər

Sinqapur Milli Universitetinin dosenti Çonq Ja İan bildirib ki, "BRICS Pekinin ABŞ müttəfiqləri tərəfindən mühasirəyə alınmamasını təmin etmək səylərinin tərkib hissəsidir." Lakin Çonq əlavə edib ki, Trampın vəzifədə olması ilə bu təzyiq azala bilər, çünki ABŞ prezidenti hətta əsas tərəfdaşlarla belə münasibətləri dəyişib. Si Tszinpin üçün isə daxili iqtisadiyyatın idarə edilməsinə diqqət yetirdiyi üçün BRICS "ən böyük prioriteti" olmaya bilər. O qeyd edib ki, Pekin builki sammitdə böyük irəliləyişlərə dair aşağı gözləntilərə sahib ola bilər. Si Tszinpin Rioya gəlməyən yeganə dövlət başçısı deyil. Qrupun Çin liderinə ən yaxın müttəfiqi, Rusiyanın Vladimir Putini də 2023-cü ildə Cənubi Afrikada keçirilən BRICS toplantısında olduğu kimi, yalnız video bağlantı vasitəsilə iştirak edəcək. Braziliya da Cənubi Afrika kimi Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin imzalayıcısıdır və buna görə də Ukraynadakı müharibə cinayətləri ilə bağlı məhkəmənin ittihamı əsasında Putini həbs etməyə borclu olacaq. İki qlobal ağırçəkinin yoxluğu Hindistanın Baş Naziri Narendra Modi üçün geniş diqqət mərkəzi yaradır, o, sammit və dövlət səfəri üçün Braziliyaya səfər edəcək. Cənubi Afrika prezidenti Siril Ramaphosa da sammitdə iştirak edəcək. Bəzi yeni üzvlər hələ planlarını açıqlamayıblar, baxmayaraq ki, Cənub-Şərqi Asiyanın ən böyük iqtisadiyyatı bu ilin əvvəlində rəsmən BRICS-ə qoşulduqdan sonra İndoneziyanın Prabovo Subianto Rioga gələcək. Qrupa qoşulmaq arzusunda olan bəzi tərəfdaş ölkələr də nümayəndə heyətləri göndərəcəklər. Səudiyyə Ərəbistanının tam üzv olmaq dəvətini qəbul edib-etmədiyi ilə bağlı qeyri-müəyyənlik qalır.

Çinin Daxili Prioritetləri və BRICSə Baxışı

Si Tszinpinin yoxluğunun Braziliya prezidenti Luiz İnasiu Lula da Silva üçün təsiri, Çin liderinin noyabr ayında G20 sammiti və dövlət səfəri üçün Braziliyaya səfəri zamanı Lula ilə bir sıra əməkdaşlıq müqavilələri imzalaması ilə azala bilər. Braziliya lideri may ayında Moskvadakı hərbi paradda Si Tszinpin ilə birlikdə iştirak etdikdən sonra Çini də ziyarət etmişdi. Müşahidəçilərin fikrincə, bu son diplomatiya, builki sammitdə böyük irəliləyişlərə dair aşağı gözləntilər və daxili məsələlərə artan diqqət Si Tszinpinin etibarlı ikinci komandiri Li Çianqı göndərmək qərarına təsir edən əsas amillərdir. Çin ABŞ ilə ticarət mübahisələri səbəbindən ciddi iqtisadi problemlərlə üzləşir və onun liderləri bu il gözlənilən əsas siyasi konklavdan əvvəlki beş il üçün yol xəritəsi cızmaqla məşğuldurlar. Honq Konq Universitetinin dosenti Brayan Vonqun sözlərinə görə, Rioda Li Pekin və BRICS-in əsas neft ixrac edən üzvləri arasında enerji əlaqələrini gücləndirmək, eyni zamanda qrup daxilində ticarət üçün Çinin offşor və rəqəmsal valyutasının daha geniş istifadəsini təşviq etməklə məşğul olacaq. Vonq əlavə edib ki, Si Tszinpinin yoxluğu BRICS-ə qarşı bir sayğısızlıq kimi şərh edilməməlidir. Vonq genişləndirilmiş qrup üçün istifadə etdiyi termin olan "BRICS+"da, "istər Çin-Rusiya tərəfdaşlığı, istərsə də Pekinin Qlobal Cənubun iddia edilən liderliyini proyekt etmək arzusu olsun, Si Tszinpinin xarici siyasət dünyagörüşü ilə rezonans doğuran çox şey var" deyib.

BRICSin Rolu və Gələcək Hədəfləri

2009-cu ildə Braziliya, Rusiya, Hindistan və Çinin iqtisadi koalisiyası kimi fəaliyyətə başlayan BRICS, bir il sonra Cənubi Afrika qoşulduqdan sonra özünü G7 (Yeddilər Qrupu) böyük inkişaf etmiş iqtisadiyyatlara Qlobal Cənubun cavabı kimi mövqeləndirir. Ölkələr gücün daha çox paylandığı "çoxqütblü dünya" üçün artan təzyiqlər göstərdikcə və Pekin ilə Moskva Qərblə dərinləşən gərginliklərlə yanaşı beynəlxalq nüfuzlarını gücləndirməyə çalışdıqca, qrupun əhəmiyyəti daha da artmışdır. Lakin BRICS-in tərkibi – müxtəlif siyasi və iqtisadi sistemlərə malik ölkələrin qarışığı, üstəlik onların bəzən bir-biri ilə olan mübahisələri – və onun son genişlənməsi qrupun səmərəli olmaq üçün həddən artıq idarəolunmaz olmasına dair tənqidlərə səbəb olmuşdur. Fərqli qrupun Qərbdən fərqli vahid bir səslə danışmaq cəhdləri tez-tez əks fikirlərə bataqlığında ilişib qalır. Keçən ay qrupun üzvü İrana qarşı hərbi zərbələrlə bağlı verilən bir bəyanatda "ciddi narahatlıq" ifadə edilsə də, zərbələri həyata keçirən iki ölkə – ABŞ və İsrail konkret olaraq adlandırılmamışdı. Buna baxmayaraq, ABŞ ölkələrin ticarət və maliyyələrini milli valyutalara – və dollardan uzaqlaşdırmağa yönələn bir məsələni necə müzakirə etdiklərini diqqətlə izləyəcək. Bu de-dollarlaşma, ABŞ tərəfindən ağır sanksiyalara məruz qalan Rusiya və İran kimi üzv ölkələr üçün xüsusilə cəlbedicidir. Bu ilin əvvəlində, Braziliyanın ev sahibliyi dövrünün məqsədləri arasında, Lula "zəiflikləri və xərcləri azaltmaq" üçün "ödəniş seçimlərini artırmağı" da qeyd etmişdi. Rusiya keçən il klubun ev sahibliyini etdiyi zaman unikal transsərhəd ödəniş sisteminin inkişafını təşviq etmişdi. Lakin danışıqlar masasında "BRICS valyutası" kimi yüksək bir məqsədin olması ehtimalı azdır – Lula tərəfindən 2023-cü ildə irəli sürülən bu fikir, digər BRICS liderləri tərəfindən qrupun prioriteti kimi qəbul edilməsə də, Trampın qəzəbini cəlb etmişdi. ABŞ prezidenti yanvarda "görünüşdə düşmən" BRICS ölkələrini, əgər BRICS valyutasını dəstəkləsələr və ya "qüdrətli ABŞ dollarını" əvəz etmək üçün başqa bir valyutanı dəstəkləsələr, "100% tariflər" tətbiq etməklə hədələmişdi. Ölkələr Rioda toplaşarkən, müşahidəçilər, Çinin aparıcı üzv olduğu, lakin ABŞ-ın qlobal iqtisadi nüfuzunun hələ də böyük təsirə malik olduğu bir qrup toplantısında liderlərin milli valyutaların istifadəsini nə dərəcədə qətiyyətlə təşviq etdiklərini izləyəcəklər.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Əfsanə Muradova
24.07.2025 02:03
Si Cinpinin iştirak etməməsinin BRICS-in gələcək inkişafına potensial təsiri barədə əsaslı bir təhlil üçün, yalnız Çinin daxili siyasi vəziyyətini deyil, həm də BRICS ölkələri arasındakı iqtisadi və geosiyasi əlaqələrin dinamizmini nəzərə almaq vacibdir. Bu hadisənin qlobal siyasi landşaftında, xüsusilə də ABŞ-Çin münasibətlərinin fonunda, uzunmüddətli nəticələrini proqnozlaşdırmaq üçün hansı əsas amilləri nəzərə almaq lazımdır?
Arif Qarayev
23.07.2025 23:17
Məqalədə qaldırılan suallar həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Si Cinpinin sammitdə iştirak etməməsinin arxasında duran səbəblərin təhlili vacibdir. Lakin, "protokol məsələsi" kimi səthi bir izahı tamamilə rədd etmək tezdir. Çin hökumətinin rəsmi açıqlamalarını və Si Cinpinin digər beynəlxalq tədbirlərdəki iştirak tarixçəsini nəzərə alaraq, bu hadisəni daha geniş kontekstdə araşdırmaq vacibdir. Mümkündür ki, məqalədə qeyd olunan səbəblər əsas rol oynamış, lakin eyni zamanda, Si Cinpinin bu qərarı daxili siyasi vəziyyət, qlobal iqtisadi perspektivlər, və ya BRICS-in gələcək strateji istiqaməti ilə bağlı digər amillərə də bağlıdır. Yəni, tək bir səbəb deyil, bir neçə amilin kompleks birləşməsi nəzərə alınmalıdır. Bu amilləri daha ətraflı təhlil etmədən qəti bir nəticəyə gəlmək tələsiklik olardı.
Nazim Sadıqov
22.07.2025 19:54
Məqalədə Si Cinpinin BRICS sammitinə qatılmamasının səbəblərinin araşdırılması maraqlıdır. Lakin, təhlil daha geniş geosiyasi kontekstdə, xüsusilə Çinin artan beynəlxalq roluna və BRICS-in gələcək inkişafına olan təsirinə toxunmadan qısadır. Si Cinpinin iştirakının olmaması BRICS-in daxili dinamikasını və üzvlər arasındakı güc balansını necə dəyişdirə bilər? Bundan əlavə, məqalədə qeyd olunan səbəblərin hansının daha çox önəm kəsb etdiyini dəqiq müəyyən etmək üçün daha ətraflı sübutlar təqdim etmək faydalı olardı. Çünki tək bir səbəb əsas götürülərək qənaətə gəlmək kifayət deyil.
Nabat Kərimova
22.07.2025 17:02
Maraqlı bir yazı. Si Cinpinin bu ilki BRICS sammitinə qatılmamasının səbəbləri haqqında müxtəlif təhlillər təqdim edirsiniz. Lakin, yazıda BRICS-in özünün daxili dinamikası və gələcək perspektivlərinə dair daha geniş bir təhlilə yer verilməməsi diqqətimi çəkdi. Məsələn, BRICS-in genişlənməsi siyasi və iqtisadi nəticələrə necə təsir edəcək? Bu genişlənmənin BRICS ölkələri arasında mövcud olan güc balansında dəyişikliyə səbəb olma ehtimalı varmı? Si Cinpinin iştirakının olmamasının bu dinamikaya necə təsir edə biləcəyi barədə daha ətraflı müzakirə faydalı olardı. Həmçinin, yazıdakı iddiaların dəstəklənməsi üçün əlavə mənbələrə istinad edilməsi, analizə daha güclü əsas verərdi.
Qurban Balayev
22.07.2025 15:15
Məqalə BRICS-in 2025-ci il sammitinə Si Cinpinin qatılmamasının səbəblərini araşdırır, lakin BRICS özü haqqında daha ətraflı məlumat verilməməsi təəssüf doğurur. BRICS-in iqtisadi və geosiyasi potensialının tam təhlili, Si Cinpinin iştirakının olmaması kontekstində daha yaxşı başa düşülməyə imkan verərdi. Misal üçün, BRICS-in daxili münaqişələri, üzv ölkələr arasında iqtisadi fərqlər və qlobal təsirinin həqiqi miqyası bu hadisənin əhəmiyyətini daha dolğun şəkildə izah edə bilərdi. Si Cinpinin qatılmamasının yalnız şəxsi səbəblərdən deyil, həm də bu qurumun daxili dinamikalarından irəli gələn daha dərin amillərlə əlaqəli olmasının ehtimalı nəzərə alınmalıdır.
Orxan Qurbanov
22.07.2025 14:15
Maraqlı bir məqalədir. Si Cinpinin sammitdə iştirak etməməsi, BRICS-in daxili dinamika və qlobal siyasətdəki rolunun nə qədər mürəkkəb olduğunu göstərir. Məqalədə qeyd olunan səbəblərin əsaslılığına şübhə etmirəm, amma bu, həm də Pekinin BRICS-ə olan strateji yanaşmasında mümkün dəyişikliklərin əlaməti ola bilər, yoxsa sadəcə bir protokol məsələsidirmi? BRICS genişlənməsi fonunda, belə kiçik detalların da çox böyük siyasi əhəmiyyət daşıya biləcəyini nəzərə alaraq, daha çox analitik təhlil tələb olunur. Bəlkə də, Si Cinpin qatılmamaqla, həmkarlarına özünə daha çox vaxt ayırmağı və ya yeni bir poker stratejisi hazırlamağı məsləhət görmüşdür. Əlbəttə, bu, yalnız bir zarafatdır, amma BRICS-in gələcəyinin proqnozlaşdırılması həqiqətən də çətindir.
Emil Nəsibov
22.07.2025 12:34
Maraqlı bir məqalədir, amma BRICS-in genişlənməsinin Pekin sammitində Si Cinpinin iştirakının olmaması ilə birbaşa əlaqəli olduğunu düşünmək üçün əsaslı sübutlar təqdim edilməyib. Si Cinpinin iştirak etməməsinin səbəbləri haqqında irəli sürülən fərziyyələr daha ətraflı araşdırılmağa ehtiyac duyur. Xüsusilə də, Çinin qlobal iqtisadi siyasətindəki dəyişikliklərin və ya daxili siyasi amillərin bu qərarı necə təsir etdiyini araşdırmaq lazımdır. BRICS-in gələcəyi üçün bu sammitin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, Si Cinpinin qərarının uzunmüddətli təsirlərinə dair daha dərin bir təhlil istərdim. Digər BRICS üzvlərinin bu qərara reaksiyaları və gələcək əməkdaşlığa təsiri də məqalədə daha geniş işıqlandırılmalı idi.
Zülfiyyə Kazımova
22.07.2025 12:06
The article's assertion that Xi Jinping's absence from the Beijing summit signifies a weakening of the BRICS initiative is a hasty conclusion. While his absence is notable, it's crucial to consider alternative explanations beyond a decline in Chinese commitment. Internal political considerations within China, or unforeseen scheduling conflicts relating to other critical state matters, could equally account for this. Furthermore, the article needs to provide more substantial evidence to support its claim of a weakening BRICS bloc. Economic indicators, membership engagement data, and actual policy outputs from the organization would be necessary to build a more convincing argument. Focusing solely on the absence of a single leader risks overlooking the larger, more complex dynamics at play within the BRICS framework.
Anar Məmmədli
22.07.2025 09:04
Maraqlı bir məqalə. Si Cinpinin BRICS sammitinə qatılmamasının səbəblərinə dair müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürülür, ancaq bu hadisənin BRICS-in gələcəyinə olan təsirini tam olaraq qiymətləndirmək hələ çox erkən görünür. Pekin sammitinin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, Si Cinpinin iştirak etməməsinin BRICS-in daxili dinamika və qlobal siyasi nüfuzuna nə dərəcədə təsir edəcəyi gələcək illərdə aydınlaşacaq. Bəlkə də bu, BRICS-in qeyri-rəsmi liderinin dəyişməsinin əvvəlidir? Və ya sadəcə, çox önəmli bir qolf turniri var idi? Maraqlıdır...
Ülvi Kərimov
22.07.2025 05:22
Məqalədə Si Cinpinin BRICS sammitində iştirak etməməsinin mümkün səbəbləri araşdırılır. Lakin, təhlil, Çinin BRICS-ə olan strateji yanaşmasının dərinliyinə yetmir. Si Cinpinin iştirakının olmaması, Çinin regional və qlobal təsirinin genişləndirilməsinə yönəlmiş uzunmüddətli strategiyası ilə necə əlaqəlidir? Sammitdə onun yerini tutan nümayəndənin səlahiyyətləri və qəbul ediləcək qərarlara təsiri nə dərəcədə olacaq? Məlumatda BRICS-in daxili dinamikası və üzvlər arasında mövcud olan fərqli maraqlar kifayət qədər əks olunmayıb. Bu amillərin Si Cinpinin qərarına necə təsir etdiyini daha ətraflı araşdırmaq vacibdir. Bundan əlavə, məqalənin Si Cinpinin gələcək BRICS sammitlərinə qatılma ehtimalına dair proqnozları dəlillərlə daha yaxşı əsaslandırılmalıdır.

Şərh Yaz