Danışıq razılaşmasından iki gün sonra İsrail Beyrut ətrafına zərbə endirdi

Beyrutun cənub ətraflarına İsrailin hücumu, Livan prezidentinin ölkəsinin İsrailin təzyiq kampaniyasına boyun əyərək danışıqlara razı olduğunu elan etməsindən cəmi iki gün sonra baş verib. Livan Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, İsrail noyabrın 23-də, bazar günü həyata keçirdiyi hücumda beş nəfəri öldürüb, 28 nəfəri yaralayıb. Hücumun paytaxtın Haret Hreik məhəlləsində Hizbullahın qərargah rəisi Heytəm Əli Təbatabayini hədəf aldığı bildirilir. Son həftələrdə İsrail rəsmiləri və mediası Livan əleyhinə yeni gərginliyin artması barədə xəbərdarlıq edərək, Hizbullahın yenidən qruplaşdığını və silahlandığını iddia edir. Bu arada, Livan hökuməti ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə İsrailin təzyiqi altında qalıb. Hər iki ölkə Livanı Hizbullahı silahsızlaşdırmaq və İsrail rəsmiləri ilə birbaşa danışıqlara başlamaq üçün daha sürətli hərəkət etməyə çağırır.

İsrailin Hərbi Üstünlüyü

Livan rəhbərliyi, ölkə daxilində bu məsələnin mübahisəli olmasına baxmayaraq, İsrail ilə dolayı danışıqlar aparmaqda israrlı idi. İsrailin Beyrut ətrafına hücumundan cəmi iki gün əvvəl Livan prezidenti Jozef Aun bu məsələyə toxunub. Ötən ilki müharibədə böyük ziyan görmüş cənub şəhəri Tir-dən cümə günü danışan Aun: "Livan dövləti, sərhədlərarası təcavüzlərə daimi son qoyulması üçün bir çərçivə yaradacaq BMT, ABŞ və ya birgə beynəlxalq himayədarlıq altında hər hansı bir razılaşma üçün danışıqlara hazırdır," – deyə bildirib. Aun danışıqların birbaşa olub-olmayacağını açıq şəkildə bildirməsə də, analitiklər Əl-Cəzirəyə İsrailin son hücumlarının danışıqlarda maraqlı olmadığını göstərdiyini söylədilər. Atlantik Şurasının qeyri-rezident baş elmi işçisi Nikolas Blanford Əl-Cəzirəyə verdiyi müsahibədə deyib: "İsrail hazırda hərbi cəhətdən üstünlüyə malikdir və ciddi danışıqlarda maraqlı görünmür." O əlavə edib: "Onlar Hizbullaha qarşı gündəlik hücumlar həyata keçirməkdən məmnundurlar... Livan mövcud şəraitdə əlindən gələni edir, lakin düşünmürəm ki, bu mərhələdə İsrail tərəfində istəkli bir danışıq partnyoru var." Görünən atəşkəsə baxmayaraq, İsrail son günlərdə Livanın cənubunda və Bəqa vadisində hücumlarını intensivləşdirib. Ötən həftə Livanın ən böyük Fələstin qaçqın düşərgəsinə edilən İsrail zərbəsi nəticəsində ən azı 13 nəfər həlak olub. Bu hücumda əsasən uşaqlar ölüb və bu, keçən ilin noyabrında atəşkəs elan olunduğundan bəri tək bir zərbədə ən yüksək ölüm sayı idi. BMT-nin məlumatına görə, İsrail o vaxtdan bəri Livanda 127-si mülki şəxs olmaqla, 300-dən çox insanı öldürüb. Atəşkəsə baxmayaraq, İsrail Livan ərazisində ən azı beş nöqtəni işğal etməyə davam edir. Hizbullaha yaxın Livanlı jurnalist Qassem Kassir Əl-Cəzirəyə bildirib: "Problem ondadır ki, İsrail hazırda danışıqlarda maraqlı deyil. O, Hizbullahı ləğv etmək və ya Livan ordusunu partiya ilə toqquşmaya sövq etmək istəyir. Aun və ya [Baş nazir Nəvvaf] Salam danışıqlar barədə danışdıqca, İsrail təcavüzünü artırır."

İsrail Yaxşı Niyyət Nümayiş Etdirməlidir

Bazar günkü hücum, aylardan bəri Beyrutun cənub ətraflarına edilən ilk hücumdur və əgər Təbatabayinin sui-qəsdi təsdiqlənsə, atəşkəsdən bəri öldürülən ən yüksək rütbəli Hizbullah hədəfini qeyd edəcək. Hücum həmçinin, Roma Papası XIV Leonun ölkəyə planlaşdırılan səfərindən bir həftə əvvəl və Livanın 82-ci müstəqillik gününü sakitcə qeyd etməsindən bir gün sonra baş verib. ABŞ və İsrail rəsmiləri Livana, əgər Hizbullahı silahsızlaşdırmaq üçün daha sürətli hərəkət etməsə, gərginliyin artacağı barədə xəbərdarlıq ediblər. 2025-ci ilin avqust ayında Livan Nazirlər Kabineti, Livan Silahlı Qüvvələrinin (LAF) Hizbullahı silahsızlaşdırması və qrupun silahlarını dövlətin nəzarətinə alması planını təsdiqləyib. Hizbullah isə bu addımın İsrailə xidmət etdiyini deyərək silahlarından imtina etməkdən imtina edib. Buna baxmayaraq, Livan ordusu bəzi ABŞ rəsmiləri tərəfindən Hizbullahı silahsızlaşdırmaqda çox yavaş hərəkət etdiyinə görə tənqid olunub. Analitiklər deyirlər ki, Livan hökuməti də bu mübahisəli məsələdə siyasi konsensus əldə edə bilmədiyi üçün tənqid edilib. Lakin analitiklərin fikrincə, İsrailin hərəkətləri Livan hökumətinin səylərini sarsıdır. Livan Nazirlər Kabineti Hizbullahı silahsızlaşdırma planını təsdiqlədikdən sonra, ABŞ-ın xüsusi elçisi Tom Barrack İsrail ordusunun hücumlarını dayandırması və Livan ərazisindən qoşunlarını çıxarması üçün İsraili ziyarət edib. Lakin o, əliboş qayıdıb. ABŞ, LAF-ın İsraili tənqid edən bəyanat yaymasından sonra, Livan ordusunun başçısı Rodolf Haykalın Vaşinqtona planlaşdırılan səfərini ləğv edib. Haykal daha əvvəl İsrail hücumlarını dayandırana qədər Hizbullahı silahsızlaşdırmaq üzrə LAF əməliyyatlarının dayandırılmasını təklif etmişdi. Beynəlxalq Böhran Qrupunun Livan üzrə baş analitiki David Vud Əl-Cəzirəyə deyib: "Əgər İsrail danışıqlara daxil olmaq və uğur qazanmaq istəyirsə, yaxşı niyyət nümayiş etdirməlidir. Bunun yolları isə ən azından Livan ərazisinə hücumları azaltmaq və ya cənubdakı bəzi nöqtələrdən çıxmaq olardı. Onlar konsensusun inkişafı üçün müsbət dinamika yarada bilərdilər."

Hizbullahın Qarşısındakı Seçimlər

Ötən ilin noyabrında əldə edilən atəşkəsdən bəri Hizbullah, İsrail hücumlarına yalnız bir dəfə cavab verib. Yeni baş katib Naim Qassem rəhbərliyi altında qrup, böyük ölçüdə təmkin nümayiş etdirib. Bununla belə, Livanda qrupun tezliklə taktikasını dəyişə biləcəyinə dair narahatlıqlar var. Blanford deyib: "Şübhəsiz ki, İsraillilərə qarşı, təkcə bu günkü hücuma görə deyil, ümumiyyətlə, cavab zərbəsi endirmək əhval-ruhiyyəsi var. Lakin onlar yaxşı bilirlər ki, bunu etsələr, İsrail gərginliyi artıracaq və Livanda heç kim Hizbullaha buna görə təşəkkür etməyəcək." İsrailin hərbi üstünlüyü və ABŞ-ın dəstəyi Hizbullah və Livan dövlətini az seçim qarşısında qoyur. Hazırda Livanda İsrail ilə danışıqlar və Hizbullahın silahsızlaşdırılması məsələsi mübahisəlidir. Analitiklər deyirlər ki, ölkədə bir çoxları birbaşa danışıqlara qəti şəkildə qarşı çıxsa da, hökumət 2022-ci ildə İsrail və Livan arasında əldə edilmiş dəniz sazişinə bənzər dolayı danışıqlara başlamağa hazır olduğunu bildirib. Hizbullah tərəfdarları da daxil olmaqla, Livanda bir çoxları İsrailin qoşunlarını cənubi Livandan çıxarmasına və sərhədi demarkasiya etməsinə açıq olardı. Yenidən artan münaqişəni isə heç kim alqışlamır, bu da diplomatik həll yolunun daha çox üstün tutulduğunu göstərir. Lakin analitiklər deyirlər ki, bu, İsrailin bağladığı müxtəlif atəşkəs sazişləri də daxil olmaqla, imzaladığı razılaşmalara hörmət etməsini tələb edəcək. İsrail bu sazişləri dəfələrlə pozub. Vud deyib: "Atəşkəsdən bəri gördüyümüz odur ki, İsrail sözlərdən çox, hərəkətləri ilə danışır. [Danışıqların] əleyhdarları İsrailin Livanda, Suriyada və Qəzzada davranışlarına işarə edərək deyə bilərlər ki, İsrail öz razılaşmalarına bağlı deyil."

24 saat