Dendiasın Egey hüququ boğur

Yunanıstan Ege Adalarını Hərbiləşdirməyə Davam Edir: Türkiyədən Sərt Etiraz

Yunanıstanın müdafiə naziri Nikos Dendias beynəlxalq müqavilələrə zidd olaraq Ege adalarıYunanıstan" başlıqlı forumda çıxış edərkən bildirib ki, "Ege, minlərlə olmasa da, yüzlərlə adada yerləşən mobil raketlərlə qorunacaq. Egedə dənizi qurudan nəzarət altına alacağıq". Lakin hazırda qüvvədə olan 1914-cü il Altı Dövlət Qərarı, 1923-cü il Lozan Müqaviləsi və 1947-ci il Paris Müqaviləsi Şərqi Ege adalarıYunanıstana hüquqi öhdəliklər və məsuliyyətlər yükləyir.

Ankara Nəyi Vurğulayır?

Türkiyə ilə Yunanıstan arasında əsas problemlər kontinental şelf, ərazi suları, Uçuş Məlumat Bölgəsi (FIR) xətti, mübahisəli bölgələr, Qərbi Trakyadakı türk azlığına qarşı hüquq pozuntuları və adaların silahlandırılmasıdır. Türkiyə Şərqi Ege adaları

Anlaşmaların Əsas Müddəaları

Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin sənədlərə əsaslanan qiymətləndirməsinə görə, Şərqi Ege adaları

• 1914-cü il Altı Dövlət Qərarı: Limni, Semadirek, Midilli, Sakız, Sisam, Nikaria adaları və bu tarixdə Yunanıstanın işğalı altında olan digər adalar silahsızlaşdırılmaq şərtilə Yunanıstanın hakimiyyətinə buraxılıb.
• 1923-cü il Lozan Sülh Müqaviləsi: 12-ci maddəsində 1914-cü il qərarına istinad edilərək bu qərar təsdiqlənib. 13-cü maddədə Midilli, Sakız, Sisam və Nikarianın; Müqaviləyə əlavə Boğazlar Konvensiyasında isə Limni və Semadirekin necə silahsızlaşdırılacağı tənzimlənib.
• 1936-cı il Montrö Boğazlar Konvensiyası: Lozan Boğazlar Konvensiyasının müvafiq müddəalarını əvəz edib. Konvensiyada Limni və Semadirekin silahlandırıla biləcəyinə dair bir maddə yoxdur.
• 1947-ci il Paris Sülh Müqaviləsi: Meis və 12 Adalar silahsızlaşdırılmaq şərtilə Yunanıstana buraxılıb.

Yunanıstanın Beynəlxalq Öhdəlikləri Pozması

Bu müqavilələr hazırda qüvvədədir və Yunanıstanı hüquqi cəhətdən məcbur edir. Yunanıstan beynəlxalq hüquqa və Türkiyənin etirazlarına baxmayaraq, müqavilə öhdəliklərini pozaraq 1960-cı illərdən bəri Ege adalarıYunanıstan qarşısında, BMT və NATO kimi beynəlxalq platformalarda etiraz edərək hüquqi mövqeyini qeydə alıb.

Ekspertlərin Mövqeyi

Təqaüdçü səfir Uluç Özülker bu vəziyyəti düşmənçilik xarakterli və az qala müharibə elanına bərabər bir mövqe kimi qiymətləndirib. Özülker qeyd edib ki, Türkiyənin 12 milin müharibə səbəbi olduğu xəbərdarlığı ortadadır. Buna baxmayaraq, yeni sistemlər, PUA-lar, raketlər deyərək adaları donatmaq çağırışı qəbuledilməzdir və onun tətbiqi Yunanıstan üçün mali və texniki cəhətdən real deyil. Özülker, Yunanıstanın Türkiyə ilə bir münaqişədə xüsusilə yaxın adaları 24 saat ərzində itirməsinin qaçılmaz olacağını vurğulayıb. Türkiyənin bu məsələdə hüquqi cəhətdən 100 faiz haqlı olduğunu da bildirib.

Professor İlter Turan (İstanbul Bilgi Universiteti) bunu yaxşı qonşuluq əlaqələrinin və qarşılıqlı etimadın vacib olduğu bir dövrdə dostyana hesab edilməsi mümkün olmayan bir hərəkət kimi xarakterizə edib. Turan, Türkiyənin hava gücünün təsirini azaltmaq istəyinin anlaşıldığını, lakin Türkiyənin bu bölgədə Yunanıstanın öz hava gücünü istifadə etməsinin qarşısını alacaq ciddi imkanlara malik olduğunu vurğulayıb.

DEHUKAM Baş Araşdırmaçısı Prof. Dr. Yücel Acer isə bildirib ki, Yunanıstan hərbi xərclərini beynəlxalq hüququ açıq şəkildə pozaraq həyata keçirir. Türkiyə BMT-yə göndərdiyi iki məktubda, Yunanıstanın silahlandırma fəaliyyətini davam etdirməsi halında, Lozan Müqaviləsinin bəzi Şərqi Ege adaları üzərində Yunanıstan suverenliyini quran müddəalarını dayandıra biləcəyini qeyd edib. Bu vəziyyət Türkiyəyə, sayı 18-ə çatan və Lozan Müqaviləsində adları sadalanan Şərqi Ege adaları üzərindəki suverenlik məsələsinin Yunanıstan ilə yenidən müzakirə edilməsini tələb etmək hüququ verəcəkdir.

Tarixi Kontekst və Boğazönü Adaları

"Boğaz önü" adaları adlandırılan Limni və Semadirek Yunanıstan adaları ilə Türkiyə adaları olan Gökçeada və Bozcaada, Boğazlarla birlikdə Lozan Müqaviləsinin 4-cü maddəsi ilə hərbiləşdirilməmiş zona elan edilib. Türkiyə 1936-cı ildən etibarən Montrö Konvensiyasına əsaslanaraq Türk Boğazlarını və Boğazönü adalarını silahlandırıb. Yunanıstan da bu çərçivədə Limni və Semadirek adalarını silahlandırma hüququna sahib olduğunu iddia edir. Lakin Türkiyə Konvensiyada bu adaların silahlandırılması ilə bağlı hökm olmadığını bildirir.

12 Adalar Qrupu və Coğrafi Məlumat

12 Adalar olaraq adlandırılan adalar qrupuna Astypalaia (İstanbulya), Halki (Herke), Kalymnos (Kilimli), Karpathos (Kerpe), Kasos (Kaşot), Kos (İstanköy), Leros (İleriye), Nisyros (İncirli), Patmos (Batnaz), Rhodes (Rodos), Symi (Sömbeki), Tilos (İlyaki) daxildir.

Yunanıstanın ən böyük beş adası və sahələri aşağıdakı kimidir: Krit (8 min 336 kvadratkilometr), Eğriboz (3 min 665 kvadratkilometr), Midilli (Min 630 kvadratkilometr), Rodos (Min 398 kvadratkilometr) və Sakız adası (842 kvadratkilometr). Türkiyənin etirazına baxmayaraq silahlandırılan adalar arasında Midilli, Rodos və Sakız adası da yer alır.

BMT-dəki Etirazlar

Türkiyə Yunanıstanın mövqeyini 2021-ci ilin iyul və sentyabr aylarında iki məktubla BMT Baş Assambleyası və BMT Təhlükəsizlik Şurasının diqqətinə çatdırıb. Hər iki məktub BMT Hüquq Məsələləri İdarəsinin Okeanlar və Dəniz Hüququ Departamentinin qeydlərinə daxil edilib.

24 saat