Georgia Sakin Evə Düşən Gökdaşının Sirri Açıldı
Georgia Dövlət Universiteti ABŞ-ın bu ştatında iyunun 26-da evin damına düşərək ora ciddi ziyan vuran
gökdaşı ilə bağlı tədqiqatlarını başa çatdırıb. Universitetdən verilən açıqlamaya görə,
gökdaşının təxminən 4,56 milyard il əvvəl yarandığı müəyyən edilib. Bu o deməkdir ki, o,
Yer kürəsindən təxminən 20 milyon il daha yaşlıdır.
Səmada İşıqlı Cismin Tədqiqatı
Müəyyən edilib ki,
gökdaşı parçası milyardlarla il əvvələ,
Yer kürəsinin yaranmasından da əvvəlki dövrə aiddir. Georgia Universitetinin geologiya professoru Skot Harris bu maraqlı hadisə haqqında Fox News Digital-ə ətraflı məlumat verib. Professor Harris bildirib ki, bir çox insan səmada parlaq "od topunu" müşahidə edib. Meteorit parçası Mars ilə Yupiter arasındakı asteroid qurşağından gələrək iyunun 26-da Atlanta yaxınlığında
Yer kürəsinə düşüb. Hadisədən dərhal sonra məlumat alan Harris, parçanın evə daxil olduğu yeri araşdırmaq üçün çardağa gedib.
Evin Damına Düşən Gökdaşının Fəsadları
Professor Harris qeyd edib ki, ev sahibi damdakı dəlikdən xəbərdar olsa da,
gökdaşının havalandırma kanalını tamamilə deşdiyini, kanalın bir tərəfindən girib digər tərəfindən çıxdığını, izolyasiya materialını dağıtdığını və daha sonra 3 metrlik maili tavanı keçərək döşəmədə təxminən 1,5 santimetrlik kiçik bir krater əmələ gətirdiyini anlamayıb. Harris
gökdaşının döşəmədə qoyduğu izin "böyük bir albalı pomidoru ölçüsündə" olduğunu bildirib. O əlavə edib: "Bu parça o qədər sərt zərbə ilə düşüb ki, bir hissəsi sanki iri çəkiclə vurulmuş kimi toz halına gəlib."
Professorun sözlərinə görə,
gökdaşı Yer kürəsi atmosferinə daxil olarkən qısa müddət ərzində səs baryerini keçib. Harris vurğulayıb ki, "bu obyektlər 4,56 milyard il əvvəl yaranmış orijinal maddələrə əsaslanır." O, bu parçaların planetlərin formalaşmasından dərhal əvvələ aid olduğunu və qaya planetlərinin əsas təməl daşlarını təşkil etdiyini bildirib. Bu səbəbdən də elm adamları bu cür meteoritləri araşdıraraq
Günəş sisteminin ilkin dövrlərində baş verən prosesləri anlamağa çalışırlar. Qeyd edək ki,
Yer kürəsinin yaşının təxminən 4,54 milyard il olduğu qəbul edilir.
Elm Dünyasının Qiymətləndirməsi
Harris bu qədər kiçik bir parçanın heç kim üçün təhlükə yaratmadığını, lakin elm adamlarının meteoritlərin
Yer kürəsinə düşmə dinamikasını araşdırmaq istədiyini vurğulayıb. Məqsəd, "böyük bir fəlakətə səbəb ola biləcək riskləri qiymətləndirməkdir." Professor əlavə edib: "Bu kiçik obyekt üçün narahat olmağa ehtiyac yoxdur, lakin bu materialların Günəş sistemində haradan gəldiyini və kiçik hissələrin dinamikasını anlamaq, daha böyük olanların mövqeyini və gələcək riskləri anlamaq üçün vacibdir."
24 saat
Oxucu Şərhləri
Tarixdə oxşar hadisələrə nəzər salsaq, Yerdə müxtəlif dövrlərdə gökdaşlarının düşdüyü və böyük dəyişikliklərə səbəb olduğu məlumdur. Məsələn, təxminən 66 milyon il əvvəl baş vermiş K-Pg (Kretase-Paleogen) nəsli kəsilməsinə səbəb olduğu güman edilən Çiksulub (Chicxulub) asteroidinin Yuykatan yarımadasına düşməsi buna ən bariz nümunədir. Bu hadisə, dinozavrların yox olmasına və yeni canlı növlərinin, o cümlədən məməlilərin təkamülünə yol açdı.
Hazırkı hadisənin Çiksulubla müqayisədə fərqi ölçüsündədir. Məqalədə qeyd olunan gökdaşının bir evə ziyan vurması yerli səviyyədə böyük hadisə olsa da, planetar miqyasda bir ekoloji fəlakətə səbəb olacaq qədər böyük kütləyə sahib görünmür. Lakin keçmişdəki kimi böyük miqyaslı hadisələrdən dərs çıxarmaq olar: bu cür hadisələr kainatın dinamik təbiətini və Yer kürəsinin bu dinamikadan necə təsirləndiyini göstərir. Həmçinin, bu cür hadisələrin fəlakətə çevrilməməsi üçün kosmik obyektləri izləmə və onların potensial təhlükələrini qiymətləndirmə sistemlərinin vacibliyini də vurğulayır. Georgia sakininin evə düşən gökdaşı, bu mövzuda bir araşdırmanın başlanğıcı ola bilər, amma planetar təhlükə mənasında, bu, yalnız yerli təsirə malik bir hadisədir.
Digər ölkələrdə, məsələn, Rusiya ərazisinə düşən Çelyabinsk meteoritinin 2013-cü ildəki hadisəsindən fərqli olaraq, bu hadisənin həm də şəxsi mülkiyyətə, konkret olaraq evə düşməsi daha çox diqqət çəkir. Elm adamlarının bu cür hadisələri tədqiq etməsi, planetimizin tarixi və Günəş sisteminin təkamülü haqqında dəyərli məlumatlar verir. Lakin bu gökdaşının əldə edilməsi və saxlanması ilə bağlı hüquqi və mülkiyyət məsələləri, eyni zamanda bunun qanunvericilikdə hansı yerdə durduğu barədə də düşünmək lazımdır. Belə nadir bir elmi dəyərə malik obyektin kimə məxsus olması sualı, mülkiyyət hüquqları və elmi tapıntıların ictimaiyyətə faydalı şəkildə təqdim olunması baxımından daha dərin təhlil tələb edir.
Qeyd olunan universitenin bu hadisəni araşdırması təqdirəlayiqdir, lakin bəs əgər bu gökdaşı ABŞ-ın digər bir ştatında deyil, məsələn, beynəlxalq sərhədlərin təyin olunmadığı bir ərazidə, ya da beynəlxalq sularda aşkar edilsəydi, onun hüquqi statusu necə müəyyən ediləcəkdi?
Georgia-dakı son hadisədə gökdaşının evin damına düşməsi və zərər verməsi, Tunguska hadisəsindən fərqli olaraq, daha lokal və insan məskunlaşmış ərazidə baş verməsi ilə seçilir. Bu, əhali sıx olan bölgələrdə belə hadisələrin nə qədər gözlənilməz və potensial təhlükəli ola biləcəyini göstərir. Tunguska hadisəsindən çıxarılan dərslərdən biri, Yerə yaxın kosmos obyektlərini izləmək və hədəfə almaq üçün texnologiyamızı inkişaf etdirməyin vacibliyidir. Georgia-dakı bu hadisənin tədqiqatları, müəyyən bir gökdaşının Yer kürəsindən daha yaşlı olması barədə məlumat verərək, bizim planetimizin və Günəş sistemimizin yaranma tarixi barədə elmi anlayışımızı daha da zənginləşdirir. Ancaq bu, həm də belə "sakit" ərazilərdə yaşayan insanlar üçün də riskin mövcud olduğunu göstərir. Bu hadisənin konkret hansı materialdan ibarət olduğu və hansı təsir radiusuna malik olduğu barədə əlavə məlumat olsaydı, bu paralelliyə daha dərinlik qatmaq olardı.
Bununla belə, bu hadisənin insan həyatına təsiri və bu cür təsadüflərin nə qədər nadir olduğu da diqqət çəkir. Evi ziyan vurmuş bu gökdaşı, kosmosdan gələn təhlükəsiz və ya zərərsiz bir hadisə olub-olmadığı sualını da ortaya çıxarır. Gökdaşlarının atmosferə daxil olarkən yanan hissəsi və yerə çatan hissəsi arasında fərq olduğu bilinir. Bu konkret gökdaşının hansı ölçüdə və hansı materialdan ibarət olduğu barədə daha ətraflı məlumat, həm də onun ətraf mühitə potensial təsirləri barədə daha dəqiq fikir verməyə kömək edə bilərdi. Məgər belə "təsadüfi" hadisələr, planetimizin kosmik qarşılıqlı təsirlər baxımından nə qədər həssas olduğunu göstərmirmi?
Şərh Yaz