ABŞ Ədliyyə Departamenti, Milli Kəşfiyyat Direktoru Tulsi Qabbardın keçmiş prezident Barak Obama və onun yüksək səviyyəli milli təhlükəsizlik və kəşfiyyat rəsmilərinin Tramp-Rusiya gizli sövdələşməsi iddialarının yaranmasında iştirakına dair açıqladığı dəlilləri qiymətləndirmək üçün xüsusi işçi qrupu yaradıb.
Ədliyyə Departamenti çərşənbə axşamı axşam saatlarında bu işçi qrupunun yaradıldığını elan edib. Qrup, Qabbardın son vaxtlar açıqladığı sənədlərdən irəli gələn potensial hüquqi addımları araşdıracaq. Həmin sənədlərdə Obama administrasiyası rəsmilərinin 2016-cı il prezident seçkilərinə təsir etmək üçün o zamankı namizəd ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiya ilə əməkdaşlıq etdiyi barədə hekayəni yaratmaq məqsədilə kəşfiyyat məlumatlarını "saxtalaşdırdığı" iddia edilir.
Ədliyyə Departamenti rəsmiləri bildiriblər ki, iddia edilən kəşfiyyat məlumatlarının "silahlandırılması" məsələsinə "son dərəcə ciddi" yanaşılır.
İşçi qrupu ilə tanış olan mənbənin Fox News Digital-a verdiyi məlumata görə, bütün məsələlər araşdırılır və heç bir ciddi ipucu nəzərdən qaçırılmayacaq.
Baş prokuror Pem Bondi deyib ki, Ədliyyə Departamenti "dostum Direktor Qabbardla işləməkdən qürur duyur və Amerika xalqı üçün hesabatlılığı təmin etməkdə onun tərəfdaşlığına görə minnətdarıq." Bondi əlavə edib: "Biz bu narahatedici açıqlamaları tamamilə araşdıracaq və ədaləti bərpa etmək üçün hər daşı çevirəcəyik."
Ədliyyə Departamentinin məlumatına görə, işçi qrupunda müstəntiqlər və prokurorlardan ibarət komandalar fəaliyyət göstərir. Onlar əsasən səhiyyə fırıldaqları, elektron pul köçürmə fırıldaqları, poçt fırıldaqları, bank fırıldaqları, çirkli pulların yuyulması və yalan bəyanatlar kimi "ən ağır fırıldaqçılıq fəaliyyətləri" ilə məşğul olanlara fokuslanacaqlar.
Tramp-Rusiya İddialarının Kəşfiyyat Fonu
Bu ayın əvvəlində Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Con Ratkliff keçmiş Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Con Brennana qarşı Federal Təhqiqatlar Bürosuna cinayət işinin qaldırılması üçün müraciət edib. Bu müraciət Ratkliff 2017-ci il Kəşfiyyat İcması Qiymətləndirməsinin (KIQ) yaradılması ilə bağlı "öyrənilmiş dərslər" hesabatını məxfiliyi ləğv etdikdən sonra edilib. 2017-ci il KIQ-də Rusiyanın 2016-cı il prezident seçkilərinə o zamankı namizəd ABŞ prezidenti Donald Trampa kömək etmək məqsədilə təsir göstərməyə çalışdığı iddia edilmişdi. Lakin araşdırma göstərdi ki, KIQ-nin hazırlanması prosesi tələsik aparılıb, "prosedur anomaliyaları" olub və rəsmilər kəşfiyyat məlumatları standartlarından yayınıblar. Fusion GPS tərəfindən sifariş edilən və Demokrat prezidentliyə namizəd Hillari Klintonun kampaniyası ilə Demokrat Milli Komitəsi tərəfindən maliyyələşdirilən – yoxlanılmamış və tamamilə qeyri-dəqiq iddialarla dolu anti-Tramp sənədləri geniş şəkildə etibarsız sayılır. Ötən həftəki araşdırma Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin karyera rəsmilərinin, xüsusilə də Obama dövrünün siyasi təyinatlı şəxsləri tərəfindən KIQ-nin yazılma prosesindəki siyasiləşməni ilk dəfə etiraf etmələri olub.
Federal Təhqiqatlar Bürosunun direktoru Kaş Patel cinayət işinin qaldırılmasına dair müraciəti qəbul edib və Brennana qarşı istintaqa başlayıb. Patel həmçinin keçmiş Federal Təhqiqatlar Bürosu direktoru Ceyms Kominin barəsində də cinayət işi açıb. Brennan və Kominin barəsindəki cinayət istintaqlarının tam miqyası bəlli deyil, lakin iki mənbə Federal Təhqiqatlar Bürosunun bu ikilinin qarşılıqlı əlaqələrini "sui-qəsd" kimi qiymətləndirdiyini, bunun da geniş miqyaslı prokurorluq variantları yarada biləcəyini bildirib. Federal Təhqiqatlar Bürosu və Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi şərh verməkdən imtina edib. Nə Brennan, nə də Komey Fox News Digital-ın şərh sorğusuna dərhal cavab verməyib.
Kəşfiyyat Məlumatlarının Saxtalaşdırılması İddiaları
Bir neçə gün sonra Qabbard 2016-cı il seçkilərində ABŞ prezidenti Donald Trampın Hillari Klintona qarşı qələbəsindən sonra, o zamankı Prezident Barak Obamanın və onun milli təhlükəsizlik qrupunun illər sürəcək Tramp-Rusiya gizli sövdələşməsi araşdırmasının əsasını necə qoyduğunu göstərən "əksər dəlilləri" aşkar edən sənədlərin məxfiliyini ləğv etdi. Qabbard bildirib ki, sənədlər Obama administrasiyası rəsmilərinin 2016-cı il prezident seçkilərinə Rusiyanın təsir etməyə çalışdığı barədə hekayəni yaratmaq üçün kəşfiyyat məlumatlarını "istehsal edərək siyasiləşdirdiyini" göstərib, baxmayaraq ki, kəşfiyyat icmasından gələn məlumatlar bunun əksini deyirdi. Yeni sənədlərdə keçmiş Prezident Barak Obama, onun Milli Təhlükəsizlik Şurasının yüksək səviyyəli rəsmiləri, o zamankı Milli Kəşfiyyat Direktoru Ceyms Klapper, o zamankı Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Con Brennan, o zamankı Milli Təhlükəsizlik Müşaviri Suzan Rays, o zamankı Dövlət Katibi Con Kerri, o zamankı Baş Prokuror Loretta Linç və o zamankı Federal Təhqiqatlar Bürosu direktorunun müavini Endryu MakKeyb də daxil olmaqla bir sıra şəxslərin adı çəkilir. Qabbard bazar ertəsi bu tapıntılarla bağlı Ədliyyə Departamentinə cinayət işinin qaldırılması üçün müraciət edib. Ədliyyə Departamenti rəsmiləri cinayət işinin kimə qarşı qaldırıldığı barədə əlavə məlumat verməyib.
Həmçinin, çərşənbə günü Qabbard məxfiliyi ləğv edilən sənədlər əsasında bildirdi ki, kəşfiyyat icmasının Rusiya prezidenti Vladimir Putinin 2016-cı il prezident seçkilərində ABŞ prezidenti Donald Trampın seçilməsinə kömək etmək istədiyinə dair heç bir birbaşa məlumatı yox idi. Lakin o zamankı Prezident Barak Obamanın "qeyri-adi" göstərişi ilə əksini bildirən "potensial qərəzli" və ya "qeyri-mümkün" kəşfiyyat məlumatları dərc edildi. Bu məlumat 2020-ci ildə Nümayəndələr Palatasının Daimi Kəşfiyyat Komitəsi tərəfindən hazırlanmış hesabatdan götürülüb. Keçmiş Nümayəndələr Palatasının Kəşfiyyat Komitəsinin sədri, Kaliforniyalı Respublikaçı Devin Nunezin başlatdığı araşdırmaya əsaslanan hesabat 18 sentyabr 2020-ci il tarixlidir. Hesabatın dərc olunduğu vaxt Komitənin sədri Kaliforniyalı Demokrat Adam Şiff idi. Hesabat əvvəllər heç vaxt ictimaiyyətə açıqlanmamış və kəşfiyyat icması daxilində yüksək dərəcədə məxfi saxlanmışdı.
Obama Dövrü Rəsmilərinin İfadələri
Bu arada, Fox News Digital 2020-ci ildə Obama dövründəki milli təhlükəsizlik rəsmilərinin Nümayəndələr Palatasının Kəşfiyyat Komitəsi qarşısında qapalı qapılar arxasında verdiyi ifadələrin məxfiliyi ləğv edilmiş stenoqramlarını əldə edib. Həmin rəsmilər Tramp kampaniyası ilə Rusiya arasında 2016-cı il seçkilərində gizli sövdələşməyə dair heç bir "empirik sübut" olmadığını ifadə edib, lakin ictimaiyyətdə "gizli sövdələşmə" hekayəsini təbliğ etməyə davam ediblər. Nümayəndələr Palatasının Kəşfiyyat Komitəsi 2017-ci ildə, Milli Kəşfiyyat Direktoru Ceyms Klapper, Milli Təhlükəsizlik Müşaviri Suzan Rays və Baş Prokuror Loretta Linç də daxil olmaqla, yüksək səviyyəli Obama dövrü kəşfiyyat rəsmilərindən ifadə alıb. Bu müsahibələrin stenoqramlarında rəsmilərin cavabları keçmiş Xüsusi Prokuror Robert Muellerin araşdırmasının nəticələri ilə üst-üstə düşür. Muellerin araşdırması 2016-cı ildə Tramp kampaniyası ilə Rusiya arasında cinayət əlaqəsinə dair heç bir sübut tapmamış, lakin ədalətə maneə törədilməsi barədə qərar verməmişdi.
Klapper 2017-ci ildə ifadə verərkən deyib: "Mən heç vaxt Tramp kampaniyasının və ya orada kiminsə seçkiyə müdaxilə etmək üçün ruslarla sui-qəsd qurduğuna/gizli sövdələşməyə girdiyinə dair birbaşa empirik sübut görməmişəm." O əlavə edib: "Bu, gördüyümüz dəlillərlə bağlı narahatlıqların, anekdot xarakterli dəlillərin olmadığını demək deyil... Amma məndə birbaşa sübutun olduğu hər hansı bir hadisəni xatırlamıram." Linç də deyib ki, "bunun mənə məruzə edildiyini xatırlamıram." Linç, gizli sövdələşmə, sui-qəsd və ya koordinasiya sübutlarına istinad edərək, "mən onun mövcud olub-olmadığını deyə bilmərəm" deyib.
Lakin Klapper və Linç, habelə o zamankı vitse-prezident Co Bayden 28 iyul 2016-cı ildə Oval Ofisdə olublar. Həmin görüşdə Brennan Obamaya və Komeyə Hillari Klintonun kampaniyasının xarici siyasət məsləhətçilərindən birindən aldığı kəşfiyyat məlumatları barədə məlumat verib. Bu məlumatda "Rusiya təhlükəsizlik xidmətinin müdaxiləsi iddiası ilə qalmaqal qaldıraraq ABŞ prezidenti Donald Trampı ləkələmək" planı qeyd olunub. Fox News Digital tərəfindən 2020-ci ilin oktyabrında əldə edilən Brennana məxsus əl yazısı qeydlərdə deyilirdi: "Rus fəaliyyətləri ilə bağlı əlavə məlumat əldə edirik (REDƏKTƏ OLUNUB). (Xülasə) Hillari Klinton tərəfindən təsdiqlənən, onun xarici siyasət məsləhətçilərindən birinin Rusiya təhlükəsizlik xidmətinin müdaxiləsi iddiası ilə qalmaqal qaldıraraq ABŞ prezidenti Donald Trampı ləkələmək təklifi."
Birləşmiş Millətlər Təşkilatında ABŞ-ın keçmiş səfiri Samanta Pauerə isə Nümayəndələr Palatasının Kəşfiyyat Komitəsinə verdiyi müsahibənin stenoqramına görə, gizli sövdələşmə və ya sui-qəsdə dair hər hansı bir sübut görüb-görmədiyi sualı verilib. Pauer cavab verib: "Məndə heç nə yoxdur — mən kəşfiyyat icmasından gələn məlumatı əldə etməmişəm və oxumamışam." Yenidən soruşulduqda isə "Yox" deyib. Raysa da eyni sual verilib. O, verilən müsahibənin stenoqramına görə, sui-qəsdə dair hər hansı bir sübutu olub-olmadığı sualına cavab olaraq deyib: "Yadıma gələnə görə, hər hansı bir "yanan" sübut yox idi, amma məni düşündürən bəzi şeylər var idi." O əlavə edib: "Mənim gördüyüm bu təsirə dair kəşfiyyat məlumatlarını... mənim vəzifəmdən ayrılmazdan əvvəl sui-qəsd sübutu hesab etdiyimi xatırlamıram." "Koordinasiya"ya dair hər hansı bir sübutu olub-olmadığı soruşulduqda, Rays cavab verib: "Bu təsirə dair hər hansı bir kəşfiyyat məlumatları və ya sübutu xatırlamıram." Bu arada, Federal Təhqiqatlar Bürosunun keçmiş direktor müavini Endryu MakKeybə bu spesifik sual verilməmiş, əvəzində keçmiş Britaniya kəşfiyyatçısı Kristofer Stil tərəfindən tərtib edilmiş yoxlanılmamış anti-Tramp dosyesinin dəqiqliyi və qanuniliyi ilə bağlı suallar verilib. MakKeybdən 2017-ci ildə verdiyi müsahibədə, dosyedəki "indi doğru olduğunu bildiyi" ən "ciddi və ya əhəmiyyətli sübutun" nə olduğu soruşulub. MakKeyb cavab verib: "Biz bütün məlumatların dəqiqliyini sübut edə bilməmişik." Bir Nümayəndələr Palatası müstəntiqi "Onun doğru olub-olmadığını bilmirsiniz?" sualını verdikdə, MakKeyb cavab verib: "Bəli, doğrudur."
ABŞ prezidenti Donald Trampın 2016-cı ildəki qələbəsindən sonra və prezidentlik keçid dövründə Komey, Trampa indi məlum olan, Tramp və Rusiya hökuməti arasında iddia edilən əməkdaşlığa dair şübhəli iddiaları ehtiva edən anti-Tramp dosyesi barədə məlumat verib. Brennan 2017-ci ilin yanvarında Nyu Yorkdakı Tramp Qülləsində baş tutan bu brifinqdə iştirak edib. Dosye Stil tərəfindən hazırlanıb və Klintonun prezidentlik kampaniyası ilə Demokrat Milli Komitəsi tərəfindən Perkins Coie hüquq firması vasitəsilə maliyyələşdirilib. Lakin sənədlər iddia edir ki, Brennan və Komey kampaniya zamanı Klintonun Trampı Rusiya ilə əlaqələndirmək planı qurduğunu göstərən kəşfiyyat məlumatlarından xəbərdar idilər. O vaxt kəşfiyyat icmasının dosyenin Klinton və Demokrat Milli Komitəsi tərəfindən ödənildiyini bilib-bilmədiyi aydın deyil.
Obama dövrünün rəsmiləri yeni açıqlamalarla bağlı susqunluq nümayiş etdirsələr də, Obamanın sözçüsü Patrik Rodenbüş çərşənbə axşamı nadir hallarda ictimai bəyanat verib. Rodenbüş bildirib: "Prezidentlik ofisinə hörmət olaraq, bizim ofis normalda bu Ağ Evdən gələn daimi cəfəngiyyata və yanlış məlumatlara cavab vermir. Lakin bu iddialar cavab verməyə layiq olacaq qədər qəbuledilməzdir." Obamanın sözçüsü əlavə edib: "Bu qəribə iddialar gülüncdür və diqqəti yayındırmaq üçün zəif bir cəhddir. Ötən həftə dərc olunan sənəddə 2016-cı il prezident seçkilərinə Rusiyanın təsir etmək üçün çalışdığı, lakin heç bir səsin uğurla manipulyasiya edilmədiyi barədə geniş qəbul edilmiş nəticəni təkzib edən heç bir şey yoxdur." O, həmçinin deyib: "Bu tapıntılar 2020-ci ildə o zamankı sədr Marko Rubionun rəhbərlik etdiyi iki partiyalı Senat Kəşfiyyat Komitəsinin hesabatında təsdiqlənib."
Oxucu Şərhləri
Qabbardın açıqladığı sənədlərin məzmununun həqiqətən də iddia edildiyi qədər ciddi olduğunu və hökumətin cavabının ədalətli və obyektiv olacağını necə təmin edə bilərik? Bu məsələnin yalnız konkret araşdırma ilə deyil, həm də daha geniş ictimai müzakirə ilə yanaşılması vacibdir. Bu, gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almaq üçün qanunvericiliyin və tənzimləmələrin yenidən baxılmasına ehtiyac ola biləcəyini göstərir. Son olaraq, belə bir hadisənin ortaya çıxmasının uzunmüddətli iqtisadi və sosial nəticələri, siyasi qütbləşmə və ictimai etimadın əhəmiyyətli dərəcədə zəifləməsi necə qiymətləndirilə bilər?
Daha konstruktiv bir yanaşma, müstəqil bir komissiyanın yaradılması ola bilər. Bu komissiya, həm hökumətdən, həm də xarici mütəxəssislərdən təcrübəli hüquqşünaslar və təhlilçilərdən ibarət ola bilər. Komissiyanın qərarları, şəffaflıq və hesabatlılıq əsasında, ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim edilməlidir. Belə bir yanaşma, araşdırmanın nəticələrinin etibarlılığını artırar və siyasi təsirlərin minimuma endirilməsinə kömək edər. Əgər məqsəd həqiqətin aşkarlanmasıdırsa, qərəzsiz və müstəqil bir araşdırma prosesi həlledici əhəmiyyət kəsb edir.
Şərh Yaz