F-35 tələyə düşdü: Pilot məxfi texnologiya səbəbindən çıxış istəyir

Əvvəlki həftələrdə Böyük Britaniya Kral Hərbi Hava Qüvvələrinə aid F-35B qırıcısı yanacaq səviyyəsinin kritik həddə düşməsi səbəbindən Hindistanın Kerala ştatındakı Tiruvanaantapuram Beynəlxalq Hava Limanına təcili eniş edib. Texniki nasazlıq səbəbindən havaya qalxa bilməyən hərbi təyyarə, texniki xidmət qruplarını gözləməyə başlayıb. Bu yaxınlarda BBC-yə danışan Britaniya ordusu mənbələri, yerdə qalan təyyarənin aqibəti ilə bağlı işlərin davam etdiyini açıqlayıb.

F-35B Qırıcısının Hindistanda Qalma Səbəbləri

Bu il iyunun 14-də Kral Hərbi Dəniz Qüvvələrinin flaqman gəmisi HMS Prince of Wales aviadaşıyıcısından havaya qalxan F-35B qırıcısı, əlverişsiz hava şəraiti səbəbindən gəmiyə qayıda bilməyib. Planlaşdırılan uçuş müddətindən daha çox havada qalan təyyarə, yanacaq səviyyəsi kritik həddə çatdıqdan sonra Hindistandakı bir hava limanına yönləndirilərək təcili eniş edib. Hadisə, F-35B pilotunun enişdən sonra təyyarənin yanından ayrılmaqdan imtina etməsi və dincəlmək üçün oturacaq istəməsi ilə gündəmə gəlib.

Təyyarənin Gələcək Aqibəti: Britaniya Ordusundan Açıqlama

İyunun 14-dən bəri Hindistanda qalan F-35B-nin aqibəti böyük maraq doğurur. Məsələ ilə bağlı açıqlama verən Britaniya ordusu mənbələri, "Böyük Britaniya təyyarəni hava limanındakı təmir, texniki xidmət və yenidənqurma obyektinə köçürmə təklifini qəbul edib. Böyük Britaniyadan mühəndis qrupları xüsusi avadanlıqla gəldikdə, təyyarə hangara köçürüləcək ki, digər təyyarələrin planlı texniki xidmətində minimum fasilə yaransın. Təyyarə təmir və təhlükəsizlik yoxlamaları tamamlandıqdan sonra aktiv xidmətə qayıdacaq. Yerüstü qruplar təhlükəsizlik tədbirlərinin təmin edilməsi üçün Hindistan səlahiyyətliləri ilə yaxından işləməyə davam edir" deyə bildiriblər. Britaniya səlahiyyətliləri daha əvvəl verdikləri açıqlamalarda, Kral Hərbi Dəniz Qüvvələrində xidmət edən təyyarənin məxfi texnologiyaya malik olması səbəbindən təhlükəsizlik zəifliyinin qarşısını almaq üçün hangara köçürülməkdən imtina etdiklərini bildirmişdilər. Dəyəri 110 milyon dollar olan bu hərbi təyyarə hazırda Kral Hərbi Hava Qüvvələrinin 6 zabiti tərəfindən 24/7 qorunur və səlahiyyəti olmayan heç kəs təyyarəyə yaxınlaşdırılmır. Böyük Britaniyadan gələcək komandanın hava limanına çatıb təyyarə üzərində işə başlaması gözlənilir.

Alternativ Həll Yolları və Texniki Təfərrüatlar

Britaniyanın əlində təyyarənin hava limanında təmir və bərpadan sonra havaya qalxmasından başqa bir digər seçim də təyyarənin sökülərək daşınmasıdır. Mumbaydakı Observer Araşdırma Vəqfinin Təhlükəsizlik, Strategiya və Texnologiya Mərkəzinin direktoru Dr. Sameer Patil, BBC-yə verdiyi açıqlamada Kral Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yalnız iki seçimi olduğunu bildirərək, "Təyyarəni təmir edib uçuşa hazır vəziyyətə gətirə bilərlər, ya da C-17 kimi daha böyük bir yük təyyarəsi ilə Britaniyada yerləşən texniki xidmət obyektlərinə daşıya bilərlər" şərhini verib. JSF (Joint Strike Fighter) Proqramı çərçivəsində istehsal olunan 3 F-35 qırıcısından biri olan F-35B qırıcısının A və C versiyalarından fərqli olaraq şaquli eniş və qalxış qabiliyyətinə malik olduğu məlumdur. F-35B təyyarələrinin inkişaf prosesində ciddi çətinliklərlə üzləşilib və bu çətinliklər JSF proqramında da gecikmələrə səbəb olub. F-35B, şaquli qalxış və enişi təmin edəcək xüsusi hazırlanmış bir mühərrikə sahib olduğu üçün JSF proqramının ləngiməsində əhəmiyyətli pay sahibi olub. Qarşılaşılan çətinliklər bəzi dizayn dəyişiklikləri ilə aradan qaldırılıb. Təyyarənin aerodinamik quruluşunun, şaquli qalxış edərkən düzgün və təhlükəsiz işləməsi lazım olduğu üçün qanad strukturları və mühərriklərin inteqrasiyası dizayn prosesini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edib. Zamanla aşılmış bu çətinliklərdən sonra F-35B təyyarələri bu gün bir çox ölkə tərəfindən istifadə olunur.

F-35B-nin NATO Ölkələri Üçün Əhəmiyyəti

F-35B qırıcısı xidmətə girdiyi andan etibarən şaquli eniş və qalxış edə bilmə qabiliyyəti sayəsində NATO ölkələri üçün əhəmiyyətli platformalardan birinə çevrilib. Bunun ən böyük səbəbi, F-35B təyyarələrinin xidmətə girdiyi dövrdə Qərb dünyasında şaquli eniş-qalxış qabiliyyətinə malik yeganə təyyarənin “Harrier”lər olması idi. Britaniya və İtaliya başda olmaqla, hərbi dəniz qüvvələrində döyüş təyyarəsi daşıyacaq platformalara malik Qərb ölkələri, xidmət müddətinin sonuna yaxınlaşan “Harrier” təyyarələrini F-35B qırıcısı ilə əvəz etməyə başlayıblar. F-35B döyüş təyyarələri bir dövr Türkiyənin də diqqət mərkəzində olub. ABŞ tərəfindən proqramdan çıxarılmadan əvvəl istehsalçı tərəfdaşlardan olan Türkiyə, LHD sinifində olan TCG Anadolu və gələcəkdə inşa edilməsi planlaşdırılan TCG Trakya gəmilərində F-35B qırıcısını istifadə etməyi planlaşdırmışdı.

24 saat