Fələstin Dövlətinin Tanınması: Keir Starmerin Şərtli Mövqeyi
Böyük Britaniyanın Baş Naziri Keir Starmer, bu günlərdə yaranan siyasi təzyiqlər fonunda Fələstinin dövlət kimi tanınması məsələsinə toxunub. O, bu mühüm addımın yalnız daha geniş bir sülh razılaşmasının tərkib hissəsi kimi atıla biləcəyini qeyd edib. Baş Nazirin bu bəyanatı, onun rəhbərlik etdiyi Leyboristlər hökumətinin beynəlxalq diplomatiya və daxili siyasi gündəmdəki mövqeyini əks etdirir. Müstəqil Fələstin dövlətinin təcili tanınması istiqamətindəki çağırışlar, ölkə daxilində və xaricində getdikcə daha da güclənməkdədir. Hökumət, bu həssas mövzuda balanslı və strateji bir yanaşma sərgiləməyə çalışır.
Artan Təzyiqlər Fonunda Hökumətin Mövqeyi
Bu siyasi təzyiqlər, xüsusilə son zamanlar Fransanın Fələstinə dövlət statusu verməyə hazırlaşdığını elan etməsi ilə daha da aktuallaşıb. Eyni zamanda, Britaniya parlamentində fərqli partiyaları təmsil edən nüfuzlu deputatlardan ibarət bir qrup, Baş Nazir Keir Starmeri "çox gec olmadan" hərəkətə keçməyə çağırıb. Onlar Fələstinə müstəqillik verilməsinin regional sabitliyə töhfə verəcəyini və Birləşmiş Krallığın beynəlxalq nüfuzunu artıracağını vurğulayırlar. BMT-də və digər beynəlxalq platformalarda da bu mövzu aktiv müzakirə olunur. Starmer administrasiyası, münaqişənin uzunmüddətli və davamlı həlli üçün tərəflər arasında hərtərəfli danışıqların zəruriliyini ön plana çıxarır. Birləşmiş Krallığın rəsmi mövqeyi, ədalətli və iki dövlətli həllə aparan hərtərəfli sülh prosesini dəstəkləməkdən ibarətdir.
Oxucu Şərhləri
Bundan əlavə, məqalənin təklif etdiyi həll yolu, yəni Starmerin mövqeyinin dəyişməsi daha çox bir istək kimi görünür, tam həll deyil. Daha konstruktiv bir yanaşma, Starmerin şərtlərinin nə olduğunu daha dəqiq müəyyənləşdirmək və bu şərtləri yerinə yetirmək üçün praktiki addımlar təklif etməkdən ibarət ola bilər. Məsələn, sülh prosesinə yönələn konkret diplomatik təşəbbüsləri irəli sürmək, regional tərəfdaşlarla əməkdaşlıq mexanizmləri yaratmaq və ya Fələstin-İsrail münaqişəsinin həlli üçün beynəlxalq ictimaiyyətin səylərinə daha aktiv şəkildə qoşulmaq bu tipli addımlar ola bilər. Bu yanaşma daha realist və praktiki həll yolları ortaya qoya bilər.
Lakin, iki hadisə arasındakı fərqlər də nəzərəçarpandır. Camp David müzakirələri, əsas oyunçular arasında birbaşa danışıqlar nəticəsində baş tutmuşdur. Hazırkı vəziyyətdə isə, Fələstinlə İsrail arasında birbaşa danışıqlar demək olar ki, yoxdur. Bundan əlavə, Fələstin məsələsi ətrafında daha çox qrup və maraqlar mövcuddur, bu da prosesi daha mürəkkəbləşdirir.
Beləliklə, keçmişdən çıxarıla biləcək əsas dərs, beynəlxalq təzyiqin sülh danışıqlarını təşviq etmək qabiliyyətidir, amma bu təzyiqin səmərəli olması üçün, əsas oyunçular arasında birbaşa danışıqlar və ortaq məqsəd olması vacibdir. Hazırkı vəziyyətdə isə, bu şərtlərin olması şübhəlidir. Starmerin mövqeyinin uzunmüddətli təsiri, bir çox faktorlardan, o cümlədən Fələstin və İsrailin mövqeyindən, beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyasından və daxili siyasi vəziyyətdən asılı olacaqdır.
Müəllif alternativ bir yanaşma kimi, məsələn, Fələstini dövlət kimi tanımaqla yanaşı, İsrail ilə Fələstin arasında ikitərəfli danışıqlarda vasitəçilik etmək və konkret bir sülh planı hazırlamaq kimi konkret diplomatik fəaliyyətlərə yönəlməyi təklif edə bilərdi. Bu zaman, beynəlxalq təşkilatlarla, xüsusən də BMT ilə əməkdaşlıq strategiyasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Eyni zamanda, həm Fələstin, həm də İsrail tərəfindən razılaşdırıla bilən bir sülh planı üçün konkret təkliflər təqdim olunmalı, həmçinin bu təkliflərin uğursuzluq riskləri və bu risklərin azaldılması yolları araşdırılmalıdır. Yalnız bu cür detallı təhlil müəllifə daha konstruktiv bir tənqid və daha inandırıcı həll yolları təklif etməyə imkan verərdi.
Bundan əlavə, "geniş sülh razılaşması" anlayışının daha dəqiq tərifinə ehtiyac var. Bu razılaşmanın parametrləri nələrdir? Hansı müzakirə nöqtələri əhatə olunmalıdır? Starmerin bu parametrləri müəyyən edərkən hansı beynəlxalq təşkilatlarla və ya tərəflərlə əməkdaşlıq edəcəyi aydın deyil. Beləliklə, "şərtli tanınma" mövqeyinin əməliyyat planı yalnız Fransanın təzyiqi deyil, həm də diplomatiya strategiyasının aydınlaşdırılması tələb edir. Mümkünsə, Fələstin-İsrail danışıqlarında vasitəçilik rolunu oynayan, həm tərəflərin mənafelərini nəzərə alan daha konstruktiv bir yanaşma irəli sürülməlidir. Məsələn, tərəflər arasında daha geniş dialoq və etimad qurmağa yönələn mərhələli bir yanaşma daha uzunmüddətli və davamlı bir həll yolu təmin edə bilər.
Şərh Yaz