Hava proqnozlarında həm faktiki temperaturu, həm də "hiss olunan" temperatur göstərildiyini fərq etmisinizmi? Bunun səbəbi, 30 dərəcə Selsi (86 dərəcə Farenheit) küləkli və quru havada, havasız və rütubətli 30C (86F) dərəcədən çox fərqli hiss edilməsidir. Bu izahatda biz hava temperaturu ilə
hiss olunan temperatur arasındakı fərqləri araşdırır və dünyada istilik stressinin ən yüksək olduğu bölgələrə diqqət yetiririk.
Temperatur necə ölçülür?
Hava proqnozlarında və ya telefonunuzdakı hava tətbiqində gördüyünüz temperatur dünyanın müxtəlif yerlərində quraşdırılmış hava stansiyaları şəbəkəsinə əsaslanır. Dəqiq ölçmələri təmin etmək üçün, hava stansiyaları adətən xüsusi platin müqavimət termometrlərini
Stivenson ekranı kimi tanınan kölgəli cihazların içərisində yerləşdirir. Ölçmələr yerdən standart 1.25-2 metr (4-6.5 fut) hündürlükdə aparılır. Bu, insanların həqiqətən hiss etdiyi hava temperaturunu əks etdirən bir göstərici verir.
Temperaturu ölçmək üçün iki tanınmış şkala mövcuddur: Selsi və Farenheit. Amerika Birləşmiş Ştatları da daxil olmaqla yalnız bir neçə ölkə Farenheit şkalasından rəsmi olaraq istifadə edir. Dünyanın əksər hissəsi 1742-ci ildə 0-100 dərəcə donma və qaynama nöqtəsi şkalasını ixtira edən İsveç astronomu Anders Selsinin adını daşıyan Selsi şkalasından istifadə edir.
Bəs hiss olunan temperatur nəyi ölçür?
Yalnız hava temperaturunun ölçülməsi, havanın bədəninizə necə təsir etdiyini hər zaman dəqiq əks etdirmir. Məhz bu səbəbdən, isti hava şəraitində hava proqnozları tez-tez
hiss olunan temperaturu da qeyd edir. Bu ölçü hava temperaturunu tənzimləyərək, bədəninizin onu necə yaşadığını göstərir və rütubət, küləyin sürəti və günəşə məruz qalma kimi amilləri nəzərə alır.
Rütubət
Rütubət havada nə qədər su buxarı olduğunu ölçür. İnsan bədəni temperaturu təxminən 37C (98.6F) olduqda ən yaxşı şəkildə fəaliyyət göstərir. Sərin qalmaq üçün qan damarları genişlənir ki, daha çox qan dəriyə axın etsin, tər vəziləri isə buxarlandıqca istiliyi uzaqlaşdıran nəmi buraxır. Lakin rütubətli şəraitdə buxarlanma yavaşlayır, bu soyutma sisteminin effektivliyini azaldır və tərləyərkən belə
istilik stressi riskini artırır.
Küləyin sürəti
Küləyin sürəti "hiss olunan" temperatura iki əks istiqamətdə təsir edir; bu, havanın soyuq və ya isti olmasından asılıdır. Soyuq havada külək dərinizin ətrafındakı nazik isti hava təbəqəsini apararaq bədəninizdən istilik itkisini artırır. Külək nə qədər sürətli əsərsə, o qədər soyuq hiss oluna bilər. İsti havada isə yüngül bir meh tərə buxarlandırmağa kömək edərək, havanı daha sərin hiss etdirə bilər.
Günəşə məruz qalma
Günəşə məruz qalma, kölgəli hava temperaturundan daha isti hiss etdirir, çünki bədəniniz günəşdən infraqırmızı şüalanmanı udur. Termometr eyni temperaturu göstərsə belə, birbaşa günəş işığı əlavə istilik verir, bu səbəbdən kölgəli ərazilər daha sərin hiss olunur.
Bəs istilik stressi nə qədər yüksək ola bilər?
İstilik stressi bədənin buraxa biləcəyindən daha çox istilik udduğu zaman yaranır. Fiziki fəaliyyət buna səbəb ola bilsə də, yüksək hava temperaturları, artan rütubət və birbaşa günəş işığı da bunu yarada bilər. İnsanların havanı fizioloji olaraq necə yaşadıqlarını müəyyənləşdirmək üçün Universal Termal İqlim İndeksi (UTİİ) istifadə olunur. Bu, həddindən artıq istidən (46C/115F-dən yuxarı) həddindən artıq soyuğa (-40C/-40F-dən aşağı) qədər dəyişən 10 termal stress kateqoriyasına malik bir bioklimatik indeksdir. Həddindən artıq şəraitdə, "hiss olunan" temperatur faktiki hava temperaturundan 15C (27F) və ya daha çox fərqlənə bilər. Aşağıdakı qrafik bir çox şəhərdə faktiki hava temperaturu ilə
hiss olunan temperatur arasındakı fərqi göstərir. Yüksək rütubətli və ya birbaşa günəşli şəhərlər tez-tez faktiki temperaturdan qat-qat yüksək "hiss olunan" temperatur göstərir, küləkli və ya soyuq yerlər isə əhəmiyyətli dərəcədə daha soyuq hiss oluna bilər.
Bəs istilik stressi harada ən yüksəkdir?
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə,
istilik stressi hava ilə əlaqəli ölümlərin əsas səbəbidir və ürək-damar xəstəlikləri, şəkərli diabet, psixi sağlamlıq və astma kimi əsas xəstəlikləri gücləndirə, həmçinin qəza riskini və bir sıra yoluxucu xəstəliklərin yayılmasını artıra bilər. Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin (C3S) məlumatlarına görə, İraqın Bağdad şəhəri 50.8C (123.4F) ilə dünyada ən yüksək
istilik stressi səviyyəsinə malikdir, ondan sonra Küveytin Küveyt şəhəri 50.3C (122.5F) və Qətərin Doha şəhəri 49.2C (120.6F) ilə gəlir. İstilik stressinin ən yüksək olduğu bölgələr adətən çox yüksək temperaturu, yüksək rütubəti və güclü günəşə məruz qalmanı birləşdirən yerlərdir.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz