İran parlamenti İsrail və ABŞ-ın ölkəyə qarşı həyata keçirdiyi kütləvi hücumlar fonunda mülki nüvə proqramından imtina etməyəcəyini vurğulayaraq, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (IAEA) ilə əməkdaşlığı dayandıracaq qanun layihəsini qəbul edib.
Çərşənbə günü atılan bu addım, ABŞ və Qətərin vasitəçiliyi ilə əldə olunan atəşkəsin 12 günlük şiddətli düşmənçiliyə son qoymasından sonra baş verib. Bu qarşıdurma, bazar günü ABŞ-ın üç nüvə obyektinə intensiv hərbi müdaxiləsini də əhatə edirdi.
Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü İsmayıl Bağayi çərşənbə günü “Əl-Cəzirə”yə verdiyi müsahibədə bildirib ki, parlament BMT-nin nüvə gözətçi agentliyi olan IAEA ilə əməkdaşlığı tamamilə sonlandırmaq yox, dayandırmaq barədə qərar qəbul edib.
Bağayi, ABŞ-ın diplomatiyanı "toroedo etdiyini" və nüvə infrastrukturuna dəymiş geniş ziyanı nəzərə alaraq artıq etibar edilə bilməyəcəyini deyib. O, Tehranın Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsi çərçivəsində dinc atom enerjisi əldə etmək hüququnu bir daha təsdiqləyib.
Qanun layihəsinə toxunan Bağayi qeyd edib ki, sənəd IAEA ilə gələcək əməkdaşlıq üçün İranlı alimlərin və nüvə obyektlərinin təhlükəsizliyinə zəmanət daxil olmaqla, müəyyən şərtlər təyin edir.
Nüvə Proqramına Dair Yeni Qərarlar
Çərşənbə günü səsvermədən əvvəl, Parlamentin sədri Məhəmməd Baqir Qalibaf ABŞ-ın ölkənin nüvə obyektlərinə hücumunu qınamaqdan "hətta təsdiq etməyə belə cəhd etməməsinə" görə IAEA-nı tənqid edib.
Qalibaf millət vəkillərinə deyib: "Bu səbəbdən, İran Atom Enerjisi Təşkilatı nüvə obyektlərinin təhlükəsizliyi təmin olunana qədər IAEA ilə əməkdaşlığı dayandıracaq və ölkənin dinc nüvə proqramı daha sürətli templə irəliləyəcək."
Tehran uzun müddətdir ki, bu nüvə proqramının dinc məqsədli olduğunu iddia edir və həm ABŞ kəşfiyyat orqanları, həm də IAEA onun fəal şəkildə nüvə bombası əldə etmədiyini təsdiqləmişdi.
IAEA-nın baş direktoru Rafael Grossi artıq Tehrana ölkənin nüvə obyektlərində yoxlamaların bərpası barədə məktub yazıb.
Tehran ABŞ-ın zərbələrindən əvvəl yüksək zənginləşdirilmiş uranını köçürdüyünü iddia edir və Grossi bildirib ki, onun müfəttişləri ölkənin ehtiyatlarını yenidən qiymətləndirməlidir. "Biz qayıtmalı və əməkdaşlıq etməliyik," o deyib.
Lakin Tehranın iyunun 13-də İsrailin hücumundan bir gün əvvəl IAEA-nın ölkəni qınaması və Grossinin münaqişə zamanı sonrakı şərhlərinə görə onu tənqid etməsini nəzərə alsaq, bu, yaxın zamanda baş verəcək kimi görünmür.
“Əl-Cəzirə”nin Tehrandan reportaj hazırlayan müxbiri Əli Haşem bildirib ki, “bütün baş verənlərə baxmayaraq, İranın nüvə proqramının davam edəcəyi aydındır”.
Haşem deyib ki, qanun layihəsi indi Mühafizə Şurasına göndəriləcək və orada "hüquqi və dini baxımdan" araşdırılacaq.
"Əgər qurumda konsensus əldə olunarsa, qanun layihəsi təsdiq üçün Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasına, nəhayət isə siyasətə çevrilmək üçün hökumətə gedəcək," o əlavə edib.
Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bu qərarın ABŞ və İsrailin nüvə obyektlərinə hücumlarının birbaşa nəticəsi olduğunu vurğulayıb.
ABŞ prezidenti Donald Trampın Mövqeyi və Atəşkəs
ABŞ kəşfiyyat rəsmiləri hücumları məhdud effektivliyə malik hədəfli əməliyyat kimi qiymətləndirib, bildiriblər ki, ABŞ-ın bombardmanları Tehranın nüvə proqramını yalnız bir neçə ay gecikdirib.
Bu tapıntılar ABŞ prezidenti Donald Trampın hücumlarla bağlı iddiaları ilə ziddiyyət təşkil edir. Tramp, Fordow, Natanz və İsfahandakı nüvə obyektlərinin "bunker dağıdan" və adi bombaların kombinasiyası ilə "məhv edildiyini" israrla vurğulamışdı.
Bu arada, İsrail və Tehran arasında kövrək atəşkəs çərşənbə günü çətin başlanğıcdan sonra davam etməkdə idi.
ABŞ prezidenti Donald Tramp NATO sammitində jurnalistlərə atəşkəsin "çox yaxşı getdiyini" söyləyib və ölkənin "nüvə bombasına sahib olmayacağını və uran zənginləşdirməyəcəyini" israr edib.
Adının çəkilməməsi şərti ilə danışan bir İsrailli rəsmi, Tehranla atəşkəs razılaşmasının "sakitliyə qarşı sakitlik" prinsipinə əsaslandığını və nüvə proqramı ilə bağlı əlavə anlaşmaların olmadığını bildirib.
Ölkədə səhiyyə rəsmiləri İsrailin zərbələrində ölənlərin sayının 627-yə, yaralıların sayının isə 4,870-ə yüksəldiyini bildiriblər.
İranda həyatın nisbi normallaşmasına dair digər əlamətlər, münaqişə başlayandan bəri tətbiq olunan internet məhdudiyyətlərinin yumşaldılması barədə rəsmi açıqlamalarda öz əksini tapıb.
İslam İnqilab Keşikçiləri Korpusunun (İİKK) kibertəhlükəsizlik komandanlığı dövlət mediası tərəfindən yayımlanan bəyanatında "rabitə şəbəkəsinin tədricən əvvəlki vəziyyətinə qayıtdığını" bildirib.
İranın Yollar və Şəhərsalma Nazirliyinin sözçüsü ölkənin hava məkanının cümə axşamı yerli vaxtla saat 14:00-da (10:30 GMT) yenidən açılacağını deyib.
ABŞ prezidenti Donald Tramp NATO sammitinin kənarında jurnalistlərə açıqlama verərək, ABŞ və Tehran rəsmilərinin gələn həftə danışıqlara davam edəcəyini bildirib. O, "bir razılaşma imzalaya bilərik, bilmirəm" deyib.
Ayrı-ayrılıqda, Tehran NATO başçısı Mark Ruttenin Trampı ölkənin nüvə proqramı obyektlərinə hücumlara görə tərifləməsini sərt şəkildə qınayıb.
Bağayi X platformasında yazıb: "[NATO-nun baş katibinin] suveren bir dövlətə qarşı 'həqiqətən fövqəladə' cinayətkar təcavüz aktını təbrik etməsi rüsvayçı, alçaq və məsuliyyətsizdir."
Ayrı-ayrılıqda, İran dövlət mediası çərşənbə günü bildirib ki, İİKK komanda mərkəzinin rəhbəri Əli Şadmani İsrailin ölkəyə hərbi zərbələri zamanı aldığı yaralardan vəfat edib. Komanda mərkəzi onun öldürülməsinə görə "sərt qisas" vəd edib.
İsrail iyunun 17-də Tehranın müharibə dövrü qərargah rəisi və ən yüksək səviyyəli hərbi komandiri kimi tanıdığı Şadmanini öldürdüyünü bildirmişdi.