İsrailin xəstəxanaya endirdiyi zərbələrdə 'qoşa zərbə' taktikası nədir

İsrail Qəzza zolağının cənubundakı Nasser Xəstəxanasına endirdiyi İsrail zərbələri nəticəsində 20 nəfəri, o cümlədən jurnalistləri və səhiyyə işçilərini öldürüb. Əslində, bazar ertəsi səhər saat 10 radələrində (07:00 GMT) Xan Yunisdəki xəstəxanaya 10 dəqiqə arayla iki zərbə endirilib. İsrailin Baş Naziri Binyamin Netanyahu yalnız ingilis dilində yaydığı bəyanatında İsrailin "faciəli təsadüf" adlandırdığı hadisədən dərin təəssüf duyduğunu bildirib, lakin eyni xəstəxananı iki dəfə, görünən səhv nəticəsində necə vurduğunu izah etməyib. Bəs qoşa zərbələr nədir? Bu, qanunidirmi? Bilməli olduğumuz məqamlar aşağıdakılardır:

Nasser Xəstəxanasında nə baş verdi?

İlk zərbə "Reuters" operatoru Hussam əl-Məsrinin xəbər agentliyinin canlı yayımını apardığı xəstəxananın yuxarı mərtəbəsinə tuş gəlib. İkinci İsrail zərbələri isə ilkin hücumdan sonra köməyə gələn xilasediciləri və jurnalistləri öldürərkən canlı yayımlanıb. Qəzzada iki dəfə könüllü missiyada olmuş Dr. Mimi Syed CNN-ə açıqlamasında deyib ki, İsrail xarici həkimlərə hücumdan əvvəl "hansısa səbəbdən" Nasser Xəstəxanasını tərk etmələrini və növbəti günə qədər qayıtmamalarını tapşırıb. O, Netanyahunun "faciəli təsadüf" bəyanatını "tamamilə həqiqətdən uzaq" adlandırıb.

Qoşa zərbələr nədir?

Əsasən, bu, eyni hədəfə endirilən iki zərbə deməkdir. Birinci zərbə bir və ya bir neçə şəxsi öldürmək, ikincisi isə köməyə gələn xilasediciləri öldürmək məqsədi daşıyır. Hesab olunur ki, ABŞ keçmiş prezident Barak Obamanın dövründə Pakistan, Yəmən və Əfqanıstanda geniş şəkildə qoşa zərbələr tətbiq edən ilk ölkələrdən olub. Bu taktika Suriya prezidenti Bəşər Əsəd və Ukraynadakı Rusiya ordusu kimi digər ordular tərəfindən də mənimsənilib.

İsrail bu taktikadan nə dərəcədə istifadə edir?

İsrailin "+972" və "Local Call" jurnallarının iyul ayında apardığı birgə araşdırmaya görə, İsrail Qəzzaya qarşı müharibəsində bu taktikadan "mütəmadi olaraq" istifadə edir. Zərbələrə nəzarət edən hərbi komanda otaqlarında iştirak edən bir mənbə bildirib ki, planlaşdıranlar bu taktikanın ilkin zərbədə yaralanan bəzən yüzlərlə insan və onların xilasediciləri üçün ölüm hökmü olduğunu bilirlər. Mənbə izah edib ki, "yüksək rütbəli komandirə zərbə endirilirsə, xilasetmə işlərinin aparılmaması üçün sonra başqa bir zərbə endirilir. İlk müdaxilə edənləri, xilasetmə qruplarını – onları öldürürlər. Onların üzərinə yenidən zərbə endirirlər."

Bu, qanunidirmi?

Qətiyyən yox. Qoşa zərbələr 1949-cu il Cenevrə Konvensiyalarının pozulmasıdır, hansı ki, tibbi personalın, xilasetmə işlərinə kömək edən hər kəsin və ya ilk zərbədə yaralananların hədəfə alınmasını qadağan edir. Əslində, bazar ertəsi endirilən İsrail zərbələri tibbi heyətlə, xilasedicilərlə və jurnalistlərlə dolu bir xəstəxananı hədəf alıb. Yuxarıda sadalananların hamısı beynəlxalq hüquqla qorunur, lakin İsrail Qəzzadakı müharibəsində onları ardıcıl olaraq hədəf almaqda ittiham olunur. İsrailin Qəzza müharibəsi zamanı öldürdüyü səhiyyə və Mülki Müdafiə işçilərinin ümumi sayı barədə dəqiq məlumat yoxdur. Lakin bazar ertəsi baş verən qətllər "Əl Cəzirə"nin hesablamalarına görə, İsrail tərəfindən Qəzzada öldürülən jurnalistlərin sayını ən azı 273-ə çatdıraraq, bu münaqişəni reportyorlar üçün tarixin ən ölümcül münaqişəsi edib. İsrail həmçinin Qəzzaya hücumlarında jurnalistləri qəsdən hədəf almaqda ardıcıl olaraq ittiham olunur.

Bunlar "xəbərdarlıq zərbələri"dirmi?

Xeyr, siz "damı döyməkdən" danışırsınız. "Damı döymək", əsas zərbədən qısa müddət əvvəl hədəfin damına yüngül sursat ataraq sakinləri daha böyük zərbənin yaxınlaşdığı barədə "xəbərdar etmək" və onlara təxliyə üçün vaxt vermək mənasını verir. Bu "damı döymə" yaşayış binasına tətbiq edildikdə, bütöv ailələr evlərini tərk etmək üçün dəqiqələr tapırdılar. İsrailin "damı döymə" adlandırdığı bu praktika 2008, 2012 və 2014-cü illər kimi Qəzzaya qarşı əvvəlki müharibələrinə təsadüf edir və tez-tez İsrailin hücum etmək istədiyi bir yerdə yaşayan insanlara verilən hər hansı xəbərdarlıqla (bəzən onlara çıxmaq üçün cəmi beş dəqiqə vaxt verilir) qarışdırılır. "Amnesty International" da daxil olmaqla hüquq qrupları, İsrailin ilkin zərbə zamanı daha ağır sursatlardan istifadə edərək humanitar tədbir kimi iddia edilə bilən bu vasitəni manipulyasiya etdiyini və onu faktiki olaraq qoşa zərbələrə çevirdiyini bildiriblər. İsrailin 2014-cü ildə Qəzzada apardığı müharibə zamanı bu praktikayı qınayan "Amnesty" təşkilatı bəyan edib: "Mülki evə raket atmaq heç bir halda effektiv "xəbərdarlıq" ola bilməz." Qəzzada cari müharibəyə başladıqdan iki gün sonra İsrail, bu xəbərdarlığı fələstinlilərə artıq tətbiq etməyəcəyini bildirdi. Bunun əvəzinə, mətn mesajlarının və tez-tez köhnəlmiş olduğu aşkar edilən xəritələrin mülki şəxsləri təhlükədən çıxarmaq üçün istifadə olunacağını söylədi.

İsrail nə dedi?

Netanyahu eyni xəstəxana qanadını iki dəfə vurulmasını "faciəli təsadüf" adlandırmaqla yanaşı, İsrailin "jurnalistlərin, tibbi heyətin və bütün mülki şəxslərin işini yüksək qiymətləndirdiyini" iddia edib və əlavə edib: "Hərbi orqanlar hərtərəfli araşdırma aparırlar." İsrail ordusu "aidiyyəti olmayan şəxslərə vurulan hər hansı zərərə görə təəssüfləndiyini və jurnalistləri hədəf almadığını" bildirən bir bəyanat yayıb.

İsrail araşdırma aparmağı planlaşdırırmı?

"Action on Armed Violence" təşkilatının avqust ayında apardığı təhlildə, İsrail ordusunun öz hərəkətlərinə dair başlatdığını bildirdiyi araşdırmaların 88 faizinin ya dayandırıldığı, ya da heç bir tədbir görülmədən bağlandığı qənaətinə gəlinib. Sızan öz hesabatına görə, İsrail Qəzzadakı müharibəsi boyunca öldürdüyü insanların 83 faizinin mülki şəxslər olduğunu bilirdi ki, bu da müharibənin 22 ayı ərzində təxminən 52.000 nəfər deməkdir. İsrail həmçinin Qəzzanın səhiyyə sistemini sistematik şəkildə dağıtmaqda, eləcə də səhiyyə işçilərini müntəzəm olaraq həbs edib işgəncə verməkdə ittiham olunur.

24 saat