İsrailin Zövq Siyasəti: Parıltılı Təbliğat

Qəzzadan təxminən 6000 kilometr uzaqda, Qoadakı sıx manqrov meşələrinin əhatəsində, gənc İsrailli səyahətçilər trans musiqisinin sədaları altında rəqs edirlər. Burada ağ kəfənlərə bükülmüş övladları üçün anaların fəryadlarını eşitmək mümkün deyil. Soyqırım başqa yerdədir və məsələ də elə budur. And dağlarının vadilərindən Tayland çimərliklərinə qədər, səyahətçilərin gəzdiyi hər yerdə oxşar mənzərə müşahidə olunur. İsraillilər bunu “tarmila’ut” adlandırırlar: hərbi xidmətdən sonra keçilən bir “keçid mərasimi” və DJ Zirkinin ifadəsi ilə desək, “sakitcə dəli olma” fürsəti. Bu, sadəcə hippilərə aid deyil. 2018-ci ildə aparılan bir İsrail araşdırması bunu “praktiki olaraq institusionallaşdırılmış” adlandırıb və hər il təxminən 50.000 İsrailli səyahətçinin xidmətdən sonra səfər etdiyini təxmin edib. Bir neçə min dollara, agentliklər hər şey daxil unutqanlıq təklif edir: endirimli uçuşlar, koşer mətbəxləri və Fələstinlilərin mövcud olmadığı beşulduzlu otellər. Nova musiqi festivalı qırğınından iki il sonra və Qəzzadakı soyqırım fonunda “qaçış” ideyası fərqli bir məna kəsb edib. İsraillilər işğalı sadəcə bir narahatlığa endirən absurd bir evfemizm olan “ha’matzav” – yəni “vəziyyətdən” qaçmaq üçün xaricə səyahət etmək istəyirlər. Fələstinlilər üçün isə qaçış yoxdur: Qəzzanın dənizləri, səmaları və keçidləri bağlıdır. İsrailli səyahətçilər “sakitcə dəli olarkən”, Fələstinlilər sülh olmadan dəliliyə sürüklənirlər. Üç il ərzində, işğal altındakı İordan çayının qərb sahilindəki nəzarət məntəqələrində dayanırlar, M16 avtomatı ilə sinələrinə sıxılmış zəif bədənləri ölümcül görünür. Daha sonra dövlət onlara sanki bir kürək çantası və bir tərəfli bilet verir. Bu səyahət, etdikləri üçün yalnız bir mükafat deyil, həm də cinayətlərini ciblərdə gizlədir, ümid edərək ki, heç vaxt geri dönməyəcəklər.

Bəziləri üçün əyləncə

Tarmila’utun İsraildə demək olar ki, məcburi bir ənənəyə çevrilməsi təəccüblü deyil; dövlət bunu, Avroviziya və “Brand Israel” kimi digər qaçış yollarına investisiya etdiyi kimi, təşviq edir. Oldos Haksli’nin “Cəsur Yeni Dünya” əsərində dövlət tərəfindən idarə olunan soma dərmanı sadəcə rahatlıq və xoşbəxtlik hissi yaratmırdı; o, istifadəçiyə unutmağa kömək edirdi. İsrail qaçış mexanizmi də oxşar şəkildə işləyir; o, zövqün mahiyyətcə siyasi olduğunu qəbul edir. İsrailin öz diplomatları da bunu etiraf ediblər. Xarici İşlər Nazirliyindən Nissim Ben-Şitrit 2005-ci ildə deyib: “Biz mədəniyyəti birinci dərəcəli təbliğat vasitəsi kimi görürük və təbliğatla mədəniyyət arasında fərq qoymuram”. Üç il sonra digər İsrailli diplomat İdo Aharoni bunu daha açıq şəkildə ifadə edib: “İsrailin haqlı olmaqdan daha çox cəlbedici olması daha vacibdir.” İsrail “mədəniyyət”ini ixrac etmək, İsrailin hərbi sözçülərinin edə bilmədiyini edir: o, işğalı bir həyat tərzi kimi satır və zorakılığın normallıqla, hətta əyləncə ilə birgə mövcud ola biləcəyini sübut edir. İsraildə bu, qarşıdurmasız katarsis təklif edir, soyqırımı inkar edərək “özünü itirmək” şansı verir. Bu məkanlarda Fələstinlilər sadəcə kənarda qalmırlar; onların mövcudluğu başqasının sülhünü pozmaq kimi qəbul edilir. Xaricdə isə o, İsrailliləri qayğısız və liberal kimi təsvir edir – Qərb auditoriyalarının günahsız şəkildə zövq ala biləcəyi bir fantaziya. İsraillilər “bizdən biri” kimi, Fələstinlilər isə “partiyanı korlayanlar” kimi təqdim edilir.

Parlaq Hasbara

Bu “partiyanı” davam etdirmək, sözün əsl mənasında, milli bir layihədir. Onilliklər ərzində İsrail özünü həzz alınacaq bir yer kimi göstərmək üçün milyonlarla pul xərcləyib. Məsələn, 2006-cı ildə istifadəyə verilmiş “Brand Israel” layihəsi dövlət tərəfindən planlaşdırılmış bir rebrendinq idi, yoxlama məntəqələrini bikinilər və çimərliklərlə əvəz edirdi. Bu, diplomat İdo Aharoninin, Argentinadakı xunta rejimi və Bhopal fəlakətindən sonra Union Carbide-i ağartmaqla tanınan Burson-Marsteller kimi PR firmalarının nümayəndələrini də əhatə edən yüksək səviyyəli bir qrupu bir araya gətirməsi ilə başladı. Aharoninin etiraf etdiyi kimi, məqsəd İsraili haqlı göstərmək deyil, cəlbedici etmək idi. Ən amansız reputasiya yuyucularının rəhbərliyində olduğu bir şəraitdə, nəzakətin də əhəmiyyət kəsb etmədiyi aydındır. “Brand Israel”in ilk fəndlərindən biri, Amerikan kişilərinin diqqətini çəkmək üçün “İsrail Müdafiə Qüvvələrinin Qadınları” başlıqlı, yeni “Miss İsrail” Qal Qadotu alt paltarında təqdim edən bir Maxim yayımı idi. Əgər bu 2025-ci ildə ortaya çıxsaydı, biz buna “məskunlaşmaçı müstəmləkəçilik cazibədar tələlər qurur” deyə bilərdik. Bu yanaşma köhnəldikdə, “Brand Israel” alt paltarını qürur paradları ilə əvəz etdi. 2011-ci ilə qədər İsrail Turizm Şurası Təl-Əvivin “gey tətil məkanı” kimi bazara çıxarılması üçün təxminən 100 milyon dollar xərcləyirdi. O vaxtdan bəri “Pinkwashing” dövlət siyasətinə çevrilib və Təl-Əvivə hələ də parıltı yapışıb. O, İsrailliləri arzuolunan, Fələstinliləri isə geridə qalmış kimi təsvir edir, İsrailin queer Fələstinliləri qoruduğu fantaziyasını satır. Elias Cahşanın yazdığı kimi, bu, təmiz bir müstəmləkəçilik hiyləsidir: göy qurşağı rənglərinə bükülmüş bombalar, ya da bu gün, İsrailin bölgədə nifaq salmaq üçün müdafiə etdiyi hər hansı bir azlığın rənglərində.

Sümüklər üzərində rəqs

Partiyaları, paradları və festivalları kənara qoyduqda həqiqət ortaya çıxır: İsrail xoşbəxtlik arayışını siyasi bir silaha çevirib. Və o, bunu edən ilk ölkə deyil – aparteid Cənubi Afrika da kriket turları və Sun City ilə eynisini etmiş, istirahəti müstəmləkə idarəçiliyi üçün örtüyə çevirmişdi. İndi Qoadan tutmuş başqa yerlərə qədər, yerli sakinlər İsrailli səyahətçilərdən şikayətlənir, hətta onların imtiyaz hisslərinə həsr olunmuş bütün Reddit mövzuları var. Onlar deyirlər ki, İsraillilər əyləncələrini bir doğuş haqqı kimi qəbul edirlər, eynilə Fələstinin özünə borclu olduqları bir şey kimi baxdıqları kimi. Mən də buna şahid oldum. İşğal altındakı Şərqi Qüdsdəki Şuafat Qaçqın Düşərgəsinin yaxınlığında yerləşən qanunsuz İsrail məskəni olan French Hill-in yaxınlığında yaşayarkən, öz işğallarının nəticələrindən narahat olan İsraillilərin dəfələrlə eyni ifadəni təkrarladığını eşitdim: “Niyə sadəcə əylənə bilmirik?” Bu ifadə – adətən saxta Amerikan aksenti ilə nazik səslə deyilən – İsrail cəmiyyətinin dayandırılmış inkişafını əks etdirir: müharibə edərkən sülh arzulamaq, başqalarını yox edərkən əylənməkdə israr etmək. Sevinc, ölkənin özü kimi, bir aparteid sisteminə çevrilir. Həyatın nemətləri bir xalq üçün qorunur, digərindən gizlədilir və dünyaya zərərsiz bir qaçış yolu kimi təqdim edilir. Aparteid Cənubi Afrikanın Sun City-si var idi. Vyetnama napalm yağarkən Amerikanın Vudstoku var idi. İsrailin isə Qoa və Təl-Əviv Qürur paradı var. Onlar iddia edirlər ki, onların sevinci günahsızlığını sübut edir. Lakin başqalarının sümükləri üzərində qurulmuş sevinc heç vaxt gerçək sevinc olmamışdır və davam etməyəcəkdir.

24 saat