Livan Hizbullahın tərksilah planını yaxın günlərdə təqdim edəcək: ABŞ elçisi

Livan hökuməti, Hezbollahı silahsızlaşdırmağa yönəlmiş bir plan təqdim etməyə razılıq verib. Bu razılaşma ABŞ-ın xüsusi elçisi Tom Barrackın açıqlaması ilə bərabər, İsrailin də hərbi qüvvələrini geri çəkmək üçün müvafiq çərçivə təklif edəcəyini göstərir. Hezbollah isə, İsrailin ölkəyə qarşı hücumlarını və cənub bölgələrini işğal etməyini dayandırmadığı müddətcə silahlarını təhvil vermək niyyətində olmadığını dəfələrlə vurğulayıb.

Çərşənbə axşamı Beyrutda Prezident Cozef Aoun ilə danışıqlardan sonra çıxış edən Barrack bildirib ki, plan hərbi məcburiyyəti nəzərdə tutmur, əksinə Hezbollahı silahlarını təhvil verməyə təşviq etmək səylərinə diqqət yetirəcək.

“Livan ordusu və hökuməti müharibədən danışmır. Onlar Hezbollahı bu silahlardan əl çəkməyə necə inandıracaqları barədə danışırlar,” Barrack qeyd edib.

Rəsmi təkliflər hələ mübadilə olunmasa da, Barrack hər iki tərəfdən verilən şifahi öhdəliklərin planın reallaşmasına doğru daralan bir yolun olduğunu göstərdiyini deyib.

Livanın Baş naziri Nəvaf Salam bəyan edib ki, ölkə bütün silahları dövlət nəzarətinə almaq üçün geri dönməz bir yola qədəm qoyub və ordu gələn həftəyə qədər hərtərəfli plan təqdim edəcək.

Bu ayın əvvəlində Nazirlər Kabineti, ABŞ-ın "silahların yalnız dövlətə məxsus olmasını təmin etmək" təklifinin "məqsədlərini" təsdiqləmişdi. Buna baxmayaraq, Hezbollah bu qərarı rədd edərək, onu "alçalma yürüşü" və İsrailə, ABŞ-a təslim olmaq kimi qiymətləndirib.

Çərşənbə axşamı Livan prezident sarayında jurnalistlərə danışan ABŞ elçisi Morqan Ortagus, ölkə hakimiyyətinin Hezbollahı silahsızlaşdırma qərarını "hərəkətə keçirməli" olduğunu vurğulayıb. O əlavə edib ki, "Livan hökumətinin atdığı hər bir addımda İsrail hökumətini də eyni addımı atmağa təşviq edəcəyik."

Hezbollahın rəhbəri Naim Qassem qrupun silahlarından imtina etmək tələblərini rədd edib. Bazar ertəsi yayımlanan çıxışında Qassem hökumətin qrupu silahsızlaşdırma qərarını tənqid edərək, rəsmiləri bunu ləğv etməyə çağırıb və geri çəkilməyin "bir fəzilət olacağını" deyib.

İsrailin Livandan Geri Çəkilməsi Şərtləri

Silahlı qrup uzun müddətdir ki, İsrailin Livana qarşı təcavüzünə yeganə müqavimət olub. Lakin keçən il İsraillə baş vermiş müharibədən sonra, keçmiş lider Həsən Nəsrullahın öldürülməsi, minlərlə döyüşçüsü və Livanlı mülki vətəndaşın həlak olması, on minlərlə şiə və digər icmaların dağılmış evlərindən didərgin düşməsi ilə ciddi şəkildə zəifləmişdi.

O, həmçinin xəbərdarlıq edib ki, Livanın suverenliyinə yalnız İsrailin "təcavüzünə" son qoymaqla nail olmaq mümkündür. Qassem Livan hökumətinin milli müdafiə strategiyası ilə bağlı danışıqlar aparmazdan əvvəl, İsrailin 2024-cü ilin noyabrında əldə edilmiş atəşkəs razılaşmasına (İsrailin qoşunlarını ölkə ərazisindən çıxarmalı olduğu razılaşma) əməl etməsini təmin etməli olduğunu bildirib.

İsrail noyabr ayından bəri atəşkəs rejimini demək olar ki, hər gün pozub.

İsrail bazar ertəsi günü, Livan silahlı qüvvələrinin Hezbollahı silahsızlaşdırmaq üçün tədbir görəcəyi təqdirdə, öz hərbi varlığını ölkənin cənubunda azaltacağını bildirib.

Bazar günü İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu ilə görüşən Barrack bu inkişafı "tarixi" adlandırıb.

"İsrail indi deyir ki: biz Livanı işğal etmək istəmirik. Biz geri çəkilməyə hazırıq və Hezbollahı silahsızlaşdırmaq planını görən kimi öz geri çəkilmə gözləntilərimizi planımızla qarşılayacağıq," o qeyd edib.

Əl Cəzirə müxbiri Əli Haşem deyib ki, İsrail 2024-cü ilin noyabr atəşkəsinə razılıq verdikdən sonra cənubi Livandakı mövcudluğunu gücləndirib.

"Atəşkəs zamanı Livan ərazisində beş mövqe var idi, indi isə səkkiz mövqe haqqında eşidirik," Haşem bildirib.

"Aydındır ki, İsrail Livan və Suriya daxilində əsas təpələri ələ keçirərək, bunu 'erkən xəbərdarlıq sistemi' kimi təsvir etməyə çalışır."

Haşem əlavə edib ki, İsrailin Livandakı mövcudluğunu genişləndirməsi Hezbollahı silahlarından əl çəkməyə inandırmaq cəhdlərini əngəlləyən əsas maneədir.

Əlavə bir maneə isə atəşkəs razılaşmasının Hezbollahın bütün ölkədə deyil, İsrail sərhədindən təxminən 30 km (20 mil) məsafədə yerləşən Litani çayının cənubunda silahsızlaşmasını tələb etməsidir.

Barrack vurğulayıb ki, istənilən silahsızlaşdırma təşəbbüsü on minlərlə Hezbollah döyüşçüsü və onların ailələrinin iqtisadi təsirini nəzərə almalıdır, onların bir çoxu iddiaya görə İran maliyyəsindən asılıdır.

"Əgər biz cəmiyyətin bir hissəsindən dolanışıq vasitəsindən əl çəkməyi tələb ediriksə – çünki Hezbollahı silahsızlaşdırmaq dedikdə, İran tərəfindən ödənilən 40.000 insandan danışırıq – siz sadəcə onların silahlarını alıb 'uğurlar, gedin zeytun ağacı əkin' deyə bilməzsiniz. Biz onlara kömək etməliyik."

O deyib ki, Qətər və Səudiyyə Ərəbistanı da daxil olmaqla Körfəz dövlətləri, Hezbollaha alternativlər təqdim etmək təşəbbüsü çərçivəsində Livan iqtisadiyyatını – xüsusilə Hezbollahın dayaq nöqtəsi olan cənubda – dəstəkləməyə hazırdırlar.

ABŞ Elçisinə Qarşı İrqçilik İttihamları

Barrackın səsləndirdiyi şərhlər Beyrutda güclü etiraz dalğasına səbəb olub. O, Livan mətbuatını qeyri-mədəni və "heyvani" kimi təsvir etdiyi şəkildə davrandıqları təqdirdə mətbuat konfransını dayandıracağı ilə hədələdikdən sonra irqçilikdə ittiham olunub.

"Bir anlıq sakit olun, sizə bir şey demək istəyirəm, bu, xaotik, heyvani bir vəziyyətə çevrilən an biz gedəcəyik," o deyib.

"Odur ki, nə baş verdiyini bilmək istəyirsinizsə, mədəni, nəzakətli, tolerant davranın, çünki regionda baş verənlərin problemi budur."

Livan-Britaniya jurnalisti Hala Caber Barrackın davranışını "19-cu əsr müstəmləkə komissarı"na bənzədib, hansı ki "bizə 'mədəniyyət' dərsi keçir və hər şeyi 'regionumuzun' üzərinə yıxır," o, X (keçmiş Twitter) hesabında yazıb.

"Bu sadəcə təkəbbür deyil, bu irqçilikdir. Siz bu ölkəni idarə etmirsiniz və onun xalqını təhqir etmək haqqınız yoxdur."

Beyrutda yerləşən "The Cradle" xəbər saytının köşə yazarı Məhəmməd Həsən Süveydan deyib ki, ABŞ Dövlət Departamenti Barrackın "insanlıqdan salan" şərhlərinə görə regiondakı bütün jurnalistlərdən üzr istəməlidir.

"O, bizi insanlıqdan saldı, bizə qarşı təkəbbürlü oldu və müstəmləkəçi terminlərdən istifadə etdi," Süveydan Əl Cəzirəyə deyib. "Jurnalistləri 'heyvani' adlandırmaq və onları mədəniləşməyə çağırmaq Tom Barrack üçün sadəcə bir səhv deyil... bu, klassik müstəmləkəçi jestidir."

24 saat