NASA Yerin Maqnit Sahəsindəki Artan Nəhəng Anomaliyanı İzləyir

Yer Kürəsinin Maqnit SahəsiCənubi Atlantika Anomaliyası

İllərdir NASA Yer kürəsinin maqnit sahəsində qəribə bir anomaliyanı nəzarətdə saxlayır: Cənubi Amerika ilə cənub-qərbi Afrika arasında uzanan, səmalarda aşağı maqnit sahəsi intensivliyinə malik nəhəng bir bölgə. Cənubi Atlantika Anomaliyası adlanan bu geniş və inkişaf edən fenomen on illərdir alimlərin marağına və narahatlığına səbəb olur, bəlkə də heç kimin NASA tədqiqatçıları qədər.

NASA-nın peykləri və kosmik gəmiləri anomaliya daxilində zəifləmiş maqnit sahəsinə və bunun nəticəsində Günəşdən gələn yüklü hissəciklərə qarşı xüsusilə həssasdır. NASA-nın "Yer kürəsinin maqnit sahəsindəki bir çuxur" və ya "kosmosda bir çala" olaraq xarakterizə etdiyi Cənubi Atlantika Anomaliyası (SAA) 2014-cü ildən bəri kontinental Avropanın yarısı qədər genişlənib, eyni zamanda maqnit sahəsinin intensivliyi zəifləməyə davam edir.

Peyklər üçün Təhlükə və Genişlənmənin Sürəti

Bu anomaliya Yer kürəsindəki həyatı ümumilikdə təsir etməsə də, aşağı Yer orbitində planet ətrafında dönən kosmik gəmilər (o cümlədən Beynəlxalq Kosmik Stansiyası) üçün eyni şeyi demək olmaz. Bu gəmilər birbaşa anomaliya zonasından keçir. Bu keçidlər zamanı, anomaliya daxilindəki zəifləmiş maqnit sahəsi gücü o deməkdir ki, peyklərdəki texnoloji sistemlər Günəşdən gələn yüksək enerjili protonların təsirinə məruz qalarsa qısaqapanma yaşaya və sıradan çıxa bilər.

Bu təsadüfi zərbələr adətən yalnız kiçik xətalarla nəticələnsə də, əhəmiyyətli məlumat itkisinə və ya hətta əsas komponentlərə qalıcı zərər vermə riskini daşıyır. Bu təhdidlər peyk operatorlarını kosmik gəmilər anomaliya zonasına daxil olmazdan əvvəl onların sistemlərini müntəzəm olaraq söndürməyə məcbur edir.

Anomaliyanın Səbəbləri və Elmi Araşdırmalar

Kosmosdakı bu təhlükələri azaltmaq NASA-nın SAA-nı izləməsinin bir səbəbidir. Digər səbəb isə anomaliyanın sirrinin kompleks və anlaşılması çətin bir fenomeni araşdırmaq üçün böyük bir fürsət təqdim etməsidir. NASA-nın geniş resursları və tədqiqat qrupları bu hadisəni öyrənmək üçün unikal şəkildə təchiz edilmişdir.

NASA-nın Qoddard Kosmik Uçuş Mərkəzinin geofiziki Terri Sabaka 2020-ci ildə izah edib ki, "Maqnit sahəsi əslində bir çox cərəyan mənbəyindən yaranan sahələrin superpozisiyasıdır". Əsas mənbə Yer kürəsinin xarici nüvəsində, yerin minlərlə kilometr altında yerləşən Yer nüvəsi daxilindəki ərimiş dəmirdən ibarət qaynayan okean hesab olunur. Bu kütlənin hərəkəti Yer kürəsinin maqnit sahəsini yaradan elektrik cərəyanları əmələ gətirir, lakin görünür ki, bu, mütləq bərabər şəkildə baş vermir.

Afrika qitəsinin təxminən 2900 kilometr (1800 mil) altında yerləşən, Afrika Böyük Aşağı Kəsilmə Sürəti Vilayəti adlanan sıx qaya ehtiyatının sahənin yaranmasını pozduğu düşünülür. Bu, planetin maqnit sahəsinin əyilməsi ilə dəstəklənən dramatik zəifləmə effekti ilə nəticələnir.

NASA Qoddard geofiziki və riyaziyyatçısı Veyjia Kuanq 2020-ci ildə bildirib: "Müşahidə olunan SAA, bölgədəki dipol sahəsinin zəifləyən hökmranlığının nəticəsi kimi də şərh edilə bilər. Daha dəqiq desək, əks qütblü yerli bir sahə SAA bölgəsində güclü şəkildə böyüyür, beləliklə sahə intensivliyini ətraf bölgələrə nisbətən çox zəif edir."

Anomaliyanın İki Hissəyə Bölünməsi və Tarixi İzahatlar

Anomaliya və onun nəticələri haqqında alimlərin hələ də tam anlamadığı çox şey olsa da, yeni anlayışlar bu qəribə fenomenə daim işıq salır. Məsələn, NASA heli-fiziki Eşli Grili tərəfindən 2016-cı ildə aparılan bir araşdırma SAA-nın yavaş-yavaş sürüşdüyünü ortaya qoydu. Bu, 2021-ci ildə nəşr olunan tədqiqatlarda CubeSat-lar tərəfindən aparılan sonrakı izləmələrlə təsdiqləndi.

Ancaq bu, təkcə hərəkət etmir. Daha da diqqətəlayiqdir ki, fenomenin bölünmə prosesində olduğu görünür. Tədqiqatçılar 2020-ci ildə SAA-nın iki ayrı hüceyrəyə bölünməyə başladığını aşkar etdilər. Hər biri daha böyük anomaliya daxilində minimum maqnit sahəsi intensivliyinin ayrı bir mərkəzini təmsil edir.

Bunun SAA-nın gələcəyi üçün nə demək olduğu hələ məlum deyil, lakin anomaliyanın yeni bir görünüş olmadığını düşündürən dəlillər var. 2020-ci ilin iyulunda dərc edilmiş bir araşdırma bu fenomenin son zamanların qəribə bir hadisəsi deyil, əksinə Yer kürəsini 11 milyon il əvvələ qədər təsir etmiş təkrarlanan bir maqnit sahəsi hadisəsi olduğunu göstərdi.

Əgər belədirsə, bu, Cənubi Atlantika Anomaliyasının bütün planetin maqnit sahəsinin qütblərinin dəyişməsinin (yüz minlərlə ildə bir dəfə baş verən bir hadisə) bir səbəbi və ya xəbərçisi olmadığını göstərə bilər. 2024-cü ildə dərc edilmiş bir araşdırma SAA-nın Yer üzündə görünən auroralara da təsir etdiyini aşkar etdi.

Və bu yaxınlarda ESA-nın geomanyetik sahəni xəritələşdirmək üçün birlikdə çalışan üç peykdən ibarət Swarm missiyası yeni mürəkkəbliklər ortaya qoydu. Danimarka Texniki Universitetinin geofiziki Kris Finley bildirir ki, "Afrikaya doğru, Cənubi Amerikaya doğru olduğundan fərqli şəkildə dəyişir. Bu bölgədə sahənin daha intensiv şəkildə zəifləməsinə səbəb olan xüsusi bir şey baş verir."

Aydındır ki, böyük suallar qalmaqdadır, lakin bu geniş maqnit sahəsi qəribəliyi ilə bağlı bu qədər hadisələr baş verərkən, dünyanın ən güclü kosmik agentliyinin bunu yaxından izləməsi yaxşı haldır. Sabakanın dediyi kimi, "SAA yavaş hərəkət etsə də, morfologiyasında bəzi dəyişikliklər yaşayır, buna görə də davamlı missiyalar vasitəsilə onu müşahidə etməyə davam etməyimiz vacibdir, çünki bu, bizə modellər və proqnozlar etməyə kömək edir."

24 saat