Qəzalı Həbsxana Şəraiti Konvensiyaya Ziddir

Taleh Bağırzadənin Cərimə Təcridxanasına Salınması və Penitensiar Kompleksə Köçürülməsi Ətrafında Mübahisələr

Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin 2017-ci il 25 yanvar tarixli hökmü ilə 20 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş Taleh Bağırzadənin saxlanıldığı 12 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində cərimə təcridxanasına yerləşdirildiyi bildirilib. Bu hadisə iyunun 1-də həmin cəzaçəkmə müəssisəsinin dam örtüyünün çökməsi və nəticədə bir məhkumun həyatını itirməsi fonunda baş verib.

Təhlükəli Şəraitə Etiraz və Verilən Cəzalar

Dam örtüyünün çökməsindən sonra bəzi məhkumlar köçürülsə də, Taleh Bağırzadə və digər bir qrup məhkum təhlükəli vəziyyətdə saxlanılmağa davam edib. Bağırzadənin sözlərinə görə, müəssisə rəhbərliyi ona yalnız ciddi-qapalı rejimə köçürülməklə bu vəziyyətdən çıxa biləcəyini bəyan edib. Bu vəziyyətə etiraz əlaməti olaraq məhkumlar səhər və axşam sayımlarına çıxmayıblar. Nəticədə, Bağırzadəyə iyunun 19-da 3, 22-də isə 5 günlük cərimə təcridxanası cəzası verilib. İlahiyyatçı bildirib ki, rəhbərlik ona açıq şəkildə "ya ciddi rejimli və tam qapalı həbsxanaya gedirsən, ya da burada ölməyi seçirsən. Başqa alternativ yoxdur" deyə ultimatum verib.

Penitensiar Qaydalar və Qanunsuzluqlar

Cəzaların İcrası Məcəlləsinə (CİM) əsasən, cəzaçəkmə müəssisəsinin rəhbərliyi qaydaları pozan məhkumları 15 günədək cərimə təcridxanasına keçirmək səlahiyyətinə malikdir. Lakin bir təqvim ili ərzində cərimə təcridxanasında saxlanma müddəti 60 gündən çox ola bilməz. Avropa Penitensiar Qaydaları intizam tədbirlərinin son çarə olaraq istifadə edilməsini və yalnız nizam-intizam, təhlükəsizlik və ya təhlükəsizliyə təhdid yaradan davranışın intizam pozuntusu kimi müəyyən edilməsini tövsiyə edir. CİM-ə görə, məhkum cəzanı insan şəxsiyyətinə hörməti təmin edən, normal yaşayış şəraitinə, sanitariya və gigiyena qaydalarına uyğun şəraitdə çəkməlidir. Taleh Bağırzadənin sayımlara çıxmaması qəzalı vəziyyətdəki müəssisədə saxlanılmasına, yəni insan ləyaqətinə hörməti təmin etməyən şəraitə və ciddi rejimli müəssisəyə köçürüləcəyi ilə hədələnməsinə qarşı bir etiraz xarakteri daşıyıb. Bu isə intizam tədbirlərinin "son çarə" olaraq istifadə edilməsi üçün əsas yaratmayıb.

İnsan Hüquqlarının Pozulması Məsələsi

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (maddə 46) və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının (maddə 3) heç kəsin qeyri-insani rəftara məruz qalmamasını təmin edir. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin (AİHM) təcrübəsinə görə, pis rəftar 3-cü maddənin əhatə dairəsinə düşmək üçün minimum şiddət həddinə çatmalıdır. Bu həddin qiymətləndirilməsi nisbidir və rəftarın müddəti, onun fiziki və ya psixi təsiri, qurbanın cinsi, yaşı və ya sağlamlıq vəziyyəti kimi amillərdən asılıdır. AİHM "Kudla Polşaya qarşı" işində dövlətin şəxsin həbsxanada insan ləyaqətinə hörmət edilən şəraitdə saxlanmasını təmin etməli olduğunu və məhkumun sağlamlığı ilə rifahının qorunmalı olduğunu bildirib. Eyni zamanda "Kalaşnikov Rusiyaya qarşı" işində ərizəçinin həbsxanada saxlanıldığı müddətdə sağlamlığına və rifahına təhlükə törədən vəziyyətin 3-cü maddənin pozuntusu olduğunu qeyd edib.

Rejim Dəyişikliyi Təhdidinin Hüquqi Əsasları

CİM-in müvafiq maddələrinə əsasən, məhkumlar cəzaların icrası qaydalarını qərəzli şəkildə pozduqda məhkəmə qərarı ilə məntəqə tipli cəzaçəkmə müəssisəsindən başqa rejimli müəssisəyə köçürülə bilərlər. Lakin Taleh Bağırzadənin daha ağır rejimli cəzaçəkmə müəssisəsinə göndərilmək tələbi əvvəlki müəssisənin qəzalı vəziyyəti ilə əlaqəli olub. Məhkəmə qərarı olmadan və məhkumun cəzaların icrası qaydalarını qərəzli şəkildə pozmadığı hallarda onun daha ağır rejimli müəssisəyə köçürülməsi qanunvericiliyin pozulması hesab edilir. Son olaraq Taleh Bağırzadənin saxlama rejimi ağırlaşdırılaraq Umbakı penitensiar kompleksinə köçürüldüyü məlum olub.

24 saat