Qara Cüməyə qarşı Alış-verişsiz Gün necə yarandı

Black Friday və istehlak əleyhinə hərəkətlər: Həddindən artıq alış-verişə qarşı qlobal etiraz

Aşırı istehlak son illərin diqqətçəkən trendlərindən biridir. İstər sosial media platformalarında, istərsə də onlayn alış-veriş saytlarında və fiziki mağazalarda müşahidə olunan bu tendensiya, sosial medianın, influencer-lərin, tez-tez təşkil olunan endirimlərin və intensiv marketinq kampaniyalarının yüksəlişi ilə daha da güclənib.

Yaxın günlərdə baş tutacaq və Yeni il alış-veriş mövsümünün başlanğıcını müəyyənləşdirən Black Friday kimi böyük alış-veriş tədbirləri də bu problemin miqyasını artırıb.

Əvvəllər sadəcə bir günlük fəaliyyət olan Black Friday, indi bütün həftəsonunu, hətta Cyber Monday-i də əhatə edir. Bəzi bölgələrdə isə bu müddət "Cyber Week" adı ilə tam bir həftəyə qədər uzanır.

Lakin hazırda Black Friday-ə və ümumilikdə qlobal xərcləmə və istehlak mədəniyyətinə qarşı daha çox istehlak əleyhinə hərəkətlər meydana gəlməkdədir. Ən diqqət çəkən hərəkətlərdən biri, Black Friday ilə eyni gün keçirilən Buy Nothing Day (Heç Nə Alma Günü)-dür.

Heç Nə Alma Günü nədir?

Heç Nə Alma Günü, yayılmış qlobal istehlakçılığa qarşı beynəlxalq bir etiraz günüdür. Bu gün, aşırı istehlakın zərərli təsirlərinə diqqət çəkmək üçün, iştirakçıları həm onlayn, həm də fiziki olaraq 24 saat ərzində heç nə almamağa çağırır.

Bu hərəkət Kanadalı rəssam Ted Dave tərəfindən 1992-ci ildə başladılıb və istehlak əleyhinə fəaliyyətləri ilə tanınan "Adbusters" jurnalı tərəfindən daha da genişləndirilib.

Başlandığı gündən bəri bu hərəkət dünya üzrə 60-dan çox ölkəyə yayılıb.

Heç Nə Alma Günü insanları tullantıları azaltmağa və ümumi xərcləmə vərdişlərinə yenidən baxmağa təşviq edir. İştirakçılar qablaşdırma tullantılarını, bununla yanaşı, kargo və istehsal nəticəsində yaranan karbon izlərini azaltmağa kömək edə bilərlər.

Bu gün, daha güclü bir cəmiyyətə yatırım etmək və materializmlə xoşbəxtlik arasındakı əlaqəni yenidən sorğulamaq üçün daha mənalı və qeyri-kommersiya fəaliyyətlərinə üstünlük verilməsini də təşviq edir. Buraya ev heyvanları, dostlar və ailə ilə vaxt keçirmək, icma tədbirlərində iştirak etmək və açıq havada gəzintiyə çıxmaq daxildir.

Heç Nə Alma Günü sosial bərabərsizlik və ətraf mühitə təsir kimi daha geniş problemlərlə də bağlıdır. O, təkrar istifadəyə və ikinci əl əşyaların xeyriyyəçilik məqsədilə istifadəsinə diqqət çəkir; bu isə əşyaların zibilxanaya getməsinin qarşısını alarkən, aşağı gəlirli ailələrə də dəstək olur.

Black Friday ilə eyni günə təsadüf etməsi sayəsində, Heç Nə Alma Günü qlobal alış-veriş mədəniyyətinə qarşı real bir əks-təsir kimi önə çıxıb və illər ərzində əhəmiyyətli sayda tərəfdar toplayıb, lakin internet cəmiyyətini də iki qütbə bölüb.

Bəzi sosial media istifadəçiləri qənaətcillik, şüurlu xərcləmə, yığım mədəniyyəti və davamlı alış-veriş anlayışlarını dəstəkləyir. Digərləri isə daha çox "YOLO" (You Only Live Once – Bir dəfə yaşayırsan) və "kiçik mükafat" mədəniyyətini müdafiə edir. Onlara görə, ev sahibi olmaq və təqaüd üçün kifayət qədər pul yığmaq kimi böyük həyat hədəfləri gənc nəsillərin əksəriyyəti üçün əlçatmaz hala gəldiyindən, alış-veriş kimi kiçik zövqlərə əhəmiyyət verilməməlidir.

İstehlak əleyhinə hərəkətlərdə partlayış

Bu il Black Friday hər zamankindən daha çox müzakirə yaratdı; istehlak əleyhinə hərəkətlərdə və boykotlarda nəzərə çarpacaq artım müşahidə olundu. Buraya Black Friday günü və ya yaxın günlərdə təşkil olunan Heç Nə Alma Günü, "We Ain’t Buying It" və "Make Amazon Pay Day" kimi kampaniyalar daxildir.

Noyabrın 25-dən dekabrın 1-dək davam edən kütləvi bir etiraz dalğası da başladıldı; bu, əsasən Amazon, Home Depot, Target kimi böyük şirkətləri hədəf alırdı. Məqsəd, işçi hüquqları pozuntularını, pərakəndə satış zəncirlərinin ABŞ prezidenti Donald Trampa verdiyi dəstəyi və müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik proqramlarından geri çəkilmələrini etiraz etmək idi.

UNI Global Union-ın Baş Katibi Christy Hoffman mətbuat açıqlamasında deyib: "Amazon, Jeff Bezos və onların siyasi müttəfiqləri texnologiya əsaslı avtoritar gələcəyə oynayırlar, lakin Make Amazon Pay Day-də dünyanın dörd bir yanındakı işçilər 'bəsdir' deyirlər."

"İllərdir Amazon, avtoritar siyasi fiqurların dəstəyini də arxasına alaraq iş yerində demokratiyanı və həmkarlar ittifaqına qoşulma hüququnu sıxışdırıb. Tətbiq etdiyi model bərabərsizliyi dərinləşdirir və işçilərin təşkilatlanma, kollektiv sövdələşmə aparma və təhlükəsiz, ədalətli iş yerləri tələb etmək kimi əsas hüquqlarını pozur."

Bu istehlak əleyhinə və boykot kampaniyaları, həmçinin, alıcıları yerli, davamlı və ikinci əl kiçik biznesləri dəstəkləməyə təşviq etməyi hədəfləyir; xüsusilə də qaradərililərin, miqrantların və ya azlıqların sahib olduğu və indiyə qədər ABŞ prezidenti Donald Trampın təsirinə müqavimət göstərən biznesləri.

24 saat