Çinli alimlər arıların beyinlərinə nəzarət cihazları yerləşdirərək, onların hara uçacaqlarına qərar verməklə bu həşəratları siborq arılara çevirirlər.
Yarı həşərat, yarı maşın olan bu arılar hərbi kəşfiyyat məqsədləri üçün, yaxud təbii fəlakətlərdən sonra sağ qalanları axtarmaq üçün istifadə edilə bilər.
Pekin Texnologiya İnstitutunun professoru Chao Cielianq və komandası bu yaxınlarda dünyanın ən yüngül beyinə nəzarət cihazını hazırlayıblar. Bu cihaz cəmi 74 milliqram, yəni bir çimdik duzdan da yüngüldür.
Cihaz işçi arının belinə bərkidilir və beynini üç iynə ilə dələrək ona müəyyən istiqamətlərə uçmaq əmrini verir.
Professor Chao və komandasının apardığı testlərə görə, cihaz 10 sınaqdan 9-da uğurla işləyib və arılar verilən təlimatlara əməl ediblər.
Bu cür texnologiya sayəsində alimlər siborq arıların məxfi əməliyyatlarda və ya insanların əlçatmaz yerlərindəki missiyalarda istifadə oluna biləcəyinə inanırlar.
Mikro cihazlar həşəratlara məlumat toplamaq, qeyd etmək və daha sonra operatorlarına ötürmək imkanı verən kameralar, dinləmə qurğuları və sensorlarla təchiz edilə bilər.
Kiçik ölçüləri nəzərə alındıqda, onlar insanların və daha böyük robotların çatmadığı dar sahələrdən şübhə oyatmadan keçə bildikləri üçün məxfi hərbi və ya təhlükəsizlik əməliyyatlarında da tətbiq oluna bilərlər.
Siborq Arıların Təchizatı
Professor Chao və həmkarları 11 iyun tarixində "Çin Maşınqayırma Mühəndisliyi Jurnalı"nda dərc olunmuş məqalələrində yazırdılar: "Həşərat əsaslı robotlar bioloji sahiblərinin üstün hərəkət qabiliyyətini, kamuflyaj bacarıqlarını və ətraf mühitə uyğunlaşma qabiliyyətlərini miras alırlar".
Məqalədə həmçinin qeyd olunur: "Sintetik alternativlərlə müqayisədə, onlar təkmilləşdirilmiş gizlilik və uzunmüddətli əməliyyat dayanıqlılığı nümayiş etdirirlər ki, bu da onları şəhər münaqişəsi, terrorizmlə mübarizə və narkotik vasitələrə müdaxilə kimi ssenarilər, eləcə də kritik fəlakət yardım əməliyyatları kimi məxfi kəşfiyyat üçün əvəzsiz edir."
Bu araşdırmalarla bağlı əvvəlki hesabatlar alimlərin həşəratları infraqırmızı şüalar və Bluetooth siqnalları ilə idarə etmək üçün mikroçip və kabellərlə təchiz etdiklərini göstərirdi. Çinli alimlərin son işləri isə arıların belinə "bel çantası" quraşdırmasıdır. Ən çox 74 mq ağırlığında olan bu çantalar arıların öz çəkisinin üçdə birinə bərabərdir.
Sinqapurlu alimlər daha əvvəl miniatür beyinə nəzarət cihazları hazırlamışdılar, lakin bunlar daha böyük və ağır idi. Bu cihazlar ötən mart ayında Myanmada baş verən 7,7 bal gücündə zəlzələdən sonra axtarış-xilasetmə işlərinə kömək etmək üçün tarakanlara bərkidilmişdi.
Bu sahədə də ciddi texnoloji rəqabət mövcuddur. Hazırda ABŞ və Yaponiya da daxil olmaqla bir çox ölkə siborq arılar və digər həşəratlar yaratmaq üçün yarışır. Professor Chaonun komandası beyinə nəzarət texnologiyasını inkişaf etdirməkdə böyük irəliləyişlər əldə etsə də, çətinliklər davam edir.
Məsələn, mövcud batareyalar çox uzun müddət davam etmir, daha böyük batareyalar isə arıların daşıya bilməyəcəyi qədər ağırdır. Eyni cihaz fərqli həşəratlarda istifadə edilə bilmir, çünki qurğu arıların bədənlərinin siqnallara cavab verən bölgələrinə görə layihələndirilib.
Çin texnologiyasını digər sahələrdə də miniatürləşdirmək üçün çalışır və ölkə iyun ayında ağcaqanad ölçüsündə pilotsuz uçuş aparatlarını da təqdim edib.
Oxucu Şərhləri
Belə bir texnologiyanın inkişafı mütləq olaraq pis deyildir. Məsələn, təbii fəlakətlərdən sonra sağ qalanları tapmaq kimi humanitar vəziyyətlərdə istifadəsi əhəmiyyətli fayda gətirə bilər. Bununla belə, alternativ bir baxış bucağı isə, bu cür texnologiyanın hərbi məqsədlər üçün istifadəsinin potensial təhlükələridir. Arıların kiçik ölçüsü və çoxluq halında uçma qabiliyyəti, gizli kəşfiyyat əməliyyatları üçün ideal bir vasitə yarada bilər. Bu, yeni bir silahlanma yarışı və beynəlxalq gərginliyin artmasına gətirib çıxara bilər. Bundan əlavə, bu texnologiyanın uzunmüddətli ekoloji təsirləri tam olaraq qiymətləndirilməyib. Arıların davranışına müdaxilənin onların populyasiyasına və ümumi ekoloji tarazlığa necə təsir edəcəyi hələ də bilinmir. Beləliklə, yalnız potensial faydaları deyil, həm də potensial risklərini tam şəkildə nəzərə alaraq, belə bir texnologiyanın inkişafının və tətbiqinin etik və siyasi implikasiyalarını diqqətlə araşdırmaq lazımdır.
Şərh Yaz