Şimali Koreya lideri Kim Çen In milli bayrağa bürünmüş bir əsgərin tabutunun üzərinə əyilib ağlayıb. Bu mənzərə, Pyonqyanqda keçən ayın sonlarında Kim və Rusiyalı həmkarı Vladimir Putin tərəfindən imzalanan qarşılıqlı müdafiə paktının ildönümü münasibətilə təşkil edilən qala tamaşasında nümayiş etdirilən fotolardan biridir. Həmin altı əsgərdən biri olan şəhid, Ukraynaya qarşı müharibədə Rusiya qüvvələri ilə birlikdə döyüşərkən həlak olmuşdu.
Qeyd edək ki, Ukraynanın NATO üzvü müttəfiqləri öz qüvvələrini döyüş bölgəsinə göndərməkdən imtina etsələr də, Şimali Koreya döyüşçüləri Qərbi Rusiyanın qismən Ukrayna əks-hücumu ilə işğal olunmuş Kursk bölgəsində şiddətli döyüşlərdə iştirak ediblər.
"Şimali Koreya indi Rusiya üçün İran və ya Çindən daha vacib bir müttəfiqdir", – "Crisis Group" təşkilatının Rusiya üzrə baş analitiki Oleq İqnativ bildirib. Onun sözlərinə görə, Şimali Koreya Rusiyanı sursat və bəzi növ ağır silahlarla təmin edir. Şimali Koreyalı əsgərlərə gəlincə, Rusiya mənbələri onların peşəkar və intizamlı olduqlarını qeyd edir. Kursk əməliyyatının əvvəlində, çox sayda pilotsuz uçuş aparatlarının istifadəsini əhatə edən bu növ müharibə üçün zəruri olan müasir döyüş bacarıqlarına sahib olmasalar da, qısa müddətdə uyğunlaşa biliblər.
Gələcəyə baxdıqda, Rusiya-Şimali Koreya ittifaqının inkişaf etdiyini göstərən əlamətlər var.
Alyansın Rusiya və Şimali Koreya üçün Strateji Faydaları
İki həftə əvvəl Ukrayna kəşfiyyat mənbələri CNN-ə bildirib ki, Şimali Koreya Ukrayna ilə cəbhə xəttində qoşun yerləşdirməsini daha 30 000 əsgər göndərməklə üçqat artırmağı planlaşdırır. Rusiya bu əlavə canlı qüvvəni məmnuniyyətlə qarşılayır, çünki "Mediazona" müstəqil Rusiya nəşri və BBC-nin hesablamalarına görə, Moskva ordusu 2022-ci ildə qonşusuna qarşı tammiqyaslı müharibəyə başladıqdan bəri 116 000-dən çox itki verib.
Bəzi müşahidəçilər hesab edirlər ki, məşhur təcrid olunmuş bir millət olan Şimali Koreya da bu əməkdaşlıqdan çox şey qazana bilər. "Hərbi əməliyyatlar nöqteyi-nəzərindən, Şimali Koreya indi müasir müharibə ilə bağlı sahə təcrübəsi qazanıb ki, Cənubi Koreyada belə bir imkan yoxdur", – Stimson Mərkəzinin "38 North" və Şərq-Qərb Mərkəzinin POSCO üzrə baş elmi işçisi Rachel Minyoung Li bildirib. Onun sözlərinə görə, siyasət nöqteyi-nəzərindən, Şimali Koreyanın Rusiya ilə yaxşılaşan əlaqələri Kim Çen Ina daha böyük strateji manevr imkanı verir. Bu, Rusiyanın neft və buğda tədarükü, Şimali Koreyaya hərbi texnologiya transferi kimi ani faydalardan tutmuş, Kim Çen Inın bu əlaqəni inkişaf etdirərək gördüyü daha uzunmüddətli imkanlara qədər uzanır.
Minyoung Li əlavə edib ki, bütün bunlar Şimali Koreyaya ABŞ, xüsusən də Cənubi Koreya ilə əlaqə qurmaq üçün az, demək olar ki, heç bir səbəb vermir. O qeyd edib ki, "Şimali Koreyanın Rusiya ilə münasibəti Kimə Çinə qarşı daha güclü təsir imkanı verir ki, bu da uzunmüddətli perspektivdə daha geniş regional nəticələrə səbəb ola bilər."
Tarixi Bağlar və Yeni İqtisadi Əlaqələr
Rusiya beynəlxalq sanksiyalara məhəl qoymadan Şimal ilə uzun müddət fəaliyyətsiz qalmış təchizat zəncirlərini yenidən açıb. "Ölkələr Xasan-Tumen xətti boyunca hərəkəti bərpa ediblər", – siyasi analitik və "Diqoriya" ekspert klubunun üzvü Neymat Xəlilov "Al Jazeera"ya bildirib. Bu, Rusiyanın Şimali Koreya ilə sərhədini nəzərdə tutur. O, qeyd edib ki, "Rusiya dəmir yolu keçidləri vasitəsilə kömür, gübrə və dəmir filizi, Şimali Koreya isə dəniz məhsulları və nadir torpaq metalları tədarük edir... Bundan əlavə, Şimali Koreyanın Rajin limanının Rusiya Federasiyasının iştirakı ilə modernləşdirilməsi xüsusi diqqət çəkir. Layihənin məqsədi limanı Cənubi Koreya limanlarına alternativ etmək, bununla da Vladivostok vasitəsilə Şimali Koreyaya yük axınını artırmaqdır."
"Keyfiyyətcə Yeni Mərhələ" və Rəsmi Təsdiq
Müasir Şimali Koreya dövləti mövcudluğunu İkinci Dünya Müharibəsinin sonunda Koreya yarımadasının şimal hissəsini işğal edən Yaponiya müstəmləkə qoşunlarını geri çəkən Sovet İttifaqına borcludur. Bu vaxt ABŞ qüvvələri cənubda eyni şeyi edirdi. Sovet və Çin dəstəkli kommunist dövlət quruldu və SSRİ Soyuq Müharibə dövründə yaxın müttəfiq olaraq qaldı. Lakin 1990-cı illərin əvvəllərində SSRİ-nin dağılmasından sonra Şimali Koreya kritik dəstəkçisini və həyati vacib yardım mənbəyini itirdi, bu da ölkəni fəlakətli aclığa sürüklədi. Yeni Rusiya ilə münasibətlər düşməncəsinə olmasa da, xüsusilə də yaxın deyildi. 2000-ci və 2010-cu illərdə Rusiya hətta Şimali Koreyanın nüvə proqramını və iddia edilən insan haqları pozuntularını cilovlamaq məqsədi daşıyan qlobal sanksiyalara qoşulmuşdu.
Ancaq Xəlilovun sözlərinə görə, "Xüsusi Hərbi Əməliyyatın [Ukraynadakı müharibənin, Rusiyada belə adlandırılır] başlaması ilə onlar keyfiyyətcə yeni bir mərhələyə qədəm qoydular." Pyonqyanq 2022-ci ilin əvvəlində müharibənin başlanğıcından etibarən mövqeyini açıq şəkildə bildirdi. BMT-nin fövqəladə sessiyasında Moskvanın işğalını pisləyən səsverməyə qarşı çıxan cəmi beş hökumətdən biri Şimali Koreya oldu. Digərləri Belarus, Eritreya, Suriya və Rusiyanın özü idi.
"2023-cü ildə Rusiyanın keçmiş müdafiə naziri Sergey Şoyqu KXDR-ə səfər etdi və bir neçə ay sonra, Şimali Koreya-Rusiya samiti çərçivəsində, KXDR lideri Kim Çen In Rusiyaya rəsmi səfər edərək Vladimir Putinlə danışıqlar apardı", – Xəlilov deyib. O qeyd edib ki, "xüsusi diqqət ritorikadakı dəyişikliyə yönəlir: birgə bəyanatlarda getdikcə "ortaq dəyərlər" və "strateji tərəfdaşlıq" haqqında ifadələr yer alır."
Xəlilov bildirib ki, Kursk döyüş meydanına təxminən 15 000 Şimali Koreya qüvvəsinin yerləşdirilməsi Putin və Kim tərəfindən keçən iyun ayında imzalanmış Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlığın 4-cü maddəsi ilə nəzərdə tutulub. Bu maddə bir ölkəyə xarici işğal halında digərinə "hərbi və digər yardım" göstərməyə icazə verir.
Kreml əvvəlcə keçən ilin sonlarında Ukrayna və Cənubi Koreya kəşfiyyatının Şimali Koreyalıların Rusiya qoşunları ilə birlikdə döyüşməsi barədə iddialarını rədd etmişdi. Rusiya komandanlığı bunu gizlətmək üçün müəyyən səylər göstərmişdi. Dekabr ayında "The Guardian" qəzeti Kurskda yaralanan Şimali Koreya əsgərlərinin Rusiya xəstəxanalarında gizli şəkildə müalicə olunduğunu, əsgərlərə isə döyüş meydanında öləcəkləri təqdirdə Rusiyanın Uzaq Şərqdən olan etnik azlıqları kimi saxta şəxsiyyət vəsiqələri verildiyini bildirmişdi. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Şimali Koreya əsgərlərinin əsir düşmək təhlükəsi yaranarsa, öz tərəfləri tərəfindən edam riski ilə üzləşdiyini iddia etmişdi.
Yalnız aprel ayında Rusiya və Şimal qoşunlarının çiyin-çiyinə döyüşdüyünü rəsmən təsdiqlədilər. Putin Kursk döyüşü zamanı "Koreyalı dostlarımıza" "həmrəylik, ədalət hissi və əsl yoldaşlıq" nümayiş etdirdiklərinə görə təşəkkür etdi. Eyni zamanda, Kim əsgərlərini "müqəddəs missiyalarına" görə təriflədi.
Rusiya rəsmiləri o vaxtdan bəri Şimali Koreyaya Kurskda həlak olan əsgərlərin şərəfinə abidələr ucaldılacağını və küçələrə onların adlarının veriləcəyini vəd ediblər. Siyasi analitik Fyodor Kraşeninnikov ilkin sirrin Şimali Koreyanın istəyi ilə saxlandığını irəli sürüb. "Onların öz daxili məntiqi – öz təbliğatları, öz ideologiyaları var", – o, mühacirətdə olan Rusiya qəzeti "Novaya Gazeta"ya bildirib. "Onlar bunu daxili mesajlaşmalarına uyğunlaşdırmalı idilər. Düşünürəm ki, onlar Ruslardan bunu qaldırmamağı xahiş etdilər. Evdə necə izah edəcəklərini tapdıqdan sonra, "Bəli, o biz idik" deməyin vaxtının gəldiyinə qərar verdilər."