Trampın Tarif Qərarı: Dünya Ticarətini Nə Gözləyir

Qlobal iqtisadiyyat ABŞ prezidenti Donald Trampın iyulun 9-da son müddəti ərəfəsində gərgin gözlənti içindədir. Bu tarixədək ölkələr ya ticarət sazişləri bağlamalı, ya da kəskin artan tariflərlə üzləşməli olacaqlar. Apreldə ABŞ prezidenti Donald Trampın "Azadlıq Günü" planları bazarları çalxaladıqdan sonra ən sərt gömrük rüsumlarına 90 günlük fasilə elan etməsi, bu çərşənbə son müddətinin bitməsinə səbəb olub. Milyardlarla dollar qlobal ticarətin təhlükə altında olduğu bir vaxtda, ABŞ-ın tərəfdaşları Trampın növbəti addımları ilə bağlı davam edən qeyri-müəyyənlik fonunda iqtisadiyyatlarına dəyəcək zərərin qarşısını almaq üçün sürətlə danışıqlar aparmağa çalışırlar.

Son müddət başa çatdıqda nə baş verəcək?

ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyası müqavilə bağlamayan ölkələrə daha yüksək tariflər tətbiq ediləcəyini bildirib, lakin hansı ölkələrin və nə qədər ciddi zərbə alacağı ilə bağlı hələ də böyük sual işarələri mövcuddur.

Bazar günü ABŞ prezidenti Donald Tramp bu həftə xüsusi ölkələrə yeni rüsum dərəcələrini açıqlayan məktublar göndərməyə başlayacağını, eyni zamanda bir sıra yeni ticarət sazişləri imzaladığını da qeyd etdi.

ABŞ prezidenti Donald Tramp jurnalistlərə açıqlamasında "əksər ölkələr" üçün çərşənbəyə qədər məktub göndərəcəyini və ya sövdələşməni yekunlaşdıracağını söylədi.

Bazar günü CNN-ə verdiyi müsahibədə ABŞ Xəzinədarlıq naziri Skot Bessent, razılaşmaya nail olmayan ölkələrin avqustun 1-dən yüksək tariflərlə üzləşəcəyini bildirdi.

Bessent son müddətin dəyişdiyi barədə iradları təkzib etdi və təsirlənən ölkələr üçün tariflərin ilkin olaraq aprelin 2-də elan edilmiş səviyyələrə "geriyə qayıdacağını" vurğuladı.

Lakin cümə günü ABŞ prezidenti Donald Tramp gömrük rüsumlarının 70 faizə qədər yüksələ biləcəyini, bunun isə "Azadlıq Günü" planında göstərilən maksimum 50 faiz dərəcəsindən daha yüksək olacağını qeyd etdi.

Qeyri-müəyyənliyi artıran digər bir məqam isə, ABŞ prezidenti Donald Trampın bazar günü Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin və Cənubi Afrika kimi təsisçi üzvləri olan 10 inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyat blokunu təşkil edən BRICS-in "anti-Amerika siyasətləri" ilə uyğunlaşan ölkələrə əlavə 10 faiz tarif tətbiq edəcəyini hədələməsi oldu.

"Bu siyasətə heç bir istisna olmayacaq. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm!" ABŞ prezidenti Donald Tramp özünün Truth Social platformasındakı paylaşımında dedi.

Sinqapurdakı Hinrich Fondunun ticarət siyasəti üzrə rəhbəri Debora Elms Al Jazeera-ya bildirib ki, "Ağ Evdən gələn ziddiyyətli məlumatlar nəzərə alınmaqla nə baş verə biləcəyini təxmin etmək çətinləşir".

"İyulun 9-dan əvvəl elan ediləcək 'sövdələşmələr'in olmaması səbəbindən, ABŞ-ın yeni, potensial olaraq daha yüksək rüsumlar tətbiq etmək təhdidləri yaymasına və təkliflərin kifayət qədər cəlbedici hesab ediləcəyi təqdirdə son müddətlərin bəziləri üçün uzadıla biləcəyini irəli sürməsinə təəccüblənmirəm."

Hansı ölkələr ABŞ ilə ticarət sazişləri bağlayıblar?

İndiyədək yalnız Çin, Böyük Britaniya və Vyetnam ABŞ prezidenti Donald Trampın gömrük rüsumlarını azaltan, lakin tamamilə ləğv etməyən ticarət sazişləri elan ediblər.

ABŞ-Çin sövdələşməsinə əsasən, Çin malları üzərində tətbiq edilən tariflər 145 faizdən 30 faizə endirilmiş, ABŞ ixracatı üzərindəki rüsumlar isə 125 faizdən 10 faizə düşüb.

Lakin bu sövdələşmə daha yüksək tarif dərəcələrini tamamilə ləğv etmək əvəzinə, yalnız 90 gün müddətinə dayandırıb və tərəflər arasında çoxsaylı həll olunmamış məsələləri qalıb.

Böyük Britaniyanın razılaşması 10 faizlik gömrük dərəcəsini saxlamasına, Vyetnam isə 46 faizlik vergisinin Vyetnam ixracatına 20 faiz, "tranzit daşıma" üçün isə 40 faizlə əvəzlənməsinə səbəb olub.

Bir sıra digər əsas ABŞ ticarət tərəfdaşları, o cümlədən Avropa İttifaqı, Kanada, Hindistan, Yaponiya və Cənubi Koreya ilə danışıqların aparıldığını təsdiqləyiblər.

ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının rəsmiləri bildiriblər ki, danışıqlar əsasən ABŞ-ın ticarət kəsirinin böyük hissəsini təşkil edən on səkkiz ölkəyə yönəlib.

Bazar günü The Washington Post qəzeti xəbər verib ki, ABŞ-ın ən böyük ticarət tərəfdaşı olan Aİ, ABŞ prezidenti Donald Trampın nəzərdə tutulan 50 faiz rüsumundan yayınmaq üçün son müddətdən əvvəl ən mübahisəli fərqləri üzrə həllini təxirə salacaq bir "çərçivə sazişi"ni yekunlaşdırmağa çalışır.

Hindistanın CNBC-TV18 kanalı da bazar günü Nyu-Dehlinin növbəti 24-48 saat ərzində "kiçik ticarət sövdələşməsi"ni yekunlaşdıracağını gözlədiyini bildirib.

CNBC-TV18-in adsız mənbələrə istinad etdiyi xəbərində deyilirdi ki, razılaşma orta rüsum dərəcəsinin təxminən 10 faiz səviyyəsində müəyyən edilməsini nəzərdə tutur.

Vaşinqtondakı Holland & Knight-ın Beynəlxalq Ticarət Qrupunun üzvü Endryu K. Makallister bildirib ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın Çin, Vyetnam və Böyük Britaniya ilə imzalananlara bənzər az sayda müqavilə elan edəcəyi ehtimal olunsa da, əksər ölkələr yəqin ki, əhəmiyyətli ümumi gömrük rüsumları ilə üzləşəcəklər.

"Mənim fikrimcə, tariflər qalacaq," Makallister Al Jazeera-ya deyib.

"Danışıq kozırının tarifin hansı səviyyədə müəyyən ediləcəyi olduğunu düşünürəm. Prezident və administrasiyanın ABŞ məhsullarına qarşı rüsumları və digər qeyri-tarif maneələrini əhəmiyyətli hesab etdiyi ölkələr üçün daha yüksək səviyyədə tariflər tətbiq etmə ehtimalı daha yüksəkdir."

ABŞ prezidenti Donald Trampın ticarət müharibəsinin iqtisadi təsiri nə olacaq?

İqtisadçılar geniş şəkildə razıdırlar ki, uzun müddət ərzində tətbiq edilən yüksək gömrük rüsumları həm ABŞ, həm də qlobal iqtisadiyyatda qiymətlərin artmasına və inkişafın ləngiməsinə səbəb olacaq.

Dünya Bankı və İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) keçən ay qlobal iqtisadiyyat üçün proqnozlarını aşağı salaraq, 2.8 faizdən 2.3 faizə, və 3.3 faizdən 2.9 faizə qədər azaldıblar.

Eyni zamanda, ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının tariflər üzrə dəfələrlə geri dönüşləri və ziddiyyətli siqnalları onun ticarət müharibəsinin təsirini proqnozlaşdırmaqda çətinliklər yaradır.

ABŞ prezidenti Donald Trampın ən sərt tarifləri dayandırılsa da, bütün ABŞ idxalatına 10 faizlik baza rüsumu tətbiq edilib və Çin ixracatına tətbiq edilən vergilər iki rəqəmli səviyyədə qalır.

JP Morgan Research hesablamalarına görə, 10 faiz universal tarif və Çinə tətbiq edilən 110 faiz tarif qlobal ümumi daxili məhsulu (ÜDM) 1 faiz azaldacaq; Çin mallarına 60 faizlik rüsum tətbiq edildiyi halda isə ÜDM-ə təsir 0.7 faizə düşəcək.

İndiyədək tətbiq edilən rüsumlardan yaranan nəticələr mötədil olub, baxmayaraq ki, analitiklər müəssisələr yüksək xərcləri gözləyərək yığdıqları ehtiyatları istehlak etdikdən sonra inflyasiyanın hələ də yüksələ biləcəyi barədə xəbərdarlıq ediblər.

ABŞ-da kəskin qiymət artımı qorxularına baxmayaraq, illik inflyasiya may ayında mötədil 2.3 faiz təşkil edib, bu da Federal Ehtiyat Sisteminin hədəfinə yaxındır.

ABŞ fond bazarı bu ilin əvvəlində ciddi itkilər yaşadıqdan sonra bütün zamanların ən yüksək səviyyəsinə qayıdıb, ABŞ iqtisadiyyatı isə iyunda gözləntiləri üstələyən 147 min iş yeri əlavə edib.

Digər məlumatlar isə əsas narahatlıqları göstərir.

ABŞ Ticarət Nazirliyinin məlumatına görə, istehlak xərcləri may ayında 0.1 faiz azalıb, bu da yanvar ayından bəri ilk azalmadır.

Hollandiya bankı ING cümə günü verdiyi qeyddə "İqtisadiyyatın ümumi vəziyyətinə gəlincə, gömrük rüsumu zərbəsinin ən pisi ilə bağlı hələ də gözləmədəyik" deyib.

"Çinin rüsum səviyyələrindəki gecikmə, yəqin ki, daha ciddi resessiya təhlükəsinin qarşısını almaq üçün vaxtında gəldi. Son iş hesabatı əmək bazarının dağıldığını göstərmir, baxmayaraq ki, əgər vaxt gecikmələrindən danışırıqsa, iqtisadi zərərin adətən ən son göründüyü yer budur. Əhval-ruhiyyə kövrək qalır, unutmayın."

24 saat