ÜST-dən GLP-1 ilə piylənmə müalicəsinə dair qlobal təlimat

1 milyarddan çox insana təsir edən qlobal sağlamlıq problemi olan piylənməyə qarşı mübarizəni gücləndirmək məqsədilə Dünya Səhiyyə Təşkilatı (DST) xroniki, residiv verən bir xəstəlik kimi piylənmənin müalicəsində Glucagon-Like Peptide-1 (GLP-1 terapiyaları) istifadəsinə dair ilk rəhbərliyini dərc edib.

Piylənmə dünyanın hər bir ölkəsində insanlara təsir edir və 2024-cü ildə dünya üzrə 3.7 milyon ölümlə əlaqələndirilib. Qətiyyətli tədbirlər görülməzsə, 2030-cu ilə qədər piylənmədən əziyyət çəkən insanların sayının ikiqat artacağı proqnozlaşdırılır.

DST 2025-ci ilin sentyabrında yüksək risk qruplarında tip 2 diabetin idarə edilməsi üçün GLP-1 terapiyalarını Zəruri Dərmanlar Siyahısına daxil etmişdi. Yeni rəhbərliklə təşkilat, sağlam qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət və səhiyyə mütəxəssislərinin dəstəyini əhatə edən hərtərəfli yanaşmanın bir hissəsi kimi, piylənmə ilə yaşayan insanlara bu ciddi sağlamlıq problemini dəf etməkdə dəstək olmaq üçün həmin terapiyaların istifadəsinə dair şərti tövsiyələr verir.

DST-nin Baş direktoru Dr. Tedros Adhanom Qebreyesus bildirib: “Piylənmə, DST-nin ölkələrə və insanlara effektiv və ədalətli şəkildə nəzarət etməkdə dəstək olmaqla həll etməyə sadiq qaldığı əsas qlobal səhiyyə problemidir. Yeni rəhbərliyimiz piylənmənin hərtərəfli və ömürboyu qulluqla müalicə oluna bilən xroniki bir xəstəlik olduğunu tanıyır.” O əlavə edib ki, “tək dərman bu qlobal səhiyyə böhranını həll etməyəcək, lakin GLP-1 terapiyaları milyonlarla insana piylənməni dəf etməyə və onunla əlaqəli zərərləri azaltmağa kömək edə bilər.”

Piylənmə mürəkkəb, xroniki bir xəstəlik olmaqla yanaşı, ürək-damar xəstəlikləri, tip 2 diabet və bəzi xərçəng növləri kimi yoluxucu olmayan xəstəliklərin əsas səbəbkarıdır. O, həmçinin yoluxucu xəstəlikləri olan xəstələrdə daha pis nəticələrə səbəb olur.

Piylənmənin sağlamlıq təsirlərindən əlavə, onun qlobal iqtisadi dəyərinin 2030-cu ilə qədər illik 3 trilyon ABŞ dollarına çatacağı proqnozlaşdırılır. Yeni rəhbərlik bu vəziyyətin və əlaqəli sağlamlıq fəsadlarının idarə edilməsi ilə bağlı sürətlə artan səhiyyə xərclərini azaltmağa kömək edə bilər.

Piylənmənin Müalicəsində Əhəmiyyətli Dəyişiklik

DST-nin yeni rəhbərliyi iki əsas şərti tövsiyəni ehtiva edir:

• GLP-1 terapiyaları hamilə qadınlar istisna olmaqla, böyüklər tərəfindən piylənmənin uzunmüddətli müalicəsi üçün istifadə edilə bilər. Bu terapiyaların piylənmənin müalicəsində və metabolik, digər nəticələrin yaxşılaşdırılmasında effektivliyi aşkar olsa da, tövsiyə onların uzunmüddətli effektivliyi və təhlükəsizliyi, istifadəsinin davamlılığı və dayandırılması, hazırkı xərcləri, səhiyyə sisteminin qeyri-kafi hazırlığı və potensial ədalət təsirləri ilə bağlı məlumatların məhdudluğu səbəbindən şərtidir.
• Sağlam qidalanma və fiziki fəaliyyəti əhatə edən strukturlaşdırılmış müdaxilələr də daxil olmaqla, intensiv davranış müdaxilələri GLP-1 terapiyaları təyin olunmuş piylənmə ilə yaşayan böyüklərə təklif edilə bilər. Bu, müalicə nəticələrini artıra biləcəyini göstərən aşağı etibarlı dəlillərə əsaslanır.

Dərmanlar Təkbaşına Piylənmə Problemini Həll Etməyəcək

GLP-1 terapiyaları piylənməsi olan böyüklər üçün ilk effektiv müalicə variantını təmsil etsə də, DST-nin rəhbərliyi tək dərmanların problemi həll etməyəcəyini vurğulayır. Piylənmə təkcə fərdi deyil, həm də çoxsahəli tədbirlər tələb edən ictimai problemdir. Piylənmənin həlli üçün mövcud yanaşmaların üç əsas sütun üzərində qurulmuş hərtərəfli strategiyaya yönəldilməsi vacibdir:

• Sağlamlığı təşviq etmək və piylənmənin qarşısını almaq üçün güclü əhali səviyyəli siyasətlər vasitəsilə daha sağlam mühitlərin yaradılması;
• Hədəfli müayinələr və strukturlaşdırılmış erkən müdaxilələr vasitəsilə piylənmə və əlaqəli komorbidliklərin inkişaf riski yüksək olan fərdlərin qorunması;
• Ömürboyu, insan mərkəzli xidmətə çıxışın təmin edilməsi.

Tətbiq Məsələləri və Çıxış İmkanları

Rəhbərlik GLP-1 terapiyalarına ədalətli çıxışın və səhiyyə sistemlərinin bu dərmanların istifadəsinə hazırlanmasının vacibliyini vurğulayır. Məqsədyönlü siyasətlər olmadan, bu terapiyalara çıxış mövcud sağlamlıq bərabərsizliklərini daha da artıra bilər. DST qlobal ehtiyacları ödəmək üçün istehsal, əlçatanlıq və sistem hazırlığı mövzusunda təcili tədbirlər görülməsinə çağırır.

İstehsalın sürətli genişlənməsinə baxmayaraq, GLP-1 terapiyalarının 2030-cu ilə qədər faydalana biləcək şəxslərin cəmi 10%-dən azına çatacağı proqnozlaşdırılır. Rəhbərlik qlobal ictimaiyyəti, ortaq satınalma, çoxpilləli qiymət sistemi və könüllü lisenziyalaşdırma kimi üsullarla əlçatanlığı genişləndirmək üçün strategiyaları nəzərdən keçirməyə çağırır.

DST-nin Fəaliyyəti

DST bu rəhbərliyi piylənmənin yaratdığı çətinlikləri həll etmək istəyən üzv dövlətlərinin xahişlərinə cavab olaraq hazırlayıb. Rəhbərliyin hazırlanması prosesi mövcud dəlillərin hərtərəfli təhlilini və canlı təcrübəsi olan insanlar da daxil olmaqla geniş maraqlı tərəflərlə məsləhətləşmələri əhatə edib. Bu rəhbərlik Dünya Səhiyyə Təşkilatının piylənməni dayandırmaq üçün sürətləndirmə planının əsas nəticələrindən biridir və yeni dəlillər ortaya çıxdıqca müntəzəm olaraq yenilənəcəkdir.

2026-cı il ərzində DST, ən çox ehtiyacı olanlara ilk növbədə çatılmasını təmin etmək üçün şəffaf və ədalətli prioritetləşdirmə çərçivəsinin hazırlanmasını təşviq etmək məqsədilə müvafiq maraqlı tərəflərlə sıx əməkdaşlıq edəcək.

GLP-1 Terapiyaları Haqqında Qısa Məlumat

Dünya Səhiyyə Təşkilatı (DST) piylənməni böyüklərdə Bədən Kütlə İndeksi (BKİ) 30 və ya daha yüksək olması kimi müəyyən edir. GLP-1 reseptor aqonistləri qan şəkərini azaltmağa, çəki itirməyə, ürək və böyrək fəsadları riskini azaltmağa, hətta tip 2 diabeti olan insanlarda erkən ölüm riskini aşağı salmağa kömək edən bir dərman sinfidir. Bu rəhbərlik, piylənməsi olan böyüklərdə uzunmüddətli müalicədə istifadə olunan liraglutid, semaglutid və tirzepatid üçün xüsusi tövsiyələr verir.

Saxta və Keyfiyyətsiz Dərman Məhsulları Təhlükəsi

GLP-1 terapiyalarına qlobal tələbat saxta və keyfiyyətsiz məhsulların yayılmasına səbəb olmuş, xəstə təhlükəsizliyini və etibarını təhdid etmişdir. Keyfiyyətin təmin edilməsi tənzimlənən paylama və ixtisaslı səhiyyə işçiləri tərəfindən reseptlə təminat, güclü nəzarət, xəstə təhsili və ictimai sağlamlığı qorumaq üçün qlobal əməkdaşlığı tələb edir.

24 saat