İstanbul Görüşmələri Və Əsir Mübadiləsi
Kiyevdə keçirilən mətbuat konfransında
Zelenskiy iki gün əvvəl Türkiyənin ev sahibliyi ilə İstanbulda baş tutan Türkiyə-Rusiya-
Ukrayna Üçtərəfli Toplantısını və digər yenilikləri qiymətləndirib. O,
Ukrayna danışıqlar heyəti ilə görüş keçirdiyini və İstanbul müzakirələri barədə ətraflı hesabat aldığını qeyd edib.
Zelenskiy Türkiyədəki görüşlərdə Rusiya ilə yeni əsir mübadiləsi anlaşmalarının əldə edildiyini xatırladıb. O, "Daha çox əsir mübadiləsi barədə razılaşmalar var, ümid edirəm ki, daha çox əsgərimizi əsirlikdən geri qaytara bilərik. 1200 əsgərin geri dönəcəyinə dair bir razılaşma var", - deyə bildirib. Prezident, həmçinin, mülki şəxslərin də mübadiləsi prosesini başlamaq üçün işlər görüldüyünü vurğulayıb. Bunun üçün müvafiq siyahılar tərtib edildiyini deyən
Zelenskiy, "Bunun vacib bir məsələ olduğunu düşünürəm. Bunlar mülki şəxslər, siyasi məhbuslar və jurnalistlərdir. Mülki şəxslər azad edilməlidir. Bu səbəbdən həm bizim, həm də onların (Rusiya) tərəfində siyahılar üçün bir format axtarırıq", - deyə əlavə edib.
Liderlər Zirvəsi Təklifi Və Cəbhədəki Vəziyyət
Zelenskiy müharibənin başa çatması üçün İstanbulda Rusiya tərəfinə liderlər səviyyəsində görüş keçirməyi təklif etdiklərini xatırladaraq qeyd edib: "Müharibənin bitməsinə ehtiyacımız var ki, bu da yəqin ki, liderlərin bir araya gəlməsi ilə başlayacaq. Onlarla başqa cür olmaz. Liderlər səviyyəsində bir görüş gündəliyinə ehtiyacımız var. Məsələ ondadır ki, biz bu məsələni hər zaman ictimaiyyətə çatdırırıq. İndi ruslar bizimlə bu mövzunu danışmağa başlayıblar. Bu, bir növ görüş formatına doğru bir addımdır."
Rusiya-
Ukrayna müharibəsində cəbhədəki inkişaflara toxunan
Zelenskiy, ölkəsinin Donetsk bölgəsindəki Pokrovsk şəhəri istiqamətində ən gərgin döyüşlərin getdiyini, rusların şəhərə doğru irəliləmə cəhdlərinin dəfələrlə dəf edildiyini bildirib. O, Rusiya ordusunun ən son dövrlərdə cəbhə xəttində "ciddi" bir irəliləyiş qeyd etmədiyini vurğulayıb: "Onlar (ruslar) irəliləmir. Oradakı adamlarımız (Ukraynalı əsgərlər) üçün çox çətindir. Hər yerdə çətindir. Ruslar üçün də çox çətindir, bu, bizim üçün yaxşıdır. Ruslar döyüşmək istəmirlər. Liderləri istisna olmaqla. Bütün bunlar hiss olunur."
Müttəfiqlərlə Birgə Silah İstehsalı Və Daxili Məsələlər
Zelenskiy Danimarka, Norveç və Almaniya ilə birgə silah istehsal etmək üçün keçən həftələrdə danışıqlara başladıqlarını xatırladıb. Bu ölkələrlə birgə istehsal olunan pilotsuz uçuş aparatları (PUA) və digər uzunmənzilli silahların müharibə dövründə ilk olaraq
Ukrayna ordusuna təmin ediləcəyini dilə gətirən prezident, "ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə, bizdən PUA satın alacaqları barədə razılaşdıq", - deyə məlumat paylaşıb.
Zelenskiy, həmçinin,
Ukrayna parlamentinin "Milli Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Bürosu" (NABU) ilə "İxtisaslaşmış Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Prokurorluğunun" (SAP) səlahiyyətlərini məhdudlaşdıran bir qanunu qəbul etməsindən sonra 3 gün davam edən etiraz aksiyaları haqqında da danışıb. NABU və SAP qurumlarının müstəqilliyini gücləndirəcək bir qanun layihəsini 24 iyulda parlamentə təqdim etdiyini ifadə edən prezident, "Cəmiyyətin danışması çox vacibdir. Mən də cəmiyyətin fikrinə hörmət edirəm", - deyə bildirib. Hazırda
Ukraynada ən vacib məsələnin müharibə olduğunu deyən
Zelenskiy, "Müharibə mövzusuna diqqət yetirirəm, çünki hazırda
Ukraynada bir nömrəli məsələ müharibədir. Əsas problem müharibədir. Əsas düşmən isə Rusiyadır", - şəklində sözlərini yekunlaşdırıb.
24 saat
Oxucu Şərhləri
İstanbul görüşmələrinin nəticələrinin uzunmüddətli təsirini qiymətləndirmək üçün hələ tezdir. Amma keçmiş hadisələrdən çıxarıla biləcək əsas dərs odur ki, əsir mübadilələri öz-özlüyündə münaqişənin həlli üçün kifayət deyil. Əsl sülhə çatmaq üçün hər iki tərəfin siyasi iradəsi və konstruktiv danışıqlar vacibdir. Hazırkı vəziyyətin fərqli olmasının səbəbi kimi, Türkiyənin vasitəçilik rolu və hər iki tərəfin danışıqlara daha çox marağının olması göstərilə bilər. Lakin bu, uzunmüddətli sülhün qarantisi deyil. Əsir mübadiləsinin ardınca həqiqi sülh danışıqlarının başlaması və davamlılığına diqqət yetirilməlidir.
Ukraynanın iqtisadi vəziyyəti də bu prosesi təsir edə bilər. Müharibənin yaratdığı iqtisadi çətinliklər, hər iki tərəf üçün razılaşmanı daha cəlbedici edə bilər, çünki hər ikisi də yenidənqurma və bərpa üçün resurslara ehtiyac duyur. Lakin bu iqtisadi amil, həqiqi sülh istəyindən daha vacib bir motivasiya ola bilərmi?
Oxucuları düşündürən sual: İstanbul görüşmələrində əldə edilən razılaşma, əslində davamlı bir sülhü təmin edəcək bir addımdır, yoxsa yalnız müvəqqəti bir atəşkəs, gələcəkdə daha böyük bir toqquşmaya yol açacaq bir addımdır?
Daha geniş perspektivdə, bu hadisə beynəlxalq münasibətlərdə güc balansı və hərbi gücün təsirinin həlledici rol oynadığını bir daha göstərir. Əsir mübadiləsi kimi humanitar məsələlər, hərbi və siyasi maraqlar fonunda, bəzən alətə çevrilir. Bu, uzunmüddətli sülhün qurulması üçün təməl şərait yaradılmadan, yalnız simptomların müalicəsinə yönələn bir yanaşmadır.
Görünür ki, əsas problem, beynəlxalq hüququn tətbiqinin qeyri-kafi olması və güc tətbiqinin, qarşılıqlı anlaşmanın önünə keçməsidir. Bu yanaşma, beynəlxalq səviyyədə daha ciddi və effektiv nəzarət mexanizmləri tələb edən bir qlobal təhlükəsizlik boşluğuna işarə edir. Bəs uzunmüddətli dayanıqlı bir sülhün təmin olunması üçün ədalət və beynəlxalq hüququn üstünlüyünə necə zəmanət verə bilərik?
İqtisadi baxımdan, bu mübadilələrin Ukrayna iqtisadiyyatına yükünü qiymətləndirmək vacibdir. Əsirlərin geri qaytarılması üçün ödənilən dəyər və ya edilən qərarlar (əgər varsa) iqtisadi və siyasi fəsadlar yarada bilər. Bu baxımdan, yalnız əsir mübadiləsinin sayı deyil, həm də prosesin uzunmüddətli maliyyə və siyasi nəticələri diqqətlə təhlil olunmalıdır.
Digər ölkələrlə müqayisədə, əsir mübadiləsi məsələlərinin həllində beynəlxalq təşkilatların rolunu da nəzərə almaq lazımdır. Bəzi hallarda, BMT və ya digər beynəlxalq təşkilatlar əsir mübadilələrində vasitəçi rol oynayıb. İstanbul görüşmələrinin uğurunun davamlılığının təmin edilməsində bu təşkilatların rolunun nə dərəcədə olacağı da sualdır.
Beləliklə, uzunmüddətli sülh perspektivi baxımından, bu əsir mübadilələrinin yalnız bir dəfəlik hadisə olub-olmadığını və ya daha geniş sülh danışıqlarının əsasını təşkil edib-etmədiyini aydınlaşdırmaq vacibdir. Sizcə, bu əsir mübadiləsi davamlı və genişmiqyaslı bir sülh prosesinin başlanğıcıdır, yoxsa sadəcə bir təcrid hadisədir?
Bundan əlavə, bu mübadilənin uzunmüddətli sülh danışıqlarına təsiri necə olacağı da müzakirə olunmalıdır. Əvvəlki illərdə baş vermiş əsir mübadilələrinin uzunmüddətli təsirlərini analiz etməklə müqayisəli bir təhlil aparmaq faydalı olardı. Məsələn, digər münaqişələrdə əsir mübadilələri nə dərəcədə sülh prosesini sürətləndirib və ya əksinə, gərginliyi azaldıb? Ukrayna-Rusiya münaqişəsinin xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq, bu mübadilənin yalnız bir humanitar hərəkət olub-olmadığı, yoxsa daha geniş strategiyaya aid bir element olduğu sualı da qalır.
Nəhayət, bu müsbət nəticənin davamlılığını necə təmin edə bilərik? Bu mübadilənin yalnız təcrid olunmuş bir hadisə olub-olmaması, yoxsa daha geniş bir sülh prosesinin başlanğıcı olub-olmaması gələcəyin vacib sualıdır.
Bundan əlavə, bu razılaşmanın iqtisadi təsirlərini də araşdırmaq vacibdir. Əsirlərin geri qaytarılması milli iqtisadiyyatlar üçün böyük xərclər yarada bilər. Bu xərclərin miqdarı və onları maliyyələşdirmək üçün hansı mexanizmlərin istifadə edildiyi, əsir mübadiləsinin uzunmüddətli təsirini daha yaxşı anlamanıza kömək edə bilər.
Sual: İstanbul görüşmələrində əldə edilən əsir mübadiləsi razılaşması, daha geniş sülh danışıqlarına aparan bir yol kimi qiymətləndirilməlidir, yoxsa sadəcə qısamüddətli bir humanitar hərəkət kimi?
Şərh Yaz