Yaxın Şərq 03.07.2025

12 günlük atəşkəsdən sonra ABŞ-dan İrana ilk sanksiyalar

12 günlük atəşkəsdən sonra ABŞ-dan İrana ilk sanksiyalar

Vaşinqton İrana Yeni Sanksiyalar Tətbiq Edir: Qaçaqmalçılıqda İttiham Edilən İş Adamı Hədəfdə

ABŞ İsrail və İran arasında ötən ay qüvvəyə minən atəşkəsdən sonra Tehranın enerji sektoruna qarşı ilk cəza tədbirlərini elan edərək, İran nefti ixracına qarşı yeni sanksiyalar dalğası tətbiq edib. Cümə axşamı açıqlanan bu sanksiyaların hədəfində iraqlı iş adamı Səlim Əhməd Səid və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində qeydiyyatdan keçmiş şirkəti var. ABŞ rəsmiləri onları İran neftini İraq nefti ilə qarışdıraraq qaçaqmalçılıq yolu ilə daşımaqda ittiham edir. ABŞ Xəzinədarlığının rəhbəri Skott Bessent bəyanatında bildirib ki, "İranın davranışı onu tamamilə zəiflədib. Sülhü seçmək üçün hər cür imkanı olsa da, onun liderləri ekstremizmi seçiblər." Bessent, "Xəzinədarlıq Tehranın gəlir mənbələrini hədəf almağa davam edəcək və rejiminin sabitliyi pozan fəaliyyətlərini maliyyələşdirən maliyyə resurslarına çıxışını məhdudlaşdırmaq üçün iqtisadi təzyiqi artıracaq," deyə əlavə edib.

Atəşkəs Sonrası Sanksiyaların Ləğvi Vədləri və Geriləmələr

İyunun 24-də atəşkəs əldə edildikdən sonra ABŞ prezidenti Donald Tramp Çinin İran neftini ala biləcəyini qeyd edərək, Tehranın enerji ixracına qarşı sanksiyaların ləğv edilə biləcəyinə dair siqnal vermişdi. Lakin bu vəd qısa sürdü. Keçən həftə ABŞ prezidenti Tramp sosial media hesabında İranın Ali Rəhbəri Əli Xameneyinin İsrail üzərində qələbə qazandığını iddia edən bəyanatlarına cavab olaraq "sanksiyaların ləğvi ilə bağlı bütün işləri dərhal dayandırdığını" yazıb. ABŞ prezidenti həmçinin İsrailin Xameneyiyə sui-qəsd etməsinin qarşısını aldığını, bununla da onu "ÇOX DİABƏT VƏ ALÇAQ ÖLÜMDƏN" xilas etdiyini iddia edib. İsrailin Müdafiə naziri İsrail Kats isə İsrailin Xameneyini aradan qaldırmaq istədiyini, lakin "əməliyyat imkanının olmadığını" bildirmişdi.

Hərbi Əməliyyatlar və İranın Nüvə Proqramı

İsrail iyunun 13-də birbaşa provokasiya olmadan İrana qarşı hava zərbələri endirərək yüzlərlə iranlını, o cümlədən mülki vətəndaşları və yüksək rütbəli hərbi rəsmiləri öldürüb. ABŞ bu İsrail kampaniyasına qoşularaq İranın üç nüvə obyektini bombalayıb. İran isə buna cavab olaraq İsrailə raket zərbələri endirib və Qətərdə ABŞ əsgərlərinin yerləşdiyi aviabazaya hücum edib. Tramp ABŞ-ın hava hücumlarının İranın nüvə obyektlərini "darmadağın etdiyini" iddia edib. Çərşənbə günü Pentaqon ABŞ-ın bombardman əməliyyatının İranın nüvə proqramını bir-iki il geri atdığını bildirib. Lakin İranın yüksək zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarının harada olduğu hələ də bəlli deyil. Ötən ay ölkə, BMT-nin nüvə nəzarəti qurumu olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) ABŞ və İsrail hücumlarını qınamamasından sonra onunla əməkdaşlığı dayandırmaq barədə qanun qəbul edib. Bu addım ABŞ və bir sıra Avropa ölkələrinin tənqidlərinə səbəb olub.

Diplomatik Gərginlik və Yanaşmalar

Cümə axşamı İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü İsmayıl Bağayi, böhrana diplomatik həll tapmaq üçün Oman və Qətər vasitəsilə ABŞ-la dolayı təmasda olduğunu irəli sürüb. Bağayi Sky News-a açıqlamasında, "Diplomatiyadan sui-istifadə edilməməli və ya düşmənlərinə qarşı aldatma vasitəsi kimi, yaxud sadəcə psixoloji müharibə vasitəsi kimi istifadə edilməməlidir," deyə vurğulayıb. O, Tehranın diplomatik səylərinin "xəyanətə uğradığını" hiss etdiyini əlavə edib. İsrail keçən ay müharibəyə başlamazdan bir neçə saat əvvəl Tramp ABŞ-ın diplomatiyaya sadiqliyini təkrarlamışdı. ABŞ-ın hücumlarından bir neçə gün əvvəl isə o, İran və Avropa gücləri arasında danışıqlara imkan vermək üçün iki həftə ərzində müharibəyə qoşulmaq barədə qərar verəcəyini bildirmişdi.

24 saat