28 ölkə Qəzza müharibəsinə son çağırış etdi

Bazar ertəsi Birləşmiş Krallıq, Yaponiya və çoxsaylı Avropa ölkələri daxil olmaqla 28 ölkə, İsrailə müharibənin “indi sona çatması” çağırışını edən birgə bəyanat yayıb. Bu, İsrailin müttəfiqlərindən gələn sərt tənqidlərin son nümunəsidir. Ölkələrin xarici işlər nazirləri tərəfindən imzalanan birgə bəyanatda “yardımın damcı-damcı verilməsi və əsas ehtiyaclarını – suyu və qidanı qarşılamaq istəyən mülki şəxslərin, o cümlədən uşaqların qeyri-insani şəkildə qətlə yetirilməsi” qınanılıb. Bəyanat İsrailə qarşı mülki itkilər, humanitar yardımın əngəllənməsi və beynəlxalq humanitar hüququn pozulması ilə bağlı qlobal təzyiqin artdığı bir vaxta təsadüf edir. İşğal olunmuş Fələstin ərazisində aclıq hökm sürür. HƏMAS-ın 7 oktyabr 2023-cü il hücumlarından bəri İsrailin Qəzzaya qarşı müharibəsində 59 mindən çox insan həlak olub və 140 min nəfər yaralanıb. Həmin hücumlarda 1139 nəfər öldürülmüş, 200-dən çoxu isə girov götürülmüşdü.

Bəyanatda nələr vurğulandı?

Birgə bəyanatda ölkələr “sadə, təcili bir mesajla” bir araya gəldiklərini bildirib: Qəzzada müharibə indi bitməlidir. Bəyanatda mülki şəxslərin əziyyətinin “yeni dərinliklərə” çatdığı, İsrail hökumətinin yardım çatdırma modelinin “təhlükəli olduğunu, qeyri-sabitliyi qızışdırdığını və qəzzalıları insan ləyaqətindən məhrum etdiyini” vurğulayıb. Ölkələr İsrail hökumətini “beynəlxalq humanitar hüquq üzrə öhdəliklərinə əməl etməyə” və yardımların axınına qoyulmuş məhdudiyyətləri dərhal qaldırmağa çağırıblar. Həmçinin, ölkələr qrupu HƏMAS tərəfindən “amansızcasına girov saxlanılan” şəxslərin “dəhşətli şəkildə əziyyət çəkməkdə davam etdiyini” qeyd edib və onların dərhal, qeyd-şərtsiz azad edilməsinə çağırıb. Bəyanatda vurğulanıb ki, danışıqlar yolu ilə əldə olunan atəşkəs “girovları evlərinə qaytarmaq və ailələrinin əziyyətinə son qoymaq üçün ən yaxşı ümiddir”.

Demoqrafik dəyişiklik, məskunlaşanların zorakılığı: Başqa nələr deyildi?

Ölkələr İsrailin Rəfahın xarabalıqları üzərində tikilmiş, hasarla əhatə olunmuş, ciddi nəzarətli bir zonaya bütün Fələstin əhalisini köçürmək planını “tamamilə qəbuledilməz” adlandırıb. Birgə bəyanatda bildirilir: “Daimi məcburi köçkünlük beynəlxalq humanitar hüququn pozulmasıdır”. Ölkələr qrupu həmçinin “işğal olunmuş Fələstin ərazilərində ərazi və ya demoqrafik dəyişikliklərə yönəlmiş istənilən addıma” qarşı olduqlarını bildirib. Qeyd olunub ki, elan edilmiş E1 yaşayış məntəqəsi planı Fələstin dövlətini ikiyə böləcək, “beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması və iki dövlətli həllin ciddi şəkildə zəiflədilməsi” deməkdir. Həmçinin, bəyanatda vurğulanıb ki, “Şərqi Qüds daxil olmaqla, İordan çayının qərb sahilində yaşayış məntəqələrinin tikintisi sürətlənib, fələstinlilərə qarşı məskunlaşan zorakılığı isə kəskin artıb. Bu hallara son qoyulmalıdır.”

Birgə bəyanatı hansı ölkələr imzaladı?

Birgə bəyanatı ümumilikdə 28 ölkənin xarici işlər nazirləri imzalayıb: Avstraliya, Avstriya, Belçika, Kanada, Kipr, Danimarka, Estoniya, Finlandiya, Fransa, Yunanıstan, İslandiya, İrlandiya, İtaliya, Yaponiya, Latviya, Litva, Lüksemburq, Malta, Niderland, Yeni Zelandiya, Norveç, Polşa, Portuqaliya, Sloveniya, İspaniya, İsveç, İsveçrə və Birləşmiş Krallıq. Hökumətlər, bir çoxu İsrailin müttəfiqi olsalar da, indiyə qədərki ən sərt bəyanatlarından birini yayaraq, işğal olunmuş Fələstin ərazisində yardımların əngəllənməsini qınayıblar.

Həmin ölkələrdən hansıları Fələstini tanıyır?

Birgə bəyanatı imzalayan 28 ölkədən doqquzu Fələstin Dövlətini suveren dövlət kimi tanıyır. Kipr, Malta və Polşa 1988-ci ildə Fələstinin Müstəqillik Bəyannaməsindən qısa müddət sonra Fələstini tanıyıb. İslandiya 2011-ci ildə, İsveç isə 2014-cü ildə onları izləyib. İrlandiya, Norveç, Sloveniya və İspaniya Fələstini 2024-cü ildə tanıyıb.

İsrailin reaksiyası necə oldu?

İsrail Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Oren Marmorşteyn X-də yazıb ki, İsrail ölkələr qrupu tərəfindən dərc olunan birgə bəyanatı rədd edir, “çünki bu, reallıqdan uzaqdır və HƏMAS-a yanlış mesaj göndərir”. İsrail əlavə edib ki, atəşkəsə razılıq vermək əvəzinə, “HƏMAS İsrail haqqında yalanlar yaymaq kampaniyası aparır” və yardım almağa gələn mülki şəxslərə qarşı sürtünməni və zərəri artırmaq üçün qəsdən hərəkət edir. Bəyanatda həmçinin “atəşkəs razılaşması üçün konkret təklifin” olduğu və HƏMAS-ın “onu inadla qəbul etməkdən imtina etdiyi” bildirilib.

HƏMAS atəşkəs haqqında nə deyir?

HƏMAS-ın hərbi qanadının sözçüsü bildirib ki, Qəzzada saxlanılan bütün girovların azad edilməsi ilə bağlı atəşkəs razılaşmasını rədd edən İsrail olub. Qəssam Briqadalarının sözçüsü Əbu Ubeydə cümə günü yayımlanan əvvəlcədən yazılmış videoda bildirib ki, qrup son aylarda bütün girovları eyni vaxtda azad edəcək “hərtərəfli razılaşma” təklif edib, lakin bu, İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun və onun ifrat sağçı nazirləri tərəfindən rədd edilib. O, əlavə edib ki, “cinayətkar Netanyahunun hökumətinin girovlara real marağı olmadığı bizə aydın oldu, çünki onlar əsgərlərdir”. HƏMAS müharibənin bitməsini, İsrail qüvvələrinin çıxarılmasını və mühasirədə olan fələstinlilər üçün humanitar yardımın daxil olmasını təmin edən bir razılaşmanı dəstəkləyir. HƏMAS hələ də 50 nəfəri girov saxlayır, onlardan təxminən 20-sinin sağ olduğu ehtimal edilir.

İsrailin HƏMAS-ın istifadə edə biləcəyini iddia edərək Qəzzaya girişini əngəllədiyi nədir?

İsrail HƏMAS-ın onları hərbi məqsədlər üçün yönləndirə və ya yenidən istifadə edə biləcəyini iddia edərək, əsas yardımların Qəzzaya daxil olmasını əngəlləməyə davam edir. Saxlanılan məhsullar arasında uşaq qidası, ərzaq, su filtrləri və dərmanlar var. Dərman və tibbi ləvazimatlar, İsrailin “qoşa təyinatlı” məhdudiyyətləri çərçivəsində əngəllənir; ağrıkəsicilər və dializ avadanlıqları kimi əşyalar, guya HƏMAS-ın hərbi məqsədlər üçün istifadə edə biləcəyi ehtimalı ilə saxlanılır. Digər tibbi avadanlıqlar, məsələn, oksigen balonları, narkoz vasitələri və xərçəng dərmanları da məhdudlaşdırılıb. İsrail səlahiyyətliləri bəzi əşyaların, məsələn, müəyyən kimyəvi maddələrin və ya elektronikanın ikili istifadə potensialına malik ola biləcəyini iddia edir. Humanitar yardım qrupları bildirir ki, həyati vacib tibbi əşyaların tamamilə rədd edilməsi Qəzzanın səhiyyə sistemini tamamilə çöküşə doğru itələyir, və bu məhdudiyyətlərin kollektiv cəza, beynəlxalq humanitar hüququn pozulması olduğunu qeyd edirlər.

24 saat