Gündəm 04.07.2025

4800 illik qədim tapıntının sirri açıldı: Peşəsi müəyyənləşdi

4800 illik qədim tapıntının sirri açıldı: Peşəsi müəyyənləşdi
Analizlərə əsasən, bu fərdin qəhvəyi saçlı, qəhvəyi gözlü və tünd dərili olduğu müəyyən edilib. Aparılan genetik analizlər onun genomunun 80 faizinin Şimali Afrika, 20 faizinin isə Qərbi Asiya mənşəli olduğunu göstərir. Bu nəticələr Qədim Misir sivilizasiyasının Afrikanın digər bölgələrindən, eləcə də Mesopotamiyadan gələn miqrantlar və tacirlərlə birlikdə zəngin bir mədəniyyət mozaikasında yaşadığını ortaya qoyur. Francis Krik İnstitutunun genetikçisi Pontus Skoqlund bildirib ki, Misirdə isti və quraq iqlim səbəbindən DNT-nin qorunması çətin olduğundan, bu kəşf erkən Misir cəmiyyətlərinə dair ilk genetik analizlər təqdim edir. Yeni texnikalarla kontaminasiyanın qarşısını alaraq DNT-ni təhlil etməyə nail olan komanda, insan hərəkətliliyi haqqında mühüm məlumatlar əldə edib. Qalıqlar Qahirədən 265 kilometr cənubda yerləşən qədim Nuveyrat şəhərindəki bir nekropolda, qaya qəbrin içindəki böyük bir küpün içərisində tapılıb. Miladdan əvvəl 2855-2570-ci illər arasında öldüyü təxmin edilən bu şəxsin boyu 160 sm idi. Onun dişlərindəki güclü aşınmalar və irəliləmiş artirit əlamətləri 44-64 yaşları arasında vəfat etdiyini göstərir.

PEŞƏSİ MÜƏYYƏN EDİLDİ

Bu fərdin məzarı onun yüksək sosial statusuna işarə etsə də, skeletində gündəlik fiziki fəaliyyətlərə dair izlər də mövcuddur. Liverpul Con Murs Universitetindən bioarxeoloq Coel Ayriş qeyd edib ki, çanaq sümüklərinin genişlənməsi, qol sümüklərindəki irəliləmiş hərəkət izləri və sağ ayağındakı aydın artirit onun dulusçuluqla məşğul ola biləcəyinə dəlalət edir. Bu hal, adətən elitar qəbir praktikasında rast gəlinməyən dulusçuluq peşəsini icra edən bu şəxsin, fövqəladə bacarıqları sayəsində yüksək statusa nail ola biləcəyini düşündürür. Dişlərindən götürülən izotop analizləri, bu fərdin Nil Vadisində böyüdüyünü və buğda, arpa, eləcə də heyvan zülalı ilə zəngin bir qidalanma rejiminə sahib olduğunu ortaya qoyub. Bu qidalanma tərzi dövrün Qədim Misir əhalisi üçün xarakterik idi. Aberdin Universitetinin arkeogenetik alimi Linus Girdland Flink bildirib ki, skelet 1902-ci ildə qazılıb, Liverpul Dünya Muzeyinə bağışlanıb və İkinci Dünya Müharibəsi zamanı muzeyin bombalanmasına baxmayaraq sağ qalan nadir qalıqlardan biridir. Tədqiqatçılar bu fərdin hekayəsinin sivilizasiya haqqında daha ətraflı və dərindən bir anlayış inkişaf etdirmək üçün mühüm bir başlanğıc olduğunu ifadə ediblər.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Teymur Rəsulov
25.07.2025 19:52
Tamamilə düzgün qeyd edirsiniz. 4800 illik bir mədəniyyətin sosial quruluşunu müasir anlayışlarımıza uyğunlaşdırmaq cəhdi metodoloji səhvlərə yol açır. Bunun əyani nümunəsi olaraq, qədim Misir mətnlərində "hekimpərvər"ə bənzər işlərin iyerarxiyasının çox daha mürəkkəb olduğunu göstərən sübutlar göstərmək olar. Məsələn, Ebers papirusu və ya Edwin Smith papirusu kimi tibbi mətnlərdə sadəcə "müalicəçi" deyil, müxtəlif ixtisaslaşmalara malik, dini ayinlərdə iştirak edən, bitki mənşəli dərmanlar hazırlayan və ya cərrahi əməliyyatlar həyata keçirən mütəxəssislər haqqında məlumatlar mövcuddur. Bu mürəkkəb şəbəkənin sadə "peşə" təsnifatı ilə əks etdirilməsinin qeyri-mümkünlüyü aydındır. Beləliklə, tapıntıdakı izlərin təfsirini daha geniş kontekstdə, qədim Misir cəmiyyətinin sosial təbəqələşməsi və mürəkkəb əmək bölgüsü nəzərə alınaraq yenidən qiymətləndirilməsi vacibdir.
Sevinc Rəhimova
24.07.2025 22:34
Şərhdə qədim tapıntılara əsasən peşə müəyyənləşdirilməsinin dəqiqliyi və obyektivliyinə şübhə edilir. Müəllif konkret dəlillərin ətraflı təsvirinin verilməsini, interpretasiyadakı subyektivliyin azaldılması yollarının araşdırılmasını və həmçinin, qədim dövrlərdə "peşə" anlayışının müasir anlayışdan fərqli ola biləcəyini vurğulayır. Qısacası, məqalədə irəli sürülən peşə təyinatının etibarlılığına dair ciddi suallar qaldırılır. Daha dəqiq nəticələr əldə etmək üçün əlavə faktlar və metodlar təqdim edilməlidir.
Nisə Tağıyeva
22.07.2025 16:29
Maraqlı bir yazı, şübhəsiz. 4800 illik bir tapıntının peşəsinin müəyyənləşdirilməsi Antik Misir tarixinə yeni bir işıq sala bilər. Ancaq tapıntıya dair daha ətraflı məlumatlar olmadan, xüsusilə də metodika və tapıntının konteksti barədə, nəticələrin etibarlılığı tam olaraq qəbul edilə bilməz. Müəyyənləşdirilən peşənin dəqiq tərifi və bu tərifin müasir peşələrə necə uyğunlaşdırıldığı aydın şəkildə izah edilməlidir. Məsələn, tapıntının təkcə sənətkarlıq alətlərinin olması nə qədər dərəcədə həmin şəxsin peşəsini müəyyənləşdirməyə əsas verir? Başqa hansı dəlillər əlavə olaraq nəzərə alınmışdır? Bu suallara cavab tapmadan, yazıdakı iddiaların tam qəbul edilməsi çətindir.
Anar Kərimov
22.07.2025 14:06
Maraqlı bir yazı olsa da, "peşənin müəyyənləşdirilməsi" termini qədim Misir kontekstində müəyyən qeyri-müəyyənlik yaradır. Tapıntıya əsaslanan tədqiqat nəticələrini daha ətraflı şəkildə izah etmək vacibdir. Məsələn, hansı metodlar tətbiq olunub? Bu metodlara nə dərəcədə etibar etmək olar? Tapıntıdan əldə edilən məlumatların yalnız bir peşəni müəyyənləşdirməyə yetərli olub-olmadığı, yoxsa başqa mümkün interpretasiyaların olub-olmadığı araşdırılmalıdır. Qədim Misir cəmiyyətinin sosial təbəqələşməsinin mürəkkəbliyini nəzərə alaraq, bir tapıntıya əsasən konkret bir peşəni müəyyənləşdirmək nə qədər etibarlıdır? Mümkün alternativ interpretasiyalar və ya bu nəticəyə təsir edə biləcək hər hansı məhdudiyyətlər qeyd olunubmu?
Cavidan Nuriyev
22.07.2025 14:05
Maraqlı bir yazı, şübhəsiz. Lakin "peşənin müəyyənləşdirilməsi" iddiası nə qədər qətiyyətlə irəli sürülür? Tapıntıdakı dəlillərin təfsiri müəyyən dərəcədə subyektiv ola bilməzmi? Məsələn, tapıntının konteksti (məzarın yerləşdiyi yer, əşyaların digər nümunələri) haqqında daha ətraflı məlumat olmadan, bu nəticənin etibarlılığını tam təsdiqləmək çətindir. Həmçinin, müxtəlif elmi dairələrdən gələn müstəqil tədqiqatçıların bu nəticəyə dair rəyləri nədir? Bu cür tarixi tədqiqatlarda bir neçə müstəqil baxış bu qədər əhəmiyyətli bir kəşfin etibarlılığını artırmaq üçün vacibdir.
Anar Əzizov
22.07.2025 13:47
Maraqlı bir yazı. 4800 illik qədim tapıntıların tədqiqatı həmişə maraqlı olur. Ancaq "peşəsi müəyyənləşdirildi" ifadəsi biraz qeyri-dəqiqdir. Tapıntının hansı metodlardan istifadə edilərək hansı peşəyə aid olduğu daha ətraflı izah edilə bilərdi. Məsələn, sümük strukturlarının təhlili, tapıntı ilə birlikdə olan əşyalar və ya digər arxeoloji sübutlar hansı dərəcədə peşənin müəyyən edilməsində rol oynayıb? Bu məlumatlar oxucunun tapıntıya dair daha dolğun bir təsəvvür qurmasına kömək edərdi. Antik Misir mədəniyyətinin mürəkkəbliyini nəzərə alaraq, peşənin təyin edilməsinin mümkün qədər dəqiq və əsaslandırılmış olması vacibdir.
Emin Qənbərov
22.07.2025 13:46
Maraqlı bir yazı olsa da, "peşənin müəyyənləşdirilməsi" ifadəsinin nə qədər dəqiq olduğunu dəqiqləşdirmək lazımdır. Tapıntıya əsasən edilən təxminlərə istinad edilərkən, tapıntının özünün konteksti və ətraf mühitin təhlili barədə daha ətraflı məlumat təqdim olunmalıdır. Məlumatların təfsirində hansı metodlar və texnologiyalar tətbiq edilib? Bu nəticələri təsdiqləyən müstəqil araşdırmalar varmı? Həmçinin, "peşə"nin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı potensial qərəzlər və ya məhdudiyyətlər barədə də bəhs edilməlidir. Misir cəmiyyətinin quruluşunun mürəkkəbliyini nəzərə alaraq, sadə bir “peşə” təyinatının bu mürəkkəbliyi tam əks etdirməyəcəyini qeyd etmək vacibdir.
Sərxan Qasımov
22.07.2025 12:33
Tamamilə razıyam. 4800 illik bir tapıntı üçün "peşənin" müəyyənləşdirilməsinin qətiyyəti həqiqətən narahatedici səviyyədədir. Məsələnin yalnız tapıntıdakı izlərin təfsirindən ibarət olmaması da əlavə bir problem yaradır. Misirlilərin peşələrlə bağlı anlayışlarımızdan fərqli bir sosial quruluşları olduğunu nəzərə alsaq, müasir anlayışlarımızla "peşənin" müəyyənləşdirilməsi daha da şübhə doğurur. Məsələn, müasir "hekimpərvər" anlayışı ilə qədim Misirdəki bir şəxsin dini ayinlərdə və ya müalicədəki fəaliyyətinin tamamilə eyni olmadığını nəzərə almaq lazımdır. Belə bir tədqiqatın mövcud arxeoloji biliklər əsasında daha çox kontekstuallıq tələb etməsi və alternativ interpretasiyaları əhatə etməsi vacibdir. Yalnız izlərin analizi deyil, həm də tapıntının kontekstinə (məzarın yerləşməsi, əşyaların digər artefaktlarla əlaqəsi və s.) əsaslanan bir araşdırmanın daha etibarlı olacağını düşünürəm.
Zeynəb Muradova
22.07.2025 12:23
Maraqlı bir yazı olsa da, "peşənin müəyyənləşdirilməsi" iddiasının əsaslandırılmasına dair daha ətraflı məlumat tələb olunur. 4800 illik bir tapıntı üçün "peşənin" müəyyənləşdirilməsi olduqca iddialıdır. Tapıntıya əsaslanan dəlillərin daha geniş təhlili və alternativ interpretasiyaların nəzərə alınması oxucunun etimadını daha da artırar. Məsələn, tapıntıdakı izlərin digər səbəblərlə də meydana gəldiyini istisna etmək üçün hansı metodlar tətbiq edilib? Bu metodlara dair elmi məqalələrə istinad edilməsi, yazının etibarlılığını artıracaqdır. Antik Misir mədəniyyətinin mürəkkəbliyini nəzərə alaraq, bu cür qətiyyətli bir iddianın təsdiqi üçün daha çox sübut tələb olunur.
Şahnaz Məlikova
22.07.2025 10:20
Maraqlı yazı, amma "peşənin" müəyyənləşdirilməsi nə qədər dəqiqdir? 4800 illik bir qədim tapıntıdan bir insanın peşəsini müəyyənləşdirmək üçün hansı konkret dəlillər əsas götürülüb? Mümkünsə, bu dəlillərin daha ətraflı təsvirini görmək istərdim. Belə bir müddətdən sonra, tapıntıların interpretasiyasında subyektivliyin rolunu necə minimuma endirmək olar? Bəlkə də, bu insan sadəcə çox həvəsli bir həvəskar arxeoloq idi və əsl peşəsi tam fərqli idi? Antik Misirlilərin "iş təsviri" anlayışı bizimkindən fərqlənə bilərdi, bunu da nəzərə almaq lazımdır.

Şərh Yaz