ABŞ dəstəkli GHF-in Qəzzadakı "yardım missiyası" başa çatdı; Şiddət xronologiyası

Qəzza Humanitar Fondu (GHF), ABŞ və İsrail tərəfindən Qəzzada humanitar yardımın paylanmasına nəzarət etmək məqsədilə dəstəklənən təşkilat, ABŞ prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş atəşkəs razılaşmasından sonra mübahisəli "missiyasına" son qoyduğunu və yardım paylama məntəqələrini bağladığını elan edib.

Yardım Blokadası və GHF-in Yaradılması

Bu ilin əvvəlində, mühasirədə olan Qəzza zolağına yardımın girişinə icazə vermək üçün artan beynəlxalq təzyiq altında İsrail və ABŞ GHF-i müstəqil agentlik kimi dəstəkləmişdi. İsrail bu ilin mart ayından etibarən zolağa yardımın girişini tamamilə bloklamışdı. Ölkə rəsmiləri, BMT-nin Fələstinli qaçqınlar üzrə agentliyi UNRWA tərəfindən verilən yardımların Həmas tərəfindən oğurlandığını iddia etsə də, bu barədə heç bir dəlil təqdim etməmişdi. Həmçinin, İsrail fevral ayından etibarən UNRWA işçilərinin zolağa daxil olmasına icazə verməmişdi.

UNRWA şəbəkəsi əvvəllər zolaq boyunca təxminən 400 məntəqədə fəaliyyət göstərsə də, ABŞ-ın silahlı özəl mühafizəçiləri tərəfindən qorunan Qəzza Humanitar Fondu yalnız dörd "mega-məntəqə" qurmuşdu – üçü cənubi Qəzzada, biri isə Qəzza şəhəri yaxınlığında. Bu məntəqələr təxminən iki milyon fələstinli əhaliyə ərzaq və digər yardım paylamaq üçün nəzərdə tutulmuşdu.

Fəaliyyət və Ölümcül Nəticələr

Təşkilat may ayında Qəzzada fəaliyyətə başladığı vaxtdan bəri, İsrail qüvvələri və bəzi ABŞ podratçıları yardım almağa gələn fələstinlilərə müntəzəm olaraq atəş açıblar. Məntəqələr ətrafındakı xaotik vəziyyət böyük izdihamların yaranmasına səbəb olmuş, nəticədə bəzi insanlar boğularaq və ya basabasda həlak olmuşlar.

Qəzza Humanitar Fondunun icraçı direktoru Con Ekri bazar ertəsi verdiyi bəyanatda təşkilatın “Qəzzadakı fələstinlilərə birbaşa və təhlükəsiz şəkildə pulsuz yemək təmin edən yeganə yardım əməliyyatı” olduğunu bildirsə də, BMT-nin məlumatına görə, 2000-dən çox yardım axtaran şəxs basabasda əzilərək və ya atəş nəticəsində həlak olub.

Yardım Paylanması Ətrafında Baş Verən Hadisələr: Xronologiya

• 26 may – GHF icraçı direktoru Ceyk Vudun agentliyin müstəqilliyi ilə bağlı narahatlıqlarını əsas gətirərək istefa verməsindən saatlar sonra, dağıdılmış ərazidə birbaşa yardım paylanmasına başlayacağını açıqlayan bəyanat verir. BMT və digər yardım agentlikləri GHF ilə əməkdaşlıqdan imtina edərək, fələstinlilərdən bir neçə mərkəzləşdirilmiş yardım nöqtəsində toplaşmağın insanları riskə atacağını və digər yardım səylərinə xələl gətirəcəyini xəbərdar edir.
• 27 may – GHF Qəzzada fəaliyyətə başlayır. İsrail qüvvələri cənubi Qəzzanın Rəfah bölgəsində minlərlə fələstinliyə atəş açır, nəticədə ən azı 10 nəfər həlak olur və onlarla insan yaralanır. Yardım axtaranlar həyati əhəmiyyətli ləvazimatlara çatmaq üçün hasarlardan aşmağa və izdihamlı kütlələri keçməyə məcbur olurlar. BMT sözçüsü Stefan Düjarrik minlərlə fələstinlinin yardım məntəqəsinə hücum etməsini "ürəkağrıdan" adlandırır və bu xaosun Qəzzanı bürüyən aclıq səviyyəsini vurğuladığını bildirir. Qəzza Hökumət Media Ofisi bu hadisəni "qəsdən törədilən qətliam və tamhüquqlu müharibə cinayəti" adlandırır.
• 29 may – İsrail qüvvələri cənubi Qəzzadakı bir yardım məntəqəsinə atəş açır, nəticədə 10 nəfər həlak olur və onlarla insan yaralanır. Qısa müddət sonra, şimali Qəzzanı zolağın qalan hissəsindən ayıran Netzarim Dəhlizi yaxınlığındakı başqa bir yardım mərkəzi yaxınlığında bir neçə partlayış baş verir. Partlayışların səbəbi aydın deyil və tələfat barədə məlumat yoxdur.
• 30 may – İsrail qüvvələri mərkəzi Qəzzadakı Salah əd-Din küçəsindəki bir GHF paylama məntəqəsində ərzaq toplamaq üçün gözləyən mülki şəxslərə atəş açır, nəticədə ən azı 20 nəfər yaralanır.
• 1 iyun – İsrail tankları Qəzzadakı iki yardım paylanması məntəqəsində ərzaq almaq üçün gözləyən ən azı 32 fələstinlini öldürür, 200-dən çox insan yaralanır.
• 3 iyun – BMT Baş katibi Antonio Quterreş fələstinli yardım axtaranların öldürülməsini və yaralanmasını "qəbuledilməz" adlandırır və İsrail qüvvələrinin Rəfahdakı bir yardım paylama məntəqəsi yaxınlığında atəş açmasından sonra müstəqil istintaq tələb edir. Qəzza Səhiyyə Nazirliyi bu hadisədə ən azı 27 fələstinlinin həlak olduğunu və 90 nəfərin yaralandığını bildirir.
• 8 iyun – İsrail əsgərləri və ABŞ təhlükəsizlik podratçıları, Qəzzadakı iki yardım paylama məntəqəsi – biri Rəfahın şərqində, digəri Vadi Qəzza Körpüsü yaxınlığında – ərzaq gözləyən izdihamlı kütləyə atəş açdıqda ən azı 13 fələstinli həlak olur və 150-dən çoxu yaralanır. Qəzza Hökumət Media Ofisi İsraili yardım paylama məntəqələrini "insan qəssabxanalarına" çevirməkdə ittiham edir.
• 16 iyul – Cənubi Qəzzadakı bir GHF yardım paylanması mərkəzində ən azı 21 fələstinli həlak olur. Şahidlərin dediyinə görə, İsrail qüvvələri izdihama atəş açaraq basabas yaradıb. Nəticədə ən azı 15 nəfər boğularaq, digərləri isə güllə yarasından ölüb. Hadisədən sağ çıxan 24 yaşlı Məhəmməd Əbidin “Al Jazeera”ya verdiyi müsahibədə onlara "heyvanlar kimi atəş açıldığını" bildirib.
• 22 iyul – Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bildirir ki, GHF paylama məntəqələrindən ərzaq əldə etməyə çalışarkən öldürülən fələstinlilərin sayı 1000-i keçib.
• 1 avqust – GHF-in keçmiş podratçısı Antoni Aquilar “Al Jazeera”ya Qəzzadakı yardım paylanması məntəqələrində şahidi olduğu "ölümcül və qeyri-peşəkar təcrübələr" barədə danışır. Bu təcrübələrə təşkilatın "xəbərdarlıq atəşləri" adlandırdığı hərəkətlərlə silahsız əhaliyə ağır artilleriyadan atəş açmaq da daxil idi. "Bunu xəbərdarlıq atəşi adlandırırlar, mən isə müharibə cinayəti adlandırıram" deyə o bildirib.
• 2 avqust – GHF tərəfindən idarə olunan paylama məntəqələrində yardım axtaran ən azı 38 fələstinli öldürülür. Bu hadisə İsrailin 27 iyulda fələstinlilərə humanitar yardıma daha geniş çıxış imkanı vermək üçün bəzi ərazilərdə döyüşlərdə "taktiki fasilələr" tətbiq etməyə başlayacağını elan etməsinə baxmayaraq baş verir.
• 5 avqust – 28 BMT eksperti GHF-in ləğv edilməsinə çağıraraq, onu yardımın hərbi məqsədlər üçün istismarının "tamamilə narahatedici nümunəsi" kimi qiymətləndirirlər.
• 9 avqust – İsrail, qlobal narazılıq fonunda Almaniya, Belçika və İordaniya kimi bir neçə ölkəyə Qəzzaya havadan yardım endirməyə icazə verir. Lakin mərkəzi Qəzzadakı Netzarim Dəhlizi yaxınlığında havadan endirilən paletin düşməsi nəticəsində 15 yaşlı fələstinli oğlan əzilərək ölür.
• 4 sentyabr – Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı (OHCHR) GHF tərəfindən idarə olunan məntəqələrin yaxınlığında və yardım karvanı marşrutları boyunca 2146-dan çox ölüm hadisəsi qeydə aldığını bildirir.
• 12 oktyabr – GHF ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə İsrail və Həmas arasında 10 oktyabrda qüvvəyə minən atəşkəsin elan edilməsindən sonra əməliyyatları dayandırdığını təsdiqləyir.
• 10 noyabr – Böyük Britaniyanın ITV kanalında “Breaking Ranks: Inside Israel’s War” sənədli filmi yayımlanır. Filmdə Qəzzaya göndərilmiş İsrail əsgərlərinin ifadələri yer alır, onlardan bəziləri GHF mühafizəçilərinin "konkret təhdid görməsələr belə atəş açdıqlarını" təsvir edirlər.
• 24 noyabr – GHF atəşkəsdən sonra Qəzzadakı "missiyasına" son qoyduğunu elan edir. Təşkilat 3 milyondan çox ərzaq qutusu, yəni 187 milyon yemək payladığını iddia edir.

24 saat