ABŞ və Avropa İttifaqı avqustun 1-dək ticarət sazişi imzalamağa çalışır
ABŞ və Avropa İttifaqı arasında ticarət müqaviləsi ətrafında danışıqlar davam edir. Ağ Evin avqustun 1-i üçün müəyyən etdiyi son tarix yaxınlaşır. İqtisadçılar tariflərin artırılmasının istehlakçılar və biznes üçün xərcləri artıracağı barədə xəbərdarlıq edirlər.
## Ticarət müqaviləsi ümidləri
Son günlərdə ABŞ-ın digər ticarət tərəfdaşları ilə əldə etdiyi razılaşmalar, Avropa ilə potensial zərərli ticarət müharibəsinin qarşısını almaq üçün ümidləri artırıb. Ekspertlər bildirirlər ki, bu yaxınlarda Yaponiya ilə əldə edilən razılaşma, Aİ ilə müqavilə üçün bir nümunə ola bilər.
ABŞ, həmçinin Çin, İndoneziya, Filippin və Böyük Britaniya ilə də ticarət müqaviləsinin əsas prinsipləri üzərində razılığa gəlib. Lakin hələ də bir çox detalın tamamlanması gözlənilir.
## Avropa Komissiyasının cavab tədbirləri
Atlantikanın hər iki tərəfindəki istehlakçılar və bizneslər üçün ticarət müqaviləsinin nəticəsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Razılaşma əldə olunmasa, ABŞ prezidenti Donald Tramp Aİ-yə üzv olan 27 ölkədən idxal olunan mallara 30% vergi tətbiq etməklə hədələyib. Mümkün cavab tədbirləri hazırlığında olan Avropa Komissiyası isə avqustun 7-dən başlayaraq 100 milyard dollardan çox dəyəri olan ABŞ mallarına tarif tətbiq edəcəyini bildirib.
Danışıqlar davam edir və ABŞ-Aİ ticarət müharibəsinin qarşısı hələ də alına bilər. Aİ diplomatlarına istinadən AFP xəbər verir ki, ticarət bloku rəsmiləri əsas sektorlar üçün potensial güzəştlərlə 15% ABŞ tarif dərəcəsinə açıq ola bilərlər.
Ağ Ev, Aİ ilə danışıqların vəziyyəti, o cümlədən Tramp administrasiyasının avqustun 1-i tarixinə qədər ticarət müqaviləsi əldə etməyi gözləyib-gözləmədiyi ilə bağlı suallara hələ cavab verməyib.
Prezident Tramp bu yaxınlarda Tokio ilə Yaponiya idxalına 15% tarif tətbiqini nəzərdə tutan ticarət müqaviləsi imzalayıb. Müqavilənin şərtlərinə görə, Yaponiya ABŞ-a 550 milyard dollar sərmayə yatıracaq və daxili bazarını ABŞ ixracı, o cümlədən avtomobillər və bəzi kənd təsərrüfatı məhsulları üçün daha da açacaq.
## Ekspert rəyi
"Yaponiya razılaşması indiyə qədər gördüyümüz nümunəni möhkəmləndirir. Bu, müəyyən bazar girişinin asanlaşdırılması, ABŞ mallarını almaq öhdəliyi və universal baza xəttindən bir qədər aşağı, lakin yuxarı tarif səviyyəsidir", - deyə Groundwork Collaborative-də siyasət və müdafiə şöbəsinin rəhbəri Aleks Jakuez bildirib.
"Yaponiya razılaşması, şübhəsiz ki, [cənab Trampın] axtardığı şeylərin çərçivəsini təmin edir" deyə Jakuez əlavə edib. "Söhbət 10% və ya daha yüksək səviyyədə baza tarifini qəbul etməkdən və sonra alış öhdəlikləri götürməkdən gedir."
## Ticarət müqaviləsi üçün əsas katalizatorlar
Trampın ticarət müqaviləsinin əsas elementi digər ölkələrin ABŞ-a sərmayə yatırmaq öhdəliyi olub. Prezident tarifləri ölkənin daxili istehsal bazasını canlandırmaq və Amerika ixracını daha rəqabətli etmək, habelə əlavə federal gəlir əldə etmək yolu kimi müdafiə edib.
EY Parthenon-un baş iqtisadçısı Qreqori Dako bildirib: "Biz öyrənirik ki, ABŞ-a daha çox sərmayə yatırmaq vədi administrasiya ilə yaxşı işləyir. 550 milyard dollar sərmayə yatırmaq vədi Yaponiya-ABŞ ticarət müqaviləsinin böyük bir hissəsi idi. Bu, müqavilənin təmin edilməsi üçün əsas katalizator idi."
Üzv dövlətlərinin ümumi daxili məhsulu 20 trilyon dollar olan Aİ, böyük ehtimalla ABŞ-a böyük sərmayə yatırmaq öhdəliyi götürə bilər, çünki bu, bir neçə ili əhatə edə bilər və texnologiya, enerji və ya süni intellekt kimi əsas sektorlara yönələ bilər.
Aİ-nin Amerika istehsalı olan malları almaq və ABŞ ixracı üçün ticarət maneələrini azaltmaqla bağlı əlavə öhdəlikləri də razılaşmanı bağlamağa kömək edə bilər.
## Qiymətlərin artması riski
ABŞ-ın Aİ idxalına 15% baza tarifi Trampın əvvəlki təhdidlərindən geri çəkilmə olsa da, bu, hələ də ABŞ biznesləri və istehlakçıları üçün qiymətləri artıracaq.
"Bunun əla bir razılaşma kimi görünməsinə baxmayaraq, bu, hələ də ABŞ-ın 2024-cü ilin sonunda tətbiq etdiyi tariflərdən xeyli yüksəkdir" deyə Dako qeyd edib. "Beləliklə, yüksək tariflərə görə hələ də müsbət inflyasiya şoku olacaq. Biznesin investisiyalarının azalması, işə qəbul və bu yüksək tariflər nəticəsində istehlakçı xərclərinin azalması nəticəsində tələbin azalması da baş verəcək."
Hazırda idxala tətbiq olunan orta ABŞ tarif dərəcəsi onun təhlilinə görə təxminən 15% təşkil edir. Əgər Trampın hədələdiyi tariflər qüvvəyə minərsə, bu dərəcə 20%-dən çox artacaq. Lakin Aİ 15% tarif dərəcəsinə razılaşarsa, bütün dünyadan idxal olunan mallara tətbiq olunan orta ABŞ tarif dərəcəsi 19,5%-ə düşəcək.
"Bu, hələ də orta dərəcədə əhəmiyyətli bir artım deməkdir" deyə Dako bildirib. "Bu, ilin əvvəlində başladığımız 2,5%-dən xeyli yüksəkdir."
ABŞ-ın Aİ-dən idxal etdiyi malların əksəriyyəti komponentlər, xammal və avadanlıq kimi sənaye xammalı olduğu üçün istənilən əlavə xərclərin tədarük zəncirindən keçməsi vaxt aparacaq.
"Bu, istehsal ixracına Amerika istehlakçılarına təsir etdiyindən daha sürətli təsir edəcək, lakin bu, hər yerdə qiymətləri artıracaq" deyə Competitive Enterprise İnstitutunun iqtisadçısı Rayan Yanq bildirib.
Oxucu Şərhləri
Digər ölkələr arasındakı ticarət danışıqlarında əldə edilən müvəffəqiyyət və ya uğursuzluqlar da nəzərə alınmalıdır. Məsələn, Çin və AB arasında ticarət gərginliyi, son tarixlərin təzyiqi ilə deyil, daha uzunmüddətli strateji baxışla idarə olunmalıdır. Avropa İttifaqı ilə ABŞ arasındakı əlaqələr, hər iki tərəfin siyasi və iqtisadi maraqlarını nəzərə alaraq uzunmüddətli bir perspektivdə qiymətləndirilməlidir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, avqustun 1-dək razılaşmanın əldə edilməsi həqiqətən həm ABŞ, həm də Avropa İttifaqı üçün uzunmüddətli fayda gətirəcəkmi, yoxsa qısamüddətli siyasi qərarların nəticəsi olacaqmı?
Son onilliklərdə dünya ticarəti liberallaşmasının əhəmiyyətli dərəcədə yavaşlaması müşahidə olunur. Bu, qloballaşmanın faydalarına qarşı narazılıqların artması, milli maraqların qorunması tələbinin artması və proteksionist siyasətlərin bir çox ölkə tərəfindən qəbul edilməsi ilə əlaqəlidir. ABŞ və Avropa İttifaqı arasında potensial ticarət müharibəsi, bu tendensiyanın nə qədər ciddi olduğunu göstərir və əgər razılaşma əldə olunmasa, həm Avropa, həm də ABŞ üçün mənfi iqtisadi nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Beləliklə, yalnız avqustun 1-i üçün müəyyənləşdirilmiş son tarixə deyil, əsasən qlobal ticarətin uzunmüddətli perspektivinə dair bir müzakirənin aparılması vacibdir. Bəs, bu tendensiyanın qarşısını almaq və ədalətli və səmərəli qlobal ticarət sistemini qorumaq üçün hansı struktur dəyişikliklərə ehtiyac var?
Mən bu məsələyə fərqli bir yanaşma təklif edərdim: əsas mübahisə nöqtələri üzrə konkret kompromis variantlarının açıq şəkildə araşdırılması. Məsələn, əgər tariflərlə bağlı fikir ayrılıqları əsas maneədirsə, tədricən tarif azaldılması planı hazırlanaraq, müəyyən bir müddət ərzində hər iki tərəf üçün qəbul edilə bilən bir yol tapıla bilər. Bundan əlavə, müstəqil ekspertlərin iştirakı ilə mübahisəli məsələlərin araşdırılması və hərtərəfli təhlil hesabatlarının hazırlanması, qarşılıqlı anlaşmaya nail olmaq üçün obyektiv bir platforma yarada bilər. Bu cür konstruktiv və şəffaf yanaşma, sadəcə son tarixlərlə bağlı təzyiqdən daha səmərəli nəticələr gətirə bilər.
Hazırkı vəziyyətin 1930-cu illərdəki vəziyyətdən əsas fərqi, ABŞ və Avropa İttifaqının potensial ticarət müharibəsinin ziyanlı təsirlərini başa düşməsidir. Bu başa düşülmə, danışıqların davam etməsinə və son tarixə qədər razılığa nail olmaq ümidi yaradır. Ancaq, tarix göstərir ki, hətta ən yaxşı niyyətlər də, müqavilələrə nail olmaq üçün kifayət deyil. Smoot-Hawley Tarif Qanununun faciəsi göstərir ki, qoruyucu ticarət siyasəti, hətta qısamüddətli qazanc vəd etsə də, uzunmüddətli perspektivdə dünya iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərə bilər. Bu səbəbdən, hazırkı danışıqların nəticələri hələ də qeyri-müəyyəndir və ehtiyatlı olmaq vacibdir. Daha ətraflı tarixi analizi, həm də geosiyasi kontekst və siyasi iradənin rolunu nəzərə alaraq, bu müqayisəni daha da inkişaf etdirmək faydalı olar.
Əgər ABŞ və Avropa İttifaqı arasında ticarət müqaviləsinə dair danışıqlar uğursuzluğa uğrayarsa, bunun beynəlxalq ticarət sisteminə uzunmüddətli təsirləri necə olacaq və bu vəziyyətdə digər ölkələr hansı strategiyaya əl ata bilərlər?
Hazırkı vəziyyət ilə Smoot-Hawley Tarif Qanunu arasındakı əsas fərq, danışıqların aparılması və razılığa çatmaq üçün səylərin olmasıdır. 1930-cu illərin əvvəllərində beynəlxalq əməkdaşlıq çox zəif idi. Bununla belə, hər iki halda da, tariflərin artırılmasının mənfi iqtisadi nəticələrə səbəb olacağı aydın görünür.
Bu paraleldən çıxarıla biləcək əsas dərs odur ki, proteksionist ticarət siyasətinin mənfi iqtisadi nəticələri ola bilər. Ancaq bu dəfə tərəflərin danışıqlar yolu ilə məsələni həll etmək üçün çalışması müsbət bir amildir.
İqtisadçıların tariflərin artırılmasının yaratacağı mümkün maliyyə yükü haqqında xəbərdarlığı əsaslıdır. Lakin, bu xərclərin paylanması və təsiri ətraflı təhlil tələb edir. Məsələn, bu xərclər müəyyən sektorlara daha çox təsir edəcəkmi? Bu yükün sosial rifah üzərində olan potensial təsirləri, əhalinin daha həssas qruplarına necə təsir edəcək? Bu təsirləri tarixi ticarət müharibələrinin iqtisadi təsirləri ilə müqayisə etmək məqalənin dərinliyini artırar.
Sonda, ABŞ və Avropa İttifaqı arasında müqavilənin bağlanmaması halında, alternativ iqtisadi siyasətlərin və ya strateji tərəfdaşlıqların nəticələri nələr ola bilər?
Şərh Yaz