Yeni deportasiya siyasəti və üçüncü ölkələrə göndərişlər
CBS News mayın əvvəlində ABŞ-ın Esvatini, eləcə də Afrika, Asiya və Avropanın digər ölkələrindən öz vətəndaşı olmayan şəxsləri qəbul etmələrini istədiyini xəbər vermişdi. Bu danışıqlar Tramp administrasiyasının mümkün qədər çox ölkəni — onların insan haqları vəziyyətindən asılı olmayaraq — başqa millətlərin vətəndaşlarını, o cümlədən cinayətkarları qəbul etməyə razı salmaq üçün apardığı daha geniş və aqressiv səylərin tərkib hissəsidir.
Tramp administrasiyası artıq Venesuelalı dəstə üzvləri olduğu iddia edilən şəxsləri El Salvador’a; Afrika və Asiyadan olan miqrantları Kosta Rika və Panamaya; Asiya və Latın Amerikası ölkələrindən səkkiz məhkum cinayətkarı isə münaqişələrin cəngində olan Cənubi Sudan’a göndərmək üçün razılaşmalardan istifadə edib.
ABŞ rəsmiləri Honduras və Kosovo kimi digər ölkələri də fərqli millətlərdən olan şəxsləri qəbul etməyə razı salsalar da, bu razılaşmalar hələ tam tətbiq olunmayıb. Moldova, Liviya və Ruanda da daxil olmaqla, digər ölkələrə də oxşar müqavilələr bağlamaq üçün müraciət edilib.
Tarixən, Birləşmiş Ştatlar icazəsiz immiqrantları, onların öz ölkələrinə geri göndərilməsinin çətin və ya qeyri-mümkün olduğu hallarda (yəni, ABŞ-ın geri göndərmə tələblərini məhdudlaşdıran və ya tamamilə rədd edən ölkələrdən gələnləri) üçüncü ölkələrə yönləndirməyə çalışıb.
Mübahisəli təcrübə və hüquqi mübarizə
Bu təcrübə mübahisəlidir. Tənqidçilər bildirir ki, Tramp administrasiyasının müraciət etdiyi bəzi üçüncü ölkələr — məsələn, Cənubi Sudan — təhlükəlidir. Venesuelalıların El Salvador’a göndərilməsi isə hüquqi və humanitar narahatlıqlar doğurub, çünki geri göndərilənlərin çoxu heç bir cinayət qeydinə malik olmasa da, adı çıxmış bir meqa-həbsxanada heç bir əlaqəsi olmadan saxlanılıb.
Administrasiyanın üçüncü ölkələrə göndərişləri artırma kampaniyası keçən ay böyük bir hüquqi qələbə qazandı: Ali Məhkəmə Boston federal hakiminin ABŞ-ın mənşə ölkəsi olmayan yerə hər hansı bir köçürmədən əvvəl məhbuslara müəyyən dərəcədə bildiriş və lazımi proses təmin etməsini tələb edən qərarını dayandırdı.
Hazırda dayandırılmış həmin aşağı məhkəmə qərarı rəsmilərdən məhbuslara və onların vəkillərinə hökumətin onları hansı üçüncü ölkəyə göndərmək istədiyi barədə bildiriş vermələrini, eləcə də həmin ölkədə zərər görmək və ya işgəncəyə məruz qalmaq qorxularını irəli sürərək öz köçürülmələrinə etiraz etmək şansı vermələrini tələb edirdi.
Yenilənmiş təlimatlar
Ali Məhkəmənin qərarından qısa müddət sonra administrasiya üçüncü ölkələrə göndərişləri sürətləndirmək məqsədi daşıyan təlimat verdi. Bu təlimat, potensial geri göndəriləcək şəxslərin ABŞ-dan məcburi köçürülmələrinə etiraz etmələrini çətinləşdirir.
İmmiqrasiya və Gömrük İcrasının (ICE) səlahiyyətli direktoru Todd Lyons tərəfindən yazılan direktivdə deyilir ki, yekun köçürmə qərarı olan məhbuslar, həmin ölkələr ABŞ-a geri göndərilənlərə zülm etməyəcəklərinə və ya işgəncə verməyəcəklərinə dair "etibarlı" təminatlar verdikdə, heç bir bildiriş və əlavə icraat olmadan digər dövlətlərə yönləndirilə bilərlər.
Əgər bu təminatlar alınmasa və ya etibarlı sayılmazsa, Lyonsun memorandumu ICE rəsmilərinə məhbuslara onları üçüncü ölkəyə göndərmək niyyəti barədə 24 saatlıq bildiriş vermələrini göstərir. Lakin təlimatda qeyd olunur ki, "təcili hallarda" ICE rəsmiləri yalnız 6 saatlıq bildiriş verə bilərlər, bir şərtlə ki, məhbuslara vəkillərinə danışmaq üçün "ağlabatan vasitələr və imkanlar" verilsin.
Bu bildiriş müddətlərində, məhbuslar qəbul edən ölkədə zərər görmək qorxularını ifadə etmək yükünü öz üzərlərinə götürərək köçürülmələrinə etiraz etməyə çalışacaqlar. Lyonsun memorandumu bildirir ki, ICE rəsmiləri məhbuslardan hər hansı potensial qorxu barədə müsbət şəkildə soruşmayacaqlar.