Aİ üzvlük danışıqlarını unudub, ordusu üçün Türkiyəyə milyardlar qoyur

AB-nin Müdafiə Cəhdləri və Türkiyənin Rolu

Rusiyanın Ukraynadakı sürətli irəliləyişi nəticəsində Avropa İttifaqı üzv dövlətlərinin ordularını təcili şəkildə inkişaf etdirmək zərurəti ilə qarşı-qarşıyadır. Bu çərçivədə, Avropa İttifaqı pilotsuz uçuş aparatları (PUA) daxil olmaqla, Türkiyədən silah və sursat almaq üçün milyardlarla avro xərcləməyə hazırlaşır. Xüsusilə Türkiyənin pilotsuz uçuş aparatları bu planın əsas elementlərindəndir. Bu gün Avropa Komissiyası Cənubi Koreya və Türkiyəni Avropa İttifaqının hazırladığı bu fonddan faydalanmaq üçün rəsmi şəkildə dəvət etdi. Uzun illərdir davam edən üzvlük danışıqlarında Türkiyəni Avropa İttifaqına qəbul etməkdən imtina edən birlik, indi Türkiyənin özünü deyil, onun hərbi sənayesini dəstəkləmək məqsədi ilə külli miqdarda vəsait xərcləməyi planlaşdırır. Lakin bu dəvət, bütün üzv ölkələrin rəsmi razılığı olmadan yalnız yazılı formada qalır. Avropa İttifaqı üzvləri olan Yunanıstan və Cənubi Kipr Rum Administrasiyası baş verən hadisələri diqqətlə izləyir. Avropa İttifaqının müdafiə fondu çərçivəsində, Avropa İttifaqı üzv ölkələr və müttəfiq "üçüncü ölkələr" üçün 150 milyard avro həcmində, müdafiəyə yönəlmiş ortaq bir fond hazırlayıb. Avropa üçün Təhlükəsizlik Fəaliyyəti (SAFE) adlanan bu proqram vasitəsilə Yunanıstan, Almaniya, Finlandiya və Polşa kimi strateji əhəmiyyətə malik Avropa ölkələri ordularını müasirləşdirərək mümkün bir düşmən işğalına qarşı hazırlıqlarını gücləndirəcəklər. Lakin SAFE fondu yalnız Avropa ölkələrinə deyil, Türkiyə və Cənubi Koreya kimi ölkələrə də paylanacaq. Bu fond yalnız müdafiə və silah layihələri üçün nəzərdə tutulub, xüsusən də Türkiyənin pilotsuz uçuş aparatları kimi innovativ sistemlərin tədarükünə yönəldilə bilər. Texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş və ya sürətlə effektiv silahlar istehsal edə bilən müttəfiq ölkələr, silah sənayesini artıq etibarsız hala gələn ABŞ-a bağlayan Avropa İttifaqı üçün son dərəcə vacibdir. Ancaq Avropa ölkələri, xüsusilə Türkiyənin bu fonda qatılması mövzusunda həmfikir deyil. Yunanıstan, hadisələri diqqətlə izləməkdədir, çünki bu, Avropa İttifaqının müdafiə fondunun gələcəyi üçün mühüm bir addım olacaq.

Egey Dənizi Mübahisəsi: Türkiyənin Fonla Bağlı Çıxılmaz Vəziyyəti

Yunanıstan və Türkiyə arasındakı Egey dənizi karasuları mübahisəsi, Türkiyənin Avropa İttifaqının müdafiə fondu ilə bağlı iştirakının əsas maneələrindən biridir. Beynəlxalq sularda qaz axtarışını və bu qazın bölgüsünü tamamilə öz üzərinə götürmək istəyən Yunanıstan, Türkiyənin qaz axtarışı hüquqlarını pozaraq Türkiyə karasularını bağlamağa çalışır. Bu cəhdlər, Türkiyənin pilotsuz uçuş aparatları ilə bölgədəki fəaliyyətlərini genişləndirməsi fonunda daha da qabarıq şəkildə ortaya çıxır. Lakin bu vəziyyət, Türkiyə üçün konstitusiya ilə müəyyən edilmiş bir müharibə səbəbidir (casus belli). Yunanıstanın bu mövzuda qəti addımlar atması, Türkiyə və Yunanıstan arasında bir müharibəni qaçılmaz edir. Bu əsnada Türkiyənin Liviya ilə, Kipr sularını da əhatə edən və Yunanıstanı Şərqi Aralıq dənizindən təcrid edən bir Münhasır İqtisadi Zona (MİZ) müqaviləsi imzalaması və oxşar bir razılaşmanı Suriya ilə də bağlama ehtimalı, Yunanıstanı çətin vəziyyətdə qoyur.

Yunanıstanın Diplomatiyadakı Dilemması

Bu durumda Yunanıstan, Avropa İttifaqının müdafiə fondundan gələcək mənfəəti Türkiyəyə qarşı bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək niyyətindədir. Yunanıstan, Türkiyənin müharibə səbəbi kimi qəbul etdiyi qanunu ləğv etmədən SAFE proqramına daxil olmasını veto etməklə təhdid edir. Ancaq bu plan, Yunanıstanın istədiyi kimi nəticələnməyə bilər. Türkiyə ilə müdafiə razılaşmalarını genişləndirməkdə israrlı olan Brüssel, Yunanıstanın vetosunu nəzərə almayacaq. Xorvatiyanın Ukraynaya yardımları veto etməsindən sonra oxşar bir vəziyyət yaşanmışdı. Brüssel, bu vetoya əhəmiyyət vermədən yardımları göndərmişdi. Avropa İttifaqının müdafiə fondu üçün də eyni ssenarinin təkrarlanması mümkündür. Türkiyənin Avropa üçün mövqeyi Ukrayna qədər kritik olmasa da, bu vəziyyət Yunanıstanı diplomatik bir həll yolu axtarmağa sövq edir. Rəsmi dəvətdən sonra sakitliyini qoruyan Afinanın, Türkiyənin SAFE fonduna qəbul edilməsini necə qarşılayacağını zaman göstərəcək. AB-nin Türkiyənin, xüsusən də Türkiyənin pilotsuz uçuş aparatları sahəsindəki potensialına ehtiyacı böyükdür.

24 saat