Alimlər beynin yuxuya "düşdüyü" dəqiq anı kəşf etdi

Imperial College London-dan bir qrup tədqiqatçı beynin yuxu vəziyyətinə keçdiyi dəqiq anı müəyyən edib. Bu an, istirahət başlamazdan dərhal əvvəl beyin fəaliyyətində kəskin bir enişlə xarakterizə olunur ki, bu da beynin oyanıqlıqdan yuxuya keçidini göstərən mühüm bir siqnaldır. Bu kəşf yuxu pozğunluqlarının müalicəsini təkmilləşdirməklə yanaşı, sürücülük kimi yüksək riskli vəziyyətlərdə beyin fəaliyyətinin monitorinqi vasitəsilə ictimai təhlükəsizlik üçün də əhəmiyyətli nəticələrə malik ola bilər.

Əvvəllər yuxu tez-tez yavaş bir keçid, sanki bir yuxuya getmə kimi qəbul edilirdi. Lakin tədqiqata rəhbərlik edən neyroalim Nir Grossmanın sözlərinə görə, oyanıqlıqdan yuxuya keçid qəflətən, sanki bir uçurumdan düşür kimi baş verir. EEG monitorinqindən istifadə edərək, tədqiqatçılar beyin fəaliyyətinin kəskin şəkildə azaldığı, istirahət halının başlanğıcını siqnal verən müəyyən bir nöqtə müşahidə ediblər. Bu dəyişiklik yuxu başlamazdan əvvəlki son anlarda baş verir və oyanıqlıqdan istirahətə keçidin dəqiq tərifini təklif edir.

Beyin Fəaliyyətində Kəskin Eniş: Yuxunun Başlanğıcı

Onilliklər boyu alimlər yuxu halının tədricən başladığına, beyin fəaliyyətinin yavaş-yavaş zəiflədiyinə inanırdılar. Ancaq Grossmanın qrupu keçidin daha dramatik olduğunu aşkarlayıb. EEG məlumatlarını izləyərək, beyin fəaliyyətinin kəskin şəkildə azaldığı müəyyən bir anı təyin ediblər ki, bu da yuxunun başlanğıcını göstərir. Bu kəskin eniş istirahətə keçiddən dərhal əvvəl baş verir və əvvəllər təyin etmək çətin olan aydın, ölçülə bilən bir nöqtədir.

Bu kəşf beynin oyanıqlıqdan yuxuya necə keçdiyini daha dəqiq anlamağa imkan verir. Grossman bu tapıntının əhəmiyyətini vurğulayaraq, yaxınlarda nüfuzlu bir elmi jurnalda dərc olunmuş araşdırmada deyib:

“Dönüş nöqtəsi sabit oyanıq haldan sabit yuxu halına keçid zamanı kritik anı dəqiq müəyyənləşdirir.”

Yuxu Pozğunluqları və İctimai Təhlükəsizlik

Yeni tapıntılar yuxu pozğunluqlarından əziyyət çəkən insanlar, xüsusilə də kritik fəaliyyətlər zamanı oyanıq qalmaqda çətinlik çəkənlər üçün mühüm nəticələrə malikdir. Yuxuya getmə pozğunluqları, yəni yuxuya getməyin uzun çəkməsi insanın sağlamlığına və həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə bilər. İstirahətin dəqiq başlandığı anı müəyyən etməklə, bu tədqiqat sözügedən pozğunluqlar üçün daha effektiv müalicələrə yol aça bilər ki, bu da insanlara daha sürətli yuxuya getməyə kömək edir.

Bundan əlavə, bu kəşfin ictimai təhlükəsizlik üçün də ciddi nəticələri var. Yuxusuzluq, xüsusilə sürücülük və ya maşın idarə etmək kimi ayıqlıq tələb olunan vəziyyətlərdə təhlükəli ola bilər. Beynin nə vaxt yuxuya getdiyini anlamaq, yuxusuzluq problemlərini izləmək və həll etmək üçün daha yaxşı yollar tapmağa imkan verə bilər ki, bu da sonda yuxudan məhrum olmuş şəxslərlə əlaqəli riskləri azaldacaqdır.

Yuxu Keçidində Beyin Nüvələrinin Rolu

Yuxuya getmə prosesi təkcə beyin fəaliyyətinin azalması deyil; həm də nüvələr adlanan xüsusi neyron qrupları tərəfindən idarə olunur. Bəzi nüvələr oyaqlığı təşviq edir, digərləri isə yuxunu başlatmaqdan məsuldur. Beyin keçid edərkən, müəyyən nüvələr söndürülür ki, bu da neyronların necə ünsiyyət qurduğunda qəfil bir dəyişikliyə səbəb olur. Neyron fəaliyyətindəki bu dəyişiklik beyin fəaliyyətindəki sürətli enişə gətirib çıxarır.

Tədqiqatın əsas tapıntılarından biri də vizual məlumatları emal edən ənsə korteksinin (occipital cortex), düşüncə, yaddaş və emosional tənzimləməyə cavabdeh olan frontal korteksdən (frontal cortex) daha tez yuxu keçid nöqtəsinə çatmasıdır. Bu, bəzi insanların yuxuya getmək üçün daha uzun vaxt sərf etdiyini, lakin "düşmə" fazasını keçdikdən sonra daha sürətli istirahətə keçid yaşadıqlarını izah edir. Bu prosesi öyrənməklə, Grossman və qrupu nə vaxt yuxunun baş verəcəyini olduqca dəqiqliklə proqnozlaşdıra bildilər.

24 saat