Qısa Fiziki Fəaliyyət Dərhal Depressiya Əlamətlərini Azalda Bilər
Molecular Psychiatry jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırma, cəmi otuz dəqiqəlik tək bir fiziki fəaliyyət seansının həm insanlarda, həm də siçanlarda dərhal antidepressant təsirlər yarada biləcəyinə dair sübutlar təqdim edir. Tədqiqat, yağ hüceyrələri tərəfindən ifraz olunan bir hormonun iştirak etdiyi xüsusi bioloji yolu müəyyən edir ki, bu hormon beyin plastisliyini dəyişdirərək əhvalı yaxşılaşdırır. Bu nəticələr, qısa müddətli idmanın depressiya əlamətlərini yüngülləşdirmək üçün əlçatan bir müdaxilə kimi xidmət edə biləcəyini göstərir.
Depressiya ilə Mübarizədə Yeni Üfüqlər
Böyük depressiv pozuntu qlobal səhiyyə sistemləri üzərində əhəmiyyətli yük yaradır və milyonlarla insanı təsir edir. Mövcud əczaçılıq müalicələri tez-tez effektiv olmaq üçün həftələr, hətta aylar tələb edir və arzuolunmaz yan təsirlərə səbəb ola bilər. Ardıcıl fiziki fəaliyyətin psixi sağlamlıq üçün faydaları qəbul edilsə də, tək bir məşq seansının ani təsiri daha az öyrənilmişdir.
Elmi ictimaiyyətdə fiziki hərəkətin sürətli əhval yüksəlişinə necə çevrildiyini izah edən neyrobioloji proseslərin tam mənzərəsi yoxdur. Tədqiqat, kəskin idmandan sonra beyində baş verən xüsusi hüceyrəvi və molekulyar hadisələri xəritələməyi hədəfləyirdi.
Honkonq Politexnik Universitetinin Reabilitasiya Elmləri Departmanının dosenti və Psixi Sağlamlıq Araşdırma Mərkəzinin əsas tədqiqatçısı, tədqiqat müəllifi Sonata Suk-yu Yau bildirib: “Depressiya bütün dünyada əlilliyə əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verən ən dağıdıcı xəstəliklərdən biridir. Müntəzəm fiziki fəaliyyətin antidepressant təsirləri qəbul edilsə də, tək bir məşq seansının ani təsiri tez-tez nəzərdən qaçırılmış və onun faydalarını dəstəkləyən məhdud mexaniki dəlillər mövcud olmuştur.”
Yau əlavə edib: “Davamlı təsirlər və minimal yan təsirlər təklif edən sürətli təsirli antidepressant müalicələri hələ də azdır. Bu məsələ yeniyetmə depressiyasının artan yayılması fonunda xüsusilə narahatvericidir və depressiyanın inkişaf riskini azaltmaq üçün qeyri-farmakoloji profilaktik tədbirlərin əhəmiyyətini vurğulayır.”
“Bu tədqiqat, tək bir məşq seansının depressiya əlamətlərini yüngülləşdirməkdə effektivliyinə dair klinik sübutlar təqdim edir. Heyvan tədqiqatlarından əldə edilən mexaniki dəstək də göstərir ki, tək bir məşq adipositlərdən ifraz olunan adiponektin hormonunun səviyyəsini sürətlə artırır, bu da neyron aktivliyini stimullaşdırır və prefrontal korteksdə yeni tikanların əmələ gəlməsini təşviq edərək sürətli bir cavaba səbəb olur.”
İnsan və Siçan Modellərində Təsdiqlənən Faydalar
Tədqiqatçılar insan təcrübəsi üçün qırx universitet tələbəsi və işçisini cəlb etdilər. Bu iştirakçıların yarısı ilkin skrininqə əsasən narahatlıq və ya depressiya əlamətləri göstərirdi, digər yarısı isə göstərmirdi. Bütün şəxslər orta intensivlikdə bir qaçış zolağında otuz dəqiqəlik qaçış seansını tamamladılar.
Seansdan əvvəl və sonra aparılan psixoloji qiymətləndirmələr, idmanın ümumi əhval pozğunluğunu azaltdığını göstərdi. İştirakçılar gümrahlıq və özünə hörmət səviyyələrinin artdığını, gərginlik və yorğunluq kimi mənfi hisslərin azaldığını bildirdilər.
Əsas bioloji prosesləri araşdırmaq üçün komanda xroniki gözlənilməz stress vasitəsilə depressiyanı simulyasiya etmək üçün hazırlanmış bir siçan modelindən istifadə etdi. Bu siçanlar oxşar otuz dəqiqəlik qaçış zolağı protokoluna tabe tutuldu. Davranış testləri heyvanların motivasiyasını və əhval vəziyyətlərini ölçdü.
Məsələn, məcburi üzmə testi siçanın sudan xilas olmaq üçün nə qədər müddət mübarizə apardığını və ya passiv şəkildə üzdüyünü ölçür. İdman edən siçanlar oturaq nəzarət qrupu ilə müqayisədə depressiya əlamətlərinə oxşar davranışları əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb. Bu antidepressant cavab iki saat ərzində ortaya çıxdı və iyirmi dörd saata qədər davam etdi.
Beyindəki Bioloji Mexanizmlər
Tədqiqatçılar daha sonra idman zamanı hansı sahələrin aktiv olduğunu müəyyən etmək üçün beyin toxumasını araşdırdılar. Onlar son neyron aktivliyini göstərən bir zülal olan c-Fos-un ifadəsini xəritələdilər. Bu xəritələmə ön singulyar qabıqda artan aktivliyi aşkar etdi. Bu bölgə emosiyaların tənzimlənməsində və əhval pozğunluqlarında əhəmiyyətli rol oynayır.
Əlavə təhlil bu bölgədə aktivləşən xüsusi hüceyrə növünü müəyyənləşdirdi. Tədqiqat, oyandırıcı sinir hüceyrələri olan qlutamatergik neyronların artan aktivliyə görə əsasən məsuliyyət daşıdığını göstərdi. Tədqiqatçılar bu aktivliyin əhvalın yaxşılaşmasının səbəbi olub-olmadığını müəyyən etməyə çalışdılar.
Onlar kemogenetika adlanan bir texnikadan istifadə etdilər ki, bu da mühəndisliklə hazırlanmış reseptorlar və xüsusi dərmanlar vasitəsilə müəyyən hüceyrə qruplarına uzaqdan nəzarət etməyə imkan verir. Onlar siçanlar idman etməzdən əvvəl bu xüsusi neyronları süni şəkildə inhibə etdilər. Bu inhibisyon, qaçışdan sonra normalda görünən antidepressant təsirlərini əngəllədi. Bu, bu neyronların aktivasiyasının əhvalın yaxşılaşması üçün zəruri olduğunu göstərir. Əksinə, oturaq siçanlarda bu neyronların kimyəvi aktivasiyası idmanın antidepressant təsirlərini təqlid etdi.
Adiponektin Hormonunun Kritik Rolu
Komanda bədən ilə beyin arasındakı boşluğu doldura biləcək kimyəvi siqnalları araşdırdı. Onlar fiziki fəaliyyət zamanı periferik orqanlar tərəfindən ifraz olunan ekzerkinlər adlanan molekullara diqqət yetirdilər. Onlar müşahidə etdilər ki, məşq seansı medial prefrontal korteksdə adiponektin səviyyələrinin yüksəlməsinə səbəb oldu. Adiponektin adətən yağ toxuması tərəfindən ifraz olunan bir hormondur.
Siçanlarda beyin adiponektin səviyyələrindəki artım depressiya əlamətlərinə bənzər davranışlardakı azalma ilə birbaşa əlaqələndirildi. Bu, bədənin əhvalı tənzimləmək üçün beyinə siqnallar göndərdiyi bir kommunikasiya yolunu göstərir. Tədqiqat müəyyən etdi ki, ön singulyar qabıqdakı qlutamatergik neyronlar AdipoR1 kimi tanınan adiponektin üçün xüsusi reseptorlara malikdir.
Tədqiqatçılar bu reseptorları genetik olaraq çıxardıqda, idman artıq antidepressant cavab vermədi. Bu, hormonun əhval-ruhiyyəni tənzimləyən prosesi başlatmaq üçün bu xüsusi reseptorlara bağlanmalı olduğunu təsdiqlədi. Komanda daha sonra reseptor aktivləşdirildikdən sonra nə baş verdiyini anlamaq üçün neyronların içərisini araşdırdı.
Onlar APPL1 kimi tanınan bir zülalı izlədilər. Normal şəraitdə APPL1 hüceyrənin əsas gövdəsində və ya sitoplazmada yerləşir. Məlumatlar göstərdi ki, idmandan sonra adiponektin siqnalı APPL1-in hüceyrə nüvəsinə keçməsinə səbəb oldu. Bu translokasiya məşq seansı bitdikdən təxminən iki saat sonra zirvəyə çatdı.
Nüvənin içərisində APPL1 DNA-nın necə paketləndiyinə və oxunduğuna təsir edir. Bu proses epigenetik tənzimlənmə kimi tanınır. Tədqiqat, DNA strukturunu gen ifadəsinə imkan vermək üçün boşaldan kimyəvi bir dəyişiklik olan histon H4-ün asetillənməsinin artdığını aşkar etdi. Bu modifikasiya əsasən xüsusi genetik təlimatların kilidini açır.
Bu proses neyronlar arasında əlaqələr qurmaq üçün vacib olan zülalların istehsalının artmasına səbəb oldu. Bu zülallar sinaptik ötürülmə üçün zəruri komponentləri əhatə edirdi. Nəticədə, tədqiqatçılar yeni dendritik tikanların əmələ gəldiyini müşahidə etdilər. Dendritik tikanlar digər neyronlardan siqnallar alan neyronların üzərindəki kiçik çıxıntılardır.
Yeni tikanların əmələ gəlməsi beynin fiziki olaraq yenidən qurulmasını, yəni neyroplastikliyi göstərir. APPL1-in nüvəyə hərəkətini bloklamaq həm bu yeni əlaqələrin əmələ gəlməsini, həm də antidepressant davranış təsirlərini əngəllədi. Bu, APPL1-in molekulyar səyahətini beyindəki struktur dəyişiklikləri və sonrakı əhval yaxşılaşması ilə birbaşa əlaqələndirir.
Gələcək Araşdırma İstiqamətləri
Nəticələr göstərir ki, “orta intensivlikdə 30 dəqiqəlik tək bir fiziki fəaliyyət seansı depressiv əhvalı yüngülləşdirməkdə effektivdir,” Yau PsyPost-a bildirib. “Fiziki fəaliyyət depressiv depressiya əlamətlərini dərhal azaltmaq üçün ən əlçatan və aşağı xərcli müdaxilələrdən biridir və depressiyanın inkişafının qarşısını almaqda da effektiv ola bilər.”
Lakin tədqiqat, bütün araşdırmalar kimi, bəzi ehtiyatlar da ehtiva edir. İnsan sınağı universitet tələbələrindən ibarət nisbətən kiçik bir nümunə qrupunu əhatə edirdi ki, bu da ümumi klinik populyasiyanı və ya ağır depressiv pozğunluğu olanları təmsil etməyə bilər.
Əlavə olaraq, heyvan mexanizmləri əsasən erkək siçanlarda araşdırılmışdır. Hormonal fərqlər depressiyaya və məşq reaksiyalarına təsir edə biləcəyi üçün dişi siçanların eyni bioloji yolları bölüşüb-bölüşmədiyi hələ aydın deyil.
“Uzunmüddətli məqsədimiz əhval pozğunluğu olan ümumi əhali arasında, eləcə də depressiya xəstələri arasında depressiv əhvalı yüngülləşdirməkdə fiziki fəaliyyətin həm kəskin, həm də davamlı faydalı təsirləri üçün möhkəm elmi sübutlar təqdim etməkdir,” Yau izah edib. “Növbəti addım olaraq, onun praktikiliyini və əlçatanlığını artırmaq üçün tək bir məşqin optimal intensivliyini və ən qısa müddətini araşdırmağı planlaşdırırıq.”
“Bundan əlavə, biz gender və yaşın tək məşqə reaksiyaya təsirini araşdırmağı hədəfləyirik. Nəticədə, məqsədimiz əhvalın yaxşılaşdırılması üçün optimal tək məşq reseptləri ilə əhaliyə əsaslanan təlimatlar hazırlamaqdır ki, bu da depressiyanın inkişafının qarşısını almaq üçün effektiv bir strategiya kimi xidmət etsin.”
“Rapid antidepressant effect of single-bout exercise is mediated by adiponectin-induced APPL1 nucleus translocation in anterior cingulate cortex” adlı tədqiqat Tong Cheng, Formolo Douglas Affonso, Jiasui Yu, Yunxiao Zhong, Zonghao Ma, Akhlaq Hussain, Formolo Natalia Paludo Silveira, Li Zhang, Kenneth King-yip Cheng, Georg S. Kranz, Kangguang Lin, Gang Chen, Parco Ming-Fai Siu, Jung Sun Yoo, Cora Sau Wan Lai, Aimin Xu, Kwok-Fai So və Suk-Yu Yau tərəfindən yazılmışdır.
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz