Gündəm 22.07.2025

Azərbaycan Mətbuatı: 150 İl

Mətbuat Azadlığına Kölgə Düşür: Jurnalist Həbsləri və Beynəlxalq İndeksdə Geriləmə

İyulun 22-də Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyi qeyd olunur. Lakin bu ilki mətbuat günü, ötən illərdə olduğu kimi, jurnalist həbsləri və ölkədə mətbuat azadlığı ilə bağlı artan narahatlıqlarla müşayiət olunur. 2023-cü ilin noyabrından etibarən 30-dan çox media işçisi valyuta qaçaqmalçılığı ittihamı ilə saxlanılıb. Onlar bu ittihamları qəbul etmir və həbslərini peşə fəaliyyətləri ilə əlaqələndirirlər. Hakimiyyət nümayəndələri isə Azərbaycanda heç bir mətbuat işçisinin məhz işinə görə həbs olunmadığını bəyan edir.

Beynəlxalq Qiymətləndirmə və Bölgə Müqayisəsi

Sərhədsiz Reportyorlar Təşkilatının 2025-ci il mətbuat azadlığı indeksində Azərbaycan 180 ölkə arasında 167-ci yerdə qərarlaşıb. Bu göstərici ötən ilki 164-cü yerdən geriləməni əks etdirir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Ermənistan bu indeksdə 36-cı, Gürcüstan isə 114-cü pillədə yer alıb. Bu rəqəmlər Azərbaycanın regionda mətbuat azadlığı baxımından vəziyyətini bir daha göz önünə sərir.

Milli Mətbuatın Təməlləri

Azərbaycan milli mətbuatının əsası 1875-ci il iyulun 22-də Həsən bəy Zərdabi tərəfindən "Əkinçi" qəzetinin nəşri ilə qoyulub. Cəmi 56 sayı işıq üzü görən qəzetin fəaliyyəti 1877-ci ildə dayandırılıb. Lakin "Əkinçi"nin qoyduğu ənənələr XX əsrin əvvəllərində "Ziya", "Kəşkül", "Şərqi-rus", "İrşad", "Molla Nəsrəddin" kimi digər nəşrlər tərəfindən davam etdirilib. Bu nəşrlər milli mətbuatın inkişafında mühüm rol oynayıb.

Oxucu Şərhləri

Qurban Rəsulov

22.07.2025 12:53

Məqalə Azərbaycan mətbuatının 150 illik tarixinə dair ətraflı bir araşdırma təqdim edir, bu, şübhəsiz ki, qiymətləndirilməlidir. Lakin, milli mətbuatın inkişafına dair bəhs olunan məqamların daha dəqiq təhlili, xüsusilə də müxtəlif dövrlərdə hökumət təzyiqləri və senzuranın milli mətbuatın müstəqilliyinə necə təsir etdiyi barədə əlavə məlumatlar məqaləyə daha çox dərinlik qatardı. Məsələn, müəyyən dövr üçün nəşr olunan qəzetlərin sayı və onların tirajı ilə bağlı rəqəmlər təqdim olunsa, milli mətbuatın əhatə dairəsi və oxucu kütləsi barədə daha aydın bir mənzərə əldə edilə bilərdi. Eyni zamanda, müxtəlif ideoloji istiqamətlərdə olan qəzetlərin fəaliyyətinin müqayisəli təhlili maraqlı olardı. Son olaraq, müasir Azərbaycan mətbuatında mövcud olan problemlər - informasiya təhlükəsizliyi, dezinformasiya, medianın siyasi təsirlərə məruz qalması - və onların tarixi kökləri barədə geniş müzakirə məqalənin aktuallığını artırar və daha dolğun bir təhlil təqdim edərdi.

Nazim Rəhimov

22.07.2025 11:41

Məqalədə qeyd olunan jurnalist həbsləri və mətbuat azadlığına təzyiqlər, Sovet dövründəki vəziyyətlə müəyyən oxşarlıqlar göstərir. O dövrdə də mətbuat ciddi senzuranın və ideoloji nəzarətin altına alınmış, müxalif səslər susdurulmuşdu. Ancaq bu müqayisədə vacib bir fərq var: Sovet dövründə ideoloji nəzarət açıq və sistemli idi, halbuki hazırkı vəziyyət daha çox dolayı yollarla, maliyyə ittihamları və digər vasitələrlə həyata keçirilir. Bu daha gizli bir təzyiqdir və bunun aşkarlanması, təhlil edilməsi və ədalətli bir mühakimə tələb edir.

Sovet dövründəki təcrübədən çıxarıla bilən əsas dərs, mətbuat azadlığının hər zaman müdafiə olunması zərurətidir. Hər hansı bir formada olan senzura və təzyiq, uzunmüddətli perspektivdə cəmiyyətə ciddi ziyan vurur. Hazırkı vəziyyətin Sovet dövründən fərqi, müstəqil Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlar qarşısında məsuliyyət daşımasıdır. Bu məsuliyyətin yerinə yetirilməsi və beynəlxalq standartlara uyğun gəlməsi, jurnalist həbslərinin səbəblərinin obyektiv araşdırılması və müstəqil bir şəkildə araşdırılması ilə mümkün ola bilər. Məqalədə qeyd olunan ittihamların ədalətli və şəffaf şəkildə araşdırılması, Azərbaycanın mətbuat azadlığına münasibətinin həqiqi təbiətini ortaya qoyacaqdır.

Cavid Həsənov

22.07.2025 10:59

Məqalədə Azərbaycan mətbuatının 150 illiyi münasibətilə jurnalist həbslərinə və mətbuat azadlığına dair narahatlıqlara toxunulması təqdirəlayiqdir. Valyuta qaçaqmalçılığı ittihamları ilə bağlı saxlanılan media işçilərinin sayı həqiqətən də ciddi bir məsələdir və bu, ölkədə mətbuatın sərbəstliyinin məhdudlaşdırılmasına işarə edə bilər.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bəzi hallarda jurnalistlərin həbslərinin səbəbi, məqalədə qeyd edildiyi kimi, mütləq mətbuat azadlığı ilə bağlı deyil, cinayət xarakterli digər fəaliyyətlərlə bağlı ola bilər. İttihamların doğruluğu və sübutlarının mövcudluğu araşdırılmadan, bütün həbs olunanları avtomatik olaraq mətbuat azadlığının qurbanı kimi təqdim etmək qərəzli ola bilər. Ədalətli və obyektiv qiymətləndirmə üçün hər bir halın ayrıca araşdırılması və hüquqi prosesin nəticələrinin gözlənilməsi vacibdir. Yalnız bundan sonra mətbuat azadlığı ilə bağlı daha dəqiq və əsaslandırılmış nəticələr çıxarmaq olar.

Şərh Yaz