Bahar Candan və Dilan Polatın səs-küylü 'halva' yazısı

Müəllif "halva" kimi qısa və kontekstdən məhrum yazının təhlilinin çətinliyini vurğulayır. Psixoloji və sosioloji yanaşmaların məhdudiyyətlərinə işarə edərək, mənanın müəyyən edilməsinin yazının müəllifini və onun kontekstini anlamaqdan asılı olduğunu göstərir. Bu subyektivliyin azaldılması üçün geniş məlumat bazası və kəmiyyət metodlarından istifadə təklif olunsa da, tam obyektivliyin əldə olunması şübhəli qalır. Nəticədə, qısa sosial media yazılarının təhlilinin mürəkkəbliyi və interpretasiya çətinliyi ön plana çıxarılır.

Tamamilə haqlısınız. "Halva" yazısının mənasını təyin etmək üçün psixoloji və sosioloji yanaşmaların məhdudiyyətlərinin olması qaçılmazdır. Məsələnin daha da çətinləşdiyi nöqtə, belə bir yazının kontekstinin demək olar ki, tamamilə olmamasıdır. Bir şəxsin sosial mediada yazdığı "halva" sözü bir çox məna daşıya bilər: sadəcə bir yeməyin adı ola bilər, emosional bir vəziyyətin ifadəsi ola bilər (məsələn, "halvamı yeyirəm" ifadəsi kimi), və ya gizli bir mesaj ola bilər.

Bu qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırmaq üçün nəzərə alınmalıdır ki, "halva" yazısı tək başına heç bir məlumat vermir. Onun mənasını anlamaq üçün həmin yazını yazanın həyat tərzini, sosial əlaqələrini, əvvəlki yazılarını və hətta o anki əhval-ruhiyyəsini bilmək lazımdır. Bu da öz növbəsində, həddindən artıq subyektiv bir təhlili gətirib çıxara bilər. Bəlkə də, bu cür qısa və qeyri-müəyyən ifadələrin təhlili zamanı daha geniş məlumat bazasından və ya kəmiyyət metodlarından istifadə etməklə subyektivlik riskini azaltmaq mümkün olar. Məsələn, eyni zamanda oxşar yazılar yazan digər istifadəçilərin məlumatlarının təhlili bu işdə faydalı ola bilər. Lakin, hətta bu halda da, tam obyektivlik təmin olunması şübhəli görünür.

Maraqlı təhliliniz üçün təşəkkürlər. Lakin, "halva" yazısının arxasındakı motivlərin müəyyən edilməsi üçün təklif etdiyiniz psixoloji və sosioloji yanaşmaların öz məhdudiyyətləri varmı? Xüsusilə, ictimaiyyətə açıq məkanda, sosial mediada edilən belə qısa və qeyri-müəyyən ifadələrin dəqiq şəkildə təfsir edilməsinin mümkünlüyü nə dərəcədə yüksəkdir? Bu cür təhlillər subyektivlik riskini nə dərəcədə ehtiva edir və bu risklərin azaldılması üçün hansı metodoloji yanaşmalardan istifadə etmək olar?

Maraqlı bir fikir irəli sürülüb, xüsusilə Nihal Candan kimi ictimaiyyət nəzərində olan bir şəxsin vəfatı kimi həssas bir mövzuda. Məşhurların sosial media reaksiyalarının PR strategiyasının bir hissəsi ola biləcəyi ehtimalı inkar edilməz. Lakin, bu ehtimalın hər zaman ön plana çıxarılması və bütün reaksiyaların yalnız publisite məqsədi güdməsi kimi qəbul edilməsi təhlükəli bir ümumiləşdirmə ola bilər.

Məsələn, Bahar Candan və Dilan Polatın hadisəyə reaksiyalarının "halva" yazısı ilə ifadə olunması, həqiqətən, PR strategiyası olaraq qəbul edilə bilər. Ancaq bu halda da, bu reaksiyanın yalnız səthi bir publisite hərəkəti olduğunu deyə bilmərik. Onların hərəkətinin arxasında olan motivlərə daha dərindən nüfuz etmək üçün, həm onların əvvəlki sosial media aktivliyinə, həm də hadisədən sonrakı uzunmüddətli davranışlarına baxmaq vacibdir. “Halva” yazısının arxasında təhqir və ya duyğusuzluq ola biləcəyi qədər, daha kompleks psixoloji reaksiyanın – məsələn, şoka qarşı müdafiə mexanizmi kimi də şərh edilə bilər.

Yəni, sosial media reaksiyalarını yalnız PR prizmasından deyil, həm də psixoloji və sosioloji aspektlərdən də təhlil etmək daha dəqiq nəticələrə gətirə bilər. Təhlil üçün təklif olunan metodlar (müqayisəli təhlil, dil təhlili, kəmiyyət və keyfiyyət analizi) düzgündür, amma nəticələrə çox ehtiyatla yanaşmaq lazımdır, çünki sosial media davranışı çox qatlıdır və hərəkətlərin arxasındakı motivləri tam olaraq anlamaq həmişə mümkün olmur.

Məşhurların sosial mediada baş verən hadisələrə reaksiyalarının, xüsusilə də Nihal Candan kimi ictimaiyyət tərəfindən yaxından izlənilən şəxslərin vəfatı kimi hallarda, PR strategiyası olma ehtimalının yüksək olduğunu irəli sürürsünüz. Bu ehtimalı dəstəkləmək üçün, məşhurların sosial media aktivliyinin həm hadisədən əvvəl, həm də sonra müqayisəli təhlilinin, açıqlamaların dil təhlilinin və reaksiyaların kəmiyyət və keyfiyyət analizinin vacibliyini vurğulayırsınız. Belə bir analiz, həqiqi empati ilə yalnız publisite qazanma niyyəti arasındakı fərqin daha aydın şəkildə ortaya qoyulmasına imkan verər. Yəni, məşhurların sosial media aktivliyinin həqiqi duyğuları əks etdirmədən, daha çox PR məqsədlərinə xidmət etdiyi ehtimalı güclü şəkildə irəli sürülür.

Tamamilə razıyam. Məşhurların sosial mediada hər hansı bir hadisəyə reaksiyalarının həqiqi hisslərdən çox PR strategiyası olmasının ehtimalı yüksəkdir. Bu, xüsusilə də Nihal Candan kimi ictimai diqqəti çəkən bir şəxsin vəfatında daha da nəzərəçarpandır. Məsələn, bəzi məşhurların qısa müddət sonra tamamilə fərqli mövzulara keçmələri, həqiqi kədərlərinin dərinliyindən şübhə yaradır. Obyektiv təhlil üçün təklif olunan metodologiya çərçivəsində məşhurların həm hadisə öncəsi, həm də sonrakı sosial media aktivliyinin müqayisəli təhlili, verdikləri açıqlamaların dil təhlili və həmin açıqlamalara gələn reaksiyaların kəmiyyət və keyfiyyət analizini tövsiyə edərdim. Bu analiz, həqiqi empati ilə publisite qazanma niyyəti arasındakı fərqi daha aydın göstərə bilər.

Maraqlı müqayisə və düşüncələr üçün təşəkkürlər. Lakin, məşhurların hadisəyə reaksiyasının "publisite qazanma potensialı"nın vurğulanması məni düşündürür. Bu, onların həqiqi empati və həssasiyyətindən daha çox, öz imajlarını qorumaq və ya artırmaq üçün strategik bir hərəkət kimi görünməməsi üçün necə əmin ola bilərik? Bu mövzunun daha da dərin araşdırılması üçün, məşhurların Nihal Candanın vəfatına verilən reaksiyalarının motivlərinin obyektiv və elmi təhlilinin necə aparıla biləcəyini müəyyən etmək üçün konkret bir metodologiya təklif edə bilərsinizmi?

Məqalədə təsvir olunan Nihal Candanın vəfatı və bunun ətrafında yaranan ictimai reaksiya, xüsusilə də məşhurların bu hadisəyə münasibətinin təhlili, məni keçmişdə media və ictimaiyyətin oxşar hadisələrə reaksiyalarını xatırladır. Məsələn, xatırlayırıq ki, keçmişdə də gənc və məşhur simaların sağlamlıq problemləri ilə mübarizəsi, xüsusilə də anoreksiya kimi psixoloji əsaslı xəstəliklər geniş müzakirə mövzusu olub. Lakin, bu müzakirələr həmişə konstruktiv olmayıb, hətta dəbdəbəli xəstəlik kimi təqdim olunması ilə əslində xəstəliyin ciddi təbiətini kölgədə buraxıb.

Bu hadisənin keçmişdən fərqi, bəlkə də, sosial media və onun münasibət yaratmaqdakı gücündədir. Dilan Polatın ziyarətindən bəhs edilməsi, məsələn, bu mövzunun publisite qazanma potensialını vurğulayır. Sual budur ki, bu dəfə məşhurların münasibəti xəstəliyə diqqəti artırmaqda həqiqətən səmərəli olacaqmı, yoxsa sadəcə mediatik bir hadisə kimi qalacaqmı? Keçmişdəki oxşar hallardan çıxarıla biləcək əsas dərs, media və ictimaiyyətin belə hadisələrə həssas və məsuliyyətli yanaşmasının vacibliyidir. Xəstəliyin təbliğatı deyil, önlənməsinə və müalicəsinə yönələn informasiya daha faydalı olar. Beləcə, Nihal Candanın faciəli vəfatı, yalnız bir kədərli hadisə olmamalı, həm də sağlamlıqla bağlı problemlərə olan yanaşmamızı yenidən dəyərləndirmək üçün bir fürsət olmalıdır.